Το υλικό των ονείρων του Σταμάτη Κριμιζή

Η μεταφορά ανθρώπων σε άλλους πλανήτες απέχει δεκαετίες, λέει ο διακεκριμένος Έλληνας αστροφυσικός της NASA, Σταμάτης Κριμιζής, που ετοιμάζεται να «αγγίξει» τον Ήλιο 



Έχει «επισκεφθεί» όλους τους πλανήτες με τα διαστημικά όργανα, τα οποία σχεδίασε και κατασκεύασε για τις διαστημικές αποστολές, και είναι ο μοναδικός επιστήμονας, που το έχει πετύχει αυτό. Τα σχολικά βιβλία έχουν ξαναγραφεί από τα αποτελέσματα των θρυλικών διαστημόπλοιων Voyager 1 και 2, αποστολών, των οποίων υπήρξε βασικός συντελεστής.
Εργάστηκε επί δεκαετίες επικεφαλής ερευνητικών προγραμμάτων της ΝASA. Στα 77 του έτη το επόμενο μεγάλο στοίχημα είναι να … “αγγίξει” τον Ήλιο, καθώς το εργαστήριό του κατασκευάζει το διαστημόπλοιο Solar Probe Plus, που θα εκτοξευθεί προς τον Ήλιο το 2018 και θα είναι η πρώτη αποστολή σε άστρο. Ένας από τους πλέον διακεκριμένους διαστημικούς επιστήμονες στον κόσμο, ο Έλληνας ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής, επικεφαλής του γραφείου Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, ομότιμος διευθυντής της Διοίκησης Διαστήματος του Πανεπιστημίου Johns Hopkins των ΗΠΑ και πρώην πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας, μιλάει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για τις διαστημικές αποστολές, που βρίσκονται σε εξέλιξη και γι’ αυτές που προγραμματίζονται, για τα γραφειοκρατικά εμπόδια σε μια πιο στενή συνεργασία μεταξύ των μεγάλων διαστημικών υπηρεσιών, για τις δυνατότητες της Ελλάδας να μπει στον «χάρτη» των χωρών, που παράγουν διαστημική τεχνολογία.
Χαρακτηρίζει τα “απλησίαστα” της διαστημικής εξερεύνησης ως “το υλικό των ονείρων”, πεπεισμένος, όμως, ότι “οι σπουδαιότερες ανακαλύψεις είναι αυτές που δεν περιμένουμε”. “Προσγειώνει”, ωστόσο, εκείνους, που ονειρεύονται το μέλλον τους … σ’ άλλη Γη κι άλλα μέρη, εκτιμώντας ότι “η μεταφορά ανθρώπων σε άλλους πλανήτες απέχει αρκετές δεκαετίες, καθώς δεν έχουν ξεπεραστεί προβλήματα, όπως η προστασία του πληρώματος από ηλιακές εκρήξεις υψηλής ενέργειας, η έλλειψη βαρύτητας για μεγάλα χρονικά διαστήματα και πιθανές ψυχολογικές καταστάσεις”. Την Κυριακή 28 Ιουνίου και ώρα 20.00, στο Δημαρχείο Θεσσαλονίκης, ο κ.Κριμιζής θα δώσει δημόσια διάλεξη με τίτλο «Το πρώτο ανθρώπινο ταξίδι στον Γαλαξία: Η Οδύσσεια των διαστημοπλοίων Voyager 1,2″, ανοίγοντας τις εργασίες του 12ου Συνεδρίου της Ελληνικής Αστρονομικής Εταιρείας (ΕΛ.ΑΣ.ΕΤ.), που διοργανώνεται (28/6-2/7) σε συνεργασία με το Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ).
