Και το όνομα αυτού Απόλλων
Από τον Ερμή στον Απόλλωνα, και την Άρτεμη. Μια αναδρομή στην προέλευση των πιο εμβληματικών ονομάτων που επέλεξε η NASA.
Εικόνα: Livioandronico2013 / Wikimedia Commons
Όταν ο διαχειριστής της NASA, Jim Bridenstine, ανακοίνωσε στις 13 Μαΐου ότι οι προσπάθειες του διαστημικού οργανισμού για επιστροφή στη Σελήνη θα ονομάζονταν "πρόγραμμα Άρτεμις", φάνηκε σαν μια προφανής επιλογή. Στη Ελληνική μυθολογία η θεά Άρτεμις συνδέθηκε έντονα με τον φυσικό μας δορυφόρο και είναι επίσης η δίδυμη αδελφή του θεού Απόλλωνα, του οποίου το όνομα κόσμησε τον πρώτο γύρο των σεληνιακών αποστολών της NASA.
Αλλά από πού προέρχεται το όνομα του προγράμματος Απόλλων; Η απάντηση είναι η ισότιμη ιστορία, η παράδοση, ο μυθολογικός συμβολισμός, η καλαισθησία, και το εύηχο των ονομάτων.
Οι πρώτες μέρες
Για να είμαστε σαφείς, δεν υπάρχει κανένα κύριο σχέδιο για όλα αυτά. "Τα ονόματα που δόθηκαν στα ερευνητικά σχέδια και τα προγράμματα των διαστημικών πτήσεων δεν προέρχονταν από καμία πηγή ή μέθοδο", γράφουν η Helen Wells, η Susan Whiteley και η Carrie Karegeannes στο πρόλογο του βιβλίου του 1976, "Origins of NASA Names" (Η προέλευση των ονομάτων ή της ονοματοδοσίας της ΝΑΣΑ). Η ιστορία, η λαογραφία και τα απλά αρκτικόλεξα έχουν επίσης εμπνεύσει τα επίσημα επίθετα του οργανισμού.
Αλλά οι μυθολογικοί θεοί Απόλλωνας και Ερμής ήταν συγκεκριμένα το πνευματικό τέκνο ενός άνδρα: του Abe Silverstein. Εκπαιδεύτηκε ως μηχανολόγος μηχανικός και κατέληξε να εργάζεται για δύο δεκαετίες στην Εθνική Συμβουλευτική Επιτροπή για την Αεροναυτική (National Advisory Committee for Aeronautics ή NACA) για τη βελτίωση των αεροσκαφών αεριωθουμένων και μη, σχεδιάζοντας μεταξύ άλλων αεροδυναμικές σήραγγες και συστήματα καυσίμων. Στη συνέχεια, το 1958, όταν η NACA μετατράπηκε βασικά σε NASA, βοήθησε να ηγηθεί του μετασχηματισμού αυτού, και έτσι, ο Silverstein αναδείχθηκε ως διευθυντής της διαστημικής υπηρεσίας για την ανάπτυξη των διαστημικών πτήσεων.
Είχε καθοριστική συμβολή στην ανάπτυξη πολλών εξαρτημάτων των πρώτων αποστολών της Αμερικής, συνδυάζοντας "την τεχνική του διάνοια με ένα ευρύ όραμα για το μέλλον της αεροναυτικής και του διαστήματος", σύμφωνα με τη βιογραφικό του από τη NASA. Αλλά ίσως εξίσου σημαντικά είναι τα και ονόματα που πρότεινε για αυτές τις αποστολές.
Ο αστροναύτης της NASA Scott Carpenter από το πρόγραμμα Mercury (Ερμής) "ποζάρει" μπροστά από το Κέντρο Ελέγχου του προγράμματος στο ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα. Εικόνα : ΝΑΣΑ
Ο Ερμής αναδύεται
Καθώς τελείωνε το 1958 , η νεογέννητη υπηρεσία (ΝΑΣΑ) άρχισε να σκέφτεται πως να δώσει όνομα στις προσπάθειές της. Ενώ η επιστημονική εξερεύνηση ήταν, και εξακολουθεί να είναι, πρωταρχικό κίνητρο για τις δραστηριότητες της NASA, η διαμόρφωσή της ήταν επίσης σε μεγάλο βαθμό το αποτέλεσμα της διαστημικής κούρσας στην οποία βρέθηκαν οι ΗΠΑ, απέναντι από την ΕΣΣΔ. Οι Σοβιετικοί είχαν ήδη εκτοξεύσει τον πρώτο τεχνητό δορυφόρο, τον Σπούτνικ Ι (Sputnik Ι), το προηγούμενο έτος. Όλες οι ενδείξεις ήταν ότι σύντομα θα έστελναν έναν άνθρωπο σε τροχιά (πράγμα που έκαναν το 1961, νικώντας τους Αμερικανούς). Σε αυτό το ανταγωνιστικό πλαίσιο το κλειδί ήταν, το σωστό όνομα, το οποίο θα μπορούσε να εμπνεύσει και να προκαλέσει δυνατές εντυπώσεις.
