Ουράνιοι σχηματισμοί

Οι άνθρωποι ανέκαθεν δεν ήταν μόνο παρατηρητές του Ουρανού, αλλά και ένθερμοι μελετητές του. Η ακρίβεια στη μέτρηση των ουρανίων σωμάτων έδινε στους προπάτορες μας ένα σημαντικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των καθημερινών τους αναγκών. Έτσι για παράδειγμα η ανατολή του αστέρα Σείριου του α του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός κατά το μήνα Οκτώβριο σηματοδοτούσε την έναρξη της σποράς, η παρακολούθηση της εννεάμηνης περιόδου του πλανήτη Αφροδίτη συντελούσε στο απαραίτητο προγραμματισμό έτσι ώστε το παιδί να γεννηθεί μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες, η ανακάλυψη ότι ένας αστέρας θα βρίσκεται στο ίδιο σημείο την ίδια ώρα σε 365,4 ημέρες συνέβαλε στην επινόηση του ημερολογίου κ.α. Έτσι γεννήθηκε η μητέρα όλων των επιστημών, η Αστρονομία.

Η ιδιότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου να σχηματίζει νοητές δομές και σχήματα στο περιβάλλον του, ¨δημιούργησε¨ τους αστερισμούς. Έτσι λοιπόν κατά τον ορισμό αστερισμό ονομάζουμε ¨το κάθε αυθαίρετο τμήμα της ουράνιας σφαίρας ή θόλου που περιέχει μια κάπως ξεχωριστή ομάδα άστρων. Αυτή η κατάτμηση στηρίχθηκε στα σχήματα που δημιουργούσαν οι πιο φωτεινοί αστέρες, στα οποία οι άνθρωποι διέκριναν ομοιότητες με ζώα (κυρίως), θεότητες και πράγματα του περιβάλλοντός τους. Οι αρχαιότεροι αστερισμοί ορίσθηκαν στην αρχαία Μεσοποταμία και υιοθετήθηκαν από τους αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι τους εμπλούτισαν με τη μυθολογία τους, και μας παρέδωσαν σχεδόν όλους τους αστερισμούς που είναι ορατοί από τα βόρεια γεωγραφικά πλάτη¨.

Ορισμένοι λοιπόν από αυτούς τους αστερισμούς σε συνδυασμό με άλλους γειτονικούς τους, κρύβουν επίσης και άλλα ιδιαίτερα σχήματα τα οποία διακρίνονται σε συγκεκριμένες εποχές του έτους.

Τα κυριότερα από αυτά τα σχήματα είναι:

       1) Το χειμερινό εξάγωνο.

Το Χειμερινό Εξάγωνο. Πηγή Stellarium.

Το ουράνιο αυτό γεωμετρικό νοητό σχήμα αρχίζει να κάνει την εμφάνισή του σε προσιτές για παρατήρηση ώρες (συνήθως μετά τη δύση του Ηλίου) τον μήνα Δεκέμβριο, και μας συντροφεύει μέχρι τον μήνα Μάρτιο. Αποτελείται από τους αστέρες : Αίγα το α του  αστερισμού του Ηνιόχου, Πολυδεύκη, ο β του αστερισμού των Διδύμων, τον  Προκύωνα ο α του αστερισμού του Μικρού Κυνός, τον υπέρλαμπρο Σείριο τον α του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός, που είναι και το φωτεινότερο άστρο στον νυκτερινό ουρανό, τον Ρίγκελ τον β του επιβλητικού αστερισμού του Ωρίωνος, και τέλος τον Αλντεμπαράν  (ή Λαμπαδίας) τον α του αστερισμού του Ταύρου.  

2)  Το Χειμερινό Τρίγωνο

Το Χειμερινό Τρίγωνο. Πηγή Stellarium.

 Το Χειμερινό Τρίγωνο και το Χειμερινό Εξάγωνο. Πηγή Stellarium.