— Εδώ και 38 χρόνια τα δίδυμα διαστημικά σκάφη Voyager 1 και 2 ταξιδεύουν στο διαστημικό κενό και στέλνουν ανελλιπώς τα δεδομένα τους πίσω στη Γη, ενώ το Voyager 1 έγινε το πρώτο ανθρώπινο κατασκεύασμα, που ταξιδεύει στο διαστρικό κενό. Πρόκειται προφανώς για επιτυχία, που συνιστά σύμβολο σύγκρισης για το μέλλον. Ως ένας από τους ‘’συγγραφείς’’ της σύγχρονης Οδύσσειας της διαστημικής εποχής, ποιους θεωρείτε τους πιο σημαντικούς σταθμούς του ταξιδιού αυτού και ποιες ήταν οι μεγαλύτερες εκπλήξεις που επιφύλασσε;
Να αρχίσω από το τελευταίο-η μεγαλύτερη έκπληξη από όλες είναι ότι ένα διαστημόπλοιο που σχεδιάστηκε να λειτουργήσει για 4 χρόνια και να εξερευνήσει δύο πλανήτες (Δία και Κρόνο), συνεχίζει να στέλνει δεδομένα μετά από 38 χρόνια! Όμως ο πρώτος σταθμός στο Δία μας έδωσε μια τεράστια έκπληξη-την παρουσία δεκατριών ενεργών ηφαιστείων στο φεγγάρι Ιώ. Ένα από αυτά είναι δέκα φορές πιο δυνατό από το μεγαλύτερο ηφαίστειο της Γης. Ο χώρος δεν επιτρέπει να απαριθμήσουμε όλες τις ανακαλύψεις- τέσσερις πλανήτες και τώρα στο διαστρικό χώρο. Αρκεί να πούμε ότι τα σχολικά βιβλία έχουν ξαναγραφτεί από τα αποτελέσματα των δύο Voyagers.
— Πώς εξηγείται η στροφή -τόσο από τη NASA όσο και από τον ESA- από την εξερεύνηση των πλανητών του ηλιακού συστήματος, στους μικρότερους εκπροσώπους τους, τους αστεροειδείς και τους κομήτες; Τι μπορούμε να περιμένουμε από τον Philae μετά το ξύπνημά του στον κομήτη 67P και τι προσδοκάτε από το ταξίδι του ‘’New Horizons’’;
Επειδή αυτού του είδους αποστολές χρειάζονται πολύ χρόνο να ολοκληρωθούν, φαίνεται πολλές φορές ότι έχει αλλάξει η έμφαση στην εξερεύνηση. Το Rosetta (με το Philae) εκτοξεύθηκε πριν 11 χρόνια και το New Horizons πριν 9,5. Η NASA προσπαθεί πάντα να έχει ένα ισορροπημένο πρόγραμμα- π. χ. είχαμε μια αποστολή στον αστεροειδή EROS που κατασκευάσαμε στο εργαστήριο μας στο Johns Hopkins και το προσεδαφίσαμε το 2001. Και έκτοτε υπήρξαν άλλες αποστολές, όπως το MESSENGER στον Ερμή, και βέβαια το New Horizons που θα περάσει από τον Πλούτωνα στις 14 Ιουλίου. Περιμένουμε να δούμε πολλά νέα φαινόμενα, αλλά σε αυτού του είδους την εξερεύνηση οι σπουδαιότερες ανακαλύψεις είναι αυτές που δεν περίμενε κανένας.
— Πρόσφατα η NASA έδωσε στη δημοσιότητα βίντεο της δοκιμής ενός νέου διαστημικού σκάφους, σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου, που θα μπορεί να μεταφέρει στο διάστημα βαρύ φορτίο και να προσεδαφίζεται ομαλά. (Low Density Supersonic Decelerator- LDSD). Πόσο κοντά είμαστε στη μεταφορά ανθρώπων σε άλλους πλανήτες;
Δυστυχώς είμαστε πολύ μακριά, θα έλεγα αρκετές δεκαετίες. Υπάρχουν ορισμένα βασικά προβλήματα τα οποία θα πρέπει να ξεπεραστούν, όπως η προστασία του πληρώματος από ηλιακές εκρήξεις υψηλής ενέργεια, η έλλειψη βαρύτητας για μεγάλα χρονικά διαστήματα, πιθανές ψυχολογικές καταστάσεις, κλπ. Το LDSD θα είναι πολύ χρήσιμο όταν τελειοποιηθεί, αλλά η απουσία του δεν είναι το κυριότερο εμπόδιο προς το παρόν.