Ο Robert R. Gilruth, επικεφαλής της ομάδας διαστημικών εργασιών του οργανισμού, πρότεινε το όνομα " Πρόγραμμα Αστροναύτης" (Project Astronaut). Όπως σημειώνεται στο βιβλίο Origins of NASA Names, "Ο όρος ακολουθούσε τη σημασιολογική παράδοση που ξεκίνησε με τους "Αργοναύτες ", τους θρυλικούς Έλληνες που ταξίδευαν μακριά και ευρύτερα στο τότε γνωστό κόσμο αναζητώντας το περίφημο "Χρυσόμαλλο Δέρας", και συνεχίστηκε με τον όρο "Αεροναύτης" - τους πρωτοπόρους των πτήσεων με αερόστατα". Αλλά παρόλο που ο όρος "αστροναύτης" περιγράφει τα ανθρώπινα μέλη του πληρώματος αυτών των αποστολών, το Πρόγραμμα Αστροναύτης δεν το έκανε. "Κάποιοι στη NASA φοβούνταν ότι αυτό το όνομα θα τραβούσε υπερβολικά τη προσοχή στις προσωπικότητες των επίλεκτων αεροπόρων που ο στρατός των μηχανικών της NASA θα έστελνε σύντομα στο διάστημα", γράφει ο Matthew Hersch στο βιβλίο "Inventing the American Astronaut" (Επινοώντας τον Αμερικανό Αστροναύτη).
Ο Silverstein είχε προτείνει την ονομασία "Project Mercury" (Πρόγραμμα Ερμής) , προς τιμήν του Mercury αγγελιοφόρου των θεών στη ρωμαϊκή μυθολογία, και του Ερμή αντίστοιχα στην Ελληνική μυθολογία. Με τη φτερωτή του περικεφαλαία, τα φτερωτά του σανδάλια, την ευγλωττία και την εφευρετικότητα του, ο Ερμής φαίνεται πως ήταν το πιο κατάλληλο όνομα για ονοματοδοσία. Επιπλέον, γράφει ο Hersch, ήταν "συνέχεια του αμερικανικού εθίμου της ονομασίας ρουκετών με χαρακτήρες από την ελληνορωμαϊκή μυθολογία" - χαρακτήρες όπως Άτλας, Κένταυρος, και Κρόνος. Και, φυσικά, υπάρχει ήδη ένας πλανήτης με αυτό το όνομα, χαρίζοντας μας τη λέξη : ενα "ονειρεμένο" δαχτυλίδι.
Όλοι συμφώνησαν με την πρόταση του Silverstein, και στις 17 Δεκεμβρίου του 1958, ο διαχειριστής της NASA Keith Glennan ανακοίνωσε το όνομα στο κοινό. Το πρόγραμμα Ερμής σχεδιάστηκε να είναι ένα πρώτο βήμα στο διάστημα, οι πρώτες μας επανδρωμένες αποστολές πέρα από την ατμόσφαιρα. Σύντομα, θα ερχόταν η εποχή για ακόμα μεγαλύτερα...όνειρα.
 | ||||||
|
Ο Απόλλων ανατέλλει
Μέχρι το 1960, η NASA είχε ήδη κάνει πιο μακροπρόθεσμα σχέδια. Ενώ η προσεδάφιση στην Σελήνη δεν ήταν ακόμη στο τραπέζι - ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ John F. Kennedy δεν θα το πρότεινε στο κογκρέσο για ένα ακόμη χρόνο, και δεν θα έκανε τη διάσημη ομιλία του για το θέμα αυτό για σχεδόν δύο χρόνια - οι μελλοντικές αποστολές ήταν ακόμα μια μεγάλη υπόθεση. Θα φτάσει (η αποστολή) τουλάχιστον έως να τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Σελήνη, και αυτό σήμαινε την έναρξη της επόμενης μεγάλης φάσης της ανθρώπινης εξερεύνησης.