Μέσα στο χειμερινό εξάγωνο που αναφέραμε πιο πάνω, υπάρχει ένα σχεδόν τέλειο, νοητό ισόπλευρο τρίγωνο. Οι κορυφές του είναι οι αστέρες: Προκύων, ο  α του αστερισμού του Μικρού Κυνός,  Σείριος ο α του αστερισμού του Μεγάλου Κυνός, και Μπετελγκέζ ο ημικανονικά παλλόμενος υπεργίγαντας α του αστερισμού του Ωρίωνος.

3) Τα Εαρινά Τρίγωνα

 Το 1ο Εαρινό Τρίγωνο. Πηγή Stellarium.

 Το 2ο Εαρινό Τρίγωνο. Πηγή Stellarium.

 Το 1ο και το 2ο Εαρινό Τρίγωνο. Πηγή Stellarium.

Όσο προχωρούν οι εποχές του έτους το χειμερινό εξάγωνο και το περιεχόμενο σε αυτό χειμερινό τρίγωνο, παραχωρούν τη θέση τους, όπως και ο Χειμώνας, στην άνοιξη, εμφανίζοντας ολοένα και πιο καθαρά στον νυκτερινό ουρανό τα λεγόμενα Εαρινά τρίγωνα. Από τον Μάρτιο έως και το Μάιο τα ουράνια αυτά νοητά σχήματα κοσμούν τον νυκτερινό ουρανό αναδεικνύοντας του εμπεριεχομένους σε αυτό ενδιαφέροντες αστερισμούς. Ας τα δούμε λοιπόν ένα ένα.

α) Στο πρώτο τρίγωνο οι κορυφές του απαρτίζονται από τους αστέρες: Αρκτούρο, ο α του αστερισμού του Βοώτη, Στάχυ ο α του αστερισμού της Παρθένου, και Βασιλίσκο, ο α του αστερισμού του Λέοντα.

β) Στο δεύτερο τρίγωνο συναντάμε ένα από τα σπάνια, και  σχεδόν συμμετρικά νοητά σχήματα του ουράνιου θόλου. Το ισόπλευρο αυτό τρίγωνο έχει σαν κορυφές του τους αστέρες:  Αρκτούρο, ο α του αστερισμού του Βοώτη, Στάχυ ο α του αστερισμού της Παρθένου, και Ντενέμπολα, ο ¨ουραγός¨ αλλά και ο β του αστερισμού του Λέοντα.

Βρίσκοντας τα Εαρινά τρίγωνα. Πηγή Stellarium.

Αν θέλουμε να εντοπίσουμε τα κοσμικά αυτά σχήματα δεν έχουμε πάρα να βρούμε τον πανεύκολα ορατό τμήμα του αειφανούς αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου την ¨Κουτάλα¨ όπως συνηθίζεται να λέγεται, και από τον αστέρα Μεγκρέζ (ο δ της Μεγάλης Άρκτου) να ¨φέρουμε¨ μια νοητή ευθεία έως τον αστέρα  Βασιλίσκο, τον α του αστερισμού του Λέοντα.

4) Το ¨Μεγάλο Διαμάντι"

Το μεγάλο διαμάντι ή διαμάντι της Παρθένου. Πηγή Stellarium.

Την ίδια εποχή που στον νυκτερινό ουρανό παρατηρούμε και θαυμάζουμε τα εαρινά τρίγωνα, η ουράνια γεωμετρία, όπως αυτή απεικονίζεται στο ανθρώπινο μάτι, μας προσφέρει ένα ακόμα κόσμημα της. Το μεγάλο διαμάντι ή διαμάντι της Παρθένου. Πρόκειται για ένα ρομβοειδές σχήμα που οι κορυφές του είναι οι αστέρες: Στάχυς, ο α του αστερισμού της Παρθένου, ο Αρκτούρος, ο α του αστερισμού του Βοώτη, ο αστέρας Καρδία Καρόλου ο α του αστερισμού των Θηρευτικών Κυνών, και ο και Ντενέμπολα, ο β του αστερισμού του Λέοντα.

Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι παρόλο που τρία από τα τέσσερα αστέρια που σχηματίζουν το κοσμικό αυτό σχήμα δεν ανήκουν στον αστερισμό του Παρθένου, το αστρικό μοτίβο ονομάζεται ¨Μεγάλο Διαμάντι της Παρθένου¨, επειδή ο αστέρας Στάχυς του αστερισμού της Παρθένου, που είναι και το πιο λαμπρό αστέρι του αστερισμού αυτού, αποτελεί τη βάση του ¨διαμαντόμορφου¨ αυτού μοτίβου. Επίσης εκτός από το ότι περιέχει τμήματα των αστερισμών : Θηρευτικών Κυνών, Βοώτη, Παρθένου και Λέοντα, το θαυμάσιο αυτό σχήμα περικλείει σχεδόν εξ ολοκλήρου τον αστερισμό της Κόμης της Βερενίκης.

5) Το Θερινό Τρίγωνο.

Το Θερινό Τρίγωνο. Πηγή Stellarium.

Επιτέλους καλοκαίρι! Θάλασσα, ανεμελιά, ξεκούραση, και υπέροχος νυκτερινός ουρανός για απλή ή αστρονομική παρατήρηση.

Για όσους μπορούν να κοιτάξουν τις πρώτες πρωινές ώρες, και προς τα νότια τους ανοιξιάτικους μήνες ειδικά τον Μάιο, θα παρατηρήσουν ότι αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους τρεις αμφιφανείς αστερισμοί. Ο αστερισμός της Λύρας, ο αστερισμός του Κύκνου ο επονομαζόμενος και ¨Βόρειος σταυρός¨, και ο αστερισμός του Αετού δίνοντάς τα φωτεινότερα τους αστέρια, που εξάπτοντας την ανθρώπινη επινοητικότητα, μας κάνει να βλέπουμε στον Ουρανό ένα ακόμα νοητό Γεωμετρικό σχήμα. Το Θερινό τρίγωνο. Οι τρεις αστρικές του κορυφές απαρτίζονται από τους αστέρες: Βέγα, τον α του αστερισμού της Λύρας, τον Ντενέμπ τον α του αστερισμού του Κύκνου, και τον Αλτάιρ τον α του αστερισμού του Αετού. Το Θερινό τρίγωνο αρχίζει να εμφανίζεται όπως είπαμε και προηγουμένως, τον Μάιο πολύ νωρίς το πρωί και μένει μαζί μας έως τον μήνα Νοέμβριο.

Πάντοτε ο νυκτερινός αλλά και ο ημερινός ουρανός ήταν και θα είναι πηγή γνώσης, ομορφιάς, και έμπνευσης, τόσο για τους επιστήμονες όσο και για τους ποιητές και καλλιτέχνες που βρίσκουν στην απεραντοσύνη του Σύμπαντος κυριολεκτικά ένα κομμάτι από τον υλικό και πνευματικό τους εαυτό. 

Από την παρατήρηση της ομάδας ΑΡΑΤΟΣ-Παρατηρησιακή Αστρονομία Σαλαμίνας στη περιοχή ¨Πυργιακόνι¨της Σαλαμίνας το 2016

Το λαμπρότερο αστέρι κάθε αστερισμού παίρνει σαν χαρακτηριστικό το γράμμα της Ελληνικής αλφαβήτου α ως προς το φαινόμενο μέγεθός του, το αμέσως επόμενο το γράμμα β κοκ. 

Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ

Πηγές: https://el.wikipedia.org

            http://www.constellation-guide.com

            https://en.wikipedia.org/wiki/Summer_Triangle

            https://en.wikipedia.org/wiki/Winter_Hexagon

            https://en.wikipedia.org/wiki/Winter_Triangle

            https://en.wikipedia.org/wiki/Spring_Triangle

Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα μπλε γράμματα)

Επιμέλεια κειμένου και επεξεργασία εικόνων: Δημήτρης Γκίκας.

Για διορθώσεις, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com  η αφήστε μήνυμα inbox στη Σελίδα:  https://www.facebook.com/Aratosastronomy/

 Επίσης εάν θέλετε να δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια δική σας εργασία, άρθρο, ή paper σχετικά με την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα αυτά συνοδευόμενα απαραίτητα από τη σχετική βιβλιογραφία, και την σχετική έντυπη άδεια σας για δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com  . Η δημοσίευση είναι εντελώς δωρεάν

Από την ομάδα : @Aratosastronomy