"Δεν έχει στο κέντρο του (όπως
θα έπρεπε) μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα"
Ο όμορφος σπειροειδής γαλαξίας
στην εικόνα είναι γνωστός ως: RX J1140.1
+ 0307, ένας Γαλαξίας που βρίσκεται στον
αστερισμό της Παρθένου απεικονίζεται εδώ από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble της
NASA / ESA, και παρουσιάζει ένα ενδιαφέρων
αίνιγμα. Με την πρώτη ματιά, αυτός ο Γαλαξίας φαίνεται να είναι ένας κανονικός
σπειροειδής Γαλαξίας, που μοιάζει πολύ με το Γαλαξία μας, αλλά αρχικά τα
φαινόμενα απατούν!
Είναι κοινά αποδεκτό ότι το κέντρο σχεδόν κάθε γαλαξία περιέχει μια
υπερμεγέθη μαύρη τρύπα. Το μέγεθος τους συχνά ξεπερνά την φαντασία, με εκατομμύρια,
μερικές φορές δισεκατομμύρια, από ηλιακές μάζες. Ακόμα και το σπίτι μας, ο Γαλαξία
μας, έχει μια μαύρη τρύπα που έχει μέγεθος όσο τέσσερις εκατομμύρια ηλιακές
μάζες που βρίσκονται στο κέντρο του, 27.000 έτη φωτός από τη Γη. Οι
περισσότερες από αυτές τις μαύρες τρύπες είναι αδρανείς, αλλά μερικά ποσοστά από
αυτές είναι «ενεργές» που σημαίνει ότι καταβροχθίζουν υλικό από το Γαλαξία
υποδοχής τους, σχηματίζοντας ένα δίσκο προσαύξησης που τροφοδοτεί τη μαύρη
τρύπα.
Καθώς το υλικό κινείται σπειροειδώς μέσα από το δίσκο προσαύξησης προς
τον ορίζοντα των γεγονότων, αποκτά φανταστική ταχύτητα, απελευθερώνοντας
τεράστιες ποσότητες ενέργειας. Ως αποτέλεσμα τούτου, ένα μέρος του υλικού στο
δίσκο δεν πέφτει μέσα στη μαύρη τρύπα γιατί η ταχύτητα του επιτυγχάνει ταχύτητα
διαφυγής. Το υλικό αυτό εκσφενδονίζεται γύρω σε έναν από τους πόλους (της μαύρης
τρύπας), και αποβάλλεται ως ένας ισχυρός πίδακας που ταξιδεύει κοντά στην
ταχύτητα του φωτός.
Το μέγεθος μιας υπερμεγέθους μαύρης τρύπας φαίνεται να έχει άμεση σχέση
με τον Γαλαξία υποδοχής του. Σχεδόν πριν από μια δεκαετία, οι ερευνητές
υπολόγισαν ότι η μάζα μιας υπερμεγέθους μαύρης τρύπας φαίνεται να έχει μια
σταθερή σχέση με τη μάζα του κεντρικού τμήματος του Γαλαξία της, γνωστή ως ‘’ Γαλαξιακό
εξόγκωμα’’ (bulge). Αυτό το 1 προς 700
της σχέσης αυτής, υποστηρίζει την ιδέα ότι η εξέλιξη και η δομή ενός γαλαξία
είναι στενά συνδεδεμένη με την κλίμακα της μαύρης τρύπας του.
Η μεγαλύτερη μαύρη τρύπα που έχει βρεθεί ποτέ περιέχει έως και 21 δισεκατομμύρια
φορές τη μάζα του Ήλιου, και βρίσκεται στο απίστευτα πυκνό σμήνος της Κόμης (Coma Cluster), το οποίο περιλαμβάνει
περισσότερους από 1.000 ταυτοποιημένους Γαλαξίες.
Η κοντινή εικόνα που φαίνεται παραπάνω, ελήφθη από το διαστημικό
τηλεσκόπιο Χάμπλ της NAΣA, και δείχνει τον γαλαξία NGC 1068 με τον δίσκο αερίου και
σκόνης σε σχήμα ‘’ντόνατ’’ που περιβάλλει την υπερμεγέθη μαύρη τρύπα, σε ένα ξεκάθαρο
σχηματισμό. Με τα ΄΄μάτια΄΄ του Διαστημικού Τηλεσκόπιου NuSTAR (Συστοιχία Πυρηνικής
Φασματογραφίας υψηλής ενέργειας ακτίνων Χ, -NuSTAR -Nuclear Spectroscopic Telescope Array) οι επιστήμονες ήταν
σε θέση να επιτύχουν την καλύτερη θέα που έγινε ποτέ στην ‘’κρυψώνα’’ της κεντρικής, υπερμεγέθης μαύρης τρύπα του Γαλαξία
αυτού. Οι πιο ογκώδεις μαύρες τρύπες στο Σύμπαν συχνά περιβάλλονται από ένα παχύ
δίσκο αερίου και σκόνης, σχήματος… ‘’ντόνατ’’. Αυτό το υλικό του ‘’διαστημικού ντόνατ’’
που είναι στο βαθύ διάστημα τροφοδοτεί τελικά και θρέφει τις αυξανόμενες μαύρες
τρύπες που βρίσκονται μέσα στους Γαλαξίες.
Ο Γαλαξία μας, όπως και οι
περισσότεροι μεγάλοι Γαλαξίες, έχει μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του,
αλλά ορισμένοι γαλαξίες έχουν στο κέντρο τους ‘’ελαφρύτερες’’, και ενδιάμεσης
μάζας μαύρες τρύπες. Ο RX J1140.1
+ 0307 που παρουσιάζεται παρακάτω είναι ένας τέτοιος Γαλαξίας - στην
πραγματικότητα έχει στο κέντρο του μία από τις ‘’φτωχότερες’’ που υπάρχουν (σε μάζα) μαύρη τρύπα, που είναι
γνωστές σε κάθε φωτεινό γαλαξιακό πυρήνα.
Αυτό που προβληματίζει τους επιστήμονες για αυτό το συγκεκριμένο Γαλαξία
είναι ότι οι υπολογισμοί δεν αθροίζονται. Με μια τέτοια σχετικά μικρή μάζα για
την κεντρική μαύρη τρύπα, μοντέλα για τις εκπομπές από το αντικείμενο δεν
μπορούν να εξηγήσουν το παρατηρούμενο φάσμα. Πρέπει να υπάρχουν και άλλοι
μηχανισμοί που διαδραματίζονται στις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των εσωτερικών και
εξωτερικών τμημάτων του δίσκου προσαύξησης που περιβάλλει τη μαύρη τρύπα.
European Space Agency
Image Credit: ESA/Hubble & NASA, Acknowledgement: Judy Schmidt
en.wikipedia.org
space.com
Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας
Για διορθώσεις, απορίες, ή συμπληρώματα γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com