Ο Silverstein ήταν και πάλι έτοιμος με μια πρόταση: Απόλλων. Το βιογραφικό του από τη NASA εξηγεί γιατί: "Ο Silverstein επέλεξε το όνομα "Απόλλων" αφού μελέτησε προσεκτικά ένα βιβλίο μυθολογίας στο σπίτι ένα βράδυ το 1960. Είπε ότι η εικόνα του "Απόλλωνα ο οποίος οδηγούσε το άρμα του διασχίζοντας τον Ήλιο ήταν κατάλληλο για αυτή τη μεγάλης κλίμακας προτεινόμενου προγράμματος". Πράγματι, ο Απόλλωνας είναι ο θεός του Ήλιου - μια κεντρική φιγούρα στη μυθολογική αστρονομία - καθώς και ο θεός της τοξοβολίας, της προφητείας, της ποίησης και της μουσικής. Και φυσικά, το όνομα ακολουθεί την ίδια σύμβαση χρήσης μυθολογικών ονομάτων που ξεκίνησε με το Πρόγραμμα Ερμής (Project Mercury).
Ή μήπως όχι. Στην νεκρολογία για τον Silverstein η οποία δημοσιεύτηκε στους New York Times, παρατίθεται ένας πολύ πιο κοινότυπος, και χωρίς φαντασία λόγος για το όνομα. "Ο Δρ. Silverstein ανακάλεσε ότι για πρώτη φορά πρότεινε το όνομα σε μια ... θυελλώδη συνεδρίαση σχετικά με το θέμα του προγράμματος Ερμής . "Δεν υπάρχει συγκεκριμένος λόγος για αυτό", είπε. "Ήταν απλώς ένα ελκυστικό όνομα...
Όποια και αν είναι η πραγματική του προέλευση, η NASA συνέχισε να εγκρίνει το όνομα αυτό, και το ανακοίνωσε δημοσίως εκείνο το καλοκαίρι. Και φυσικά, παρά τις κάποιες αποτυχίες και τα διάφορα εμπόδια, το "Πρόγραμμα Απόλλων" ήταν μια επιτυχία, και συνεχίστηκε ώστε ο άνθρωπος να "πατήσει το πόδι του" στη Σελήνη για πρώτη φορά στις 20 Ιουλίου του 1969.
(Το πρόγραμμα Gemini (Δίδυμοι), το οποίο ονομάστηκε και αναπτύχθηκε αργότερα, έγινε για να βρεθούν τρόποι ώστε να γίνουν μερικά από τα πράγματα που χρειάζονταν να κάνουν τα διαστημόπλοια Απόλλων. Πήρε το όνομά του από τη λατινική λέξη για τα "δίδυμα", αφού οι αποστολές Gemini είχαν 2 άτομα πλήρωμα. Επίσης το όνομά του προέρχεται από τον ομώνυμο αστερισμό στον οποίο τα φωτεινότερα αστέρια είναι ο Κάστωρ και ο Πολυδεύκης, διατηρώντας έτσι την παράδοση των μυθολογικών συνδέσεων.)
Άρα η Άρτεμις (το πρόγραμμα) έχει μια μακρά ιστορία η οποία προηγείται, και υπάρχουν πολλά που πρέπει να συνυπάρξουν, τόσο μυθολογικά όσο και τεχνολογικά. Αλλά αν κάποιος πηγαίνει προς στην κορυφή των μεγαλύτερων επιτυχιών της NASA, τι καλύτερο θα βρει από τον ίδιο τον διαστημικό οργανισμό;
Από τον Bill Andrews
……………….*………………..
Ενημερωθείτε για θέματα Αστρονομίας και Επιστήμης στις ομάδες μας στο
Facebook:
Και στο blog: Αστρονομία και Επιστήμη
Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα
μπλε ή κόκκινα γράμματα)
Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.
Για διορθώσεις
μετάφρασης ως προς το πρότυπο κείμενο, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε
μας: gikasd63@hotmail.com η αφήστε μήνυμα inbox στη
Σελίδα:
Επίσης εάν θέλετε να δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια δική σας εργασία,
άρθρο, ή paper σχετικά με την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα αυτά συνοδευόμενα
απαραίτητα από τη σχετική βιβλιογραφία, και την σχετική έντυπη
άδεια σας για δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη
διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com . Η δημοσίευση είναι εντελώς
δωρεάν.
Εάν, κατά την άποψή σας, υπάρχουν επιστημονικά λάθη στο πρότυπο κείμενο η
ομάδα μας δεν μπορεί να παρέμβει και να το αλλάξει χωρίς την συναίνεση του
αρθρογράφου. Για οποιαδήποτε τέτοια αλλαγή επικοινωνήστε με την πηγή του
άρθρου.
Το κείμενο υπόκειται σε επικαιροποίηση αν υπάρξουν έγκυρες διορθώσεις
ή νέα στοιχεία που αφορούν το θέμα του άρθρου.