— Ποιες θεωρείτε τις σημαντικότερες αποστολές, που προγραμματίζονται στο σχετικά άμεσο μέλλον;
Είμαι κάπως προκατειλημμένος-κατασκευάζουμε στο εργαστήριό μας το διαστημόπλοιο Solar Probe Plus και θα το εκτοξεύσουμε προς τον Ήλιο το 2018-η πρώτη αποστολή σε “Άστρο” αν θέλετε. Θα πλησιάσουμε σε απόσταση περίπου 6 εκατ. Χλμ.-και η θερμοκρασία του αλεξήλιου (που προστατεύει το διαστημόπλοιο) θα πλησιάσει 1550 βαθμούς Κελσίου. Στο πλανητικό πρόγραμμα θα γίνει εντατική εξερεύνηση της Ευρώπης-δορυφόρος του Δία με υπόγειο ωκεανό- με δύο αποστολές: JUICE από την ESA, και Europa Clipper από την NASA. Στο JUICE έχει συμμετοχή σε ένα από τα πειράματα και η Ελλάδα (Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο-Θεόδωρος Σαρρής, και Ακαδημία Αθηνών).
— Μία καλύτερη συνεργασία ανάμεσα στις διαστημικές υπηρεσίες NASA, ESA και Roscosmos, απλώς θα μείωνε το κόστος εξερεύνησης του διαστήματος ή θα μπορούσε να μας δώσει πιο άμεσα απαντήσεις για το μυστήριο της ζωής;
Δεν πιστεύω ότι η συνεργασία, καθ’ εαυτήν, θα βοηθούσε πολύ. Οι διαστημικές υπηρεσίες είναι κυρίως γραφειοκρατικοί οργανισμοί και οι διαπραγματεύσεις τους είναι ατέρμονες-το γνωρίζω πολύ καλά αυτό από προσωπική πείρα. Αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως π.χ. μια αποστολή στον Άρη με ανθρώπινο πλήρωμα που είναι τόσο δαπανηρή που καμία χώρα δεν θα την αναλάμβανε μόνη της, τότε μπορεί να γίνει διαχωρισμός του έργου. Το συνολικό κόστος όμως θα είναι μεγαλύτερο και η εκτέλεση πολύ πιο δύσκολη.
— Η εξερεύνηση του διαστήματος, σε απόλυτους αριθμούς, είναι σίγουρα ακριβή υπόθεση. Οι συνάδελφοί σας απαντούν, ότι τα χρήματα δεν ‘’πετούν’’ στο διάστημα, αλλά μένουν στη Γη και γίνονται θέσεις εργασίας, τεχνογνωσία και τεχνολογία, που χρησιμοποιούμε όλοι στην καθημερινή μας ζωή. Όμως, σε μία μικρή χώρα, όπως η Ελλάδα και σε μία δυσμενή οικονομική συγκυρία, όπως η σημερινή, εκτιμάτε ότι η επένδυση στη διαστημική έρευνα μπορεί να υφίσταται ως επιλογή;
Πολύ εύστοχη η ερώτησης σας, αλλά θα την θέσω σε ευρύτερο πλαίσιο: Η επένδυση στην τεχνολογία και καινοτομία αποδίδει πολλαπλάσια οφέλη στην οικονομία. Όσον αφορά την παρούσα κατάσταση, σημειώνω ότι η Φινλανδία στο τέλος του ψυχρού πολέμου, έχασε 25% του ΑΕΠ και παρά ταύτα αποφάσισε να προγραμματίσει 3% του ΑΕΠ στην τεχνολογική ανάπτυξη. Το αποτέλεσμα είναι γνωστό σε όλους σήμερα. Η Ελλάδα έχει κάνει φοβερές περικοπές στο ελάχιστο ποσοστό (0,6% του ΑΕΠ) που είχε προηγουμένως προγραμματίσει στην έρευνα και τεχνολογία γενικά. Το προηγούμενο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) είχε προετοιμάσει επταετές στρατηγικό σχέδιο για την έρευνα και τεχνολογία, αλλά η προηγούμενη κυβέρνηση το έβαλε στο ράφι. Προς το παρόν δεν βλέπω μια ιδιαίτερη κινητικότητα σ’ αυτόν τον τομέα από την νυν κυβέρνηση, αν και ίδρυσαν υφυπουργείο με σχετικό όνομα. Θα δούμε.
— Ποια θεωρείτε την πιο όμορφη φωτογραφία, που σας έστειλε το Voyager;
Δεν μπορώ να αποφασίσω ανάμεσα στα ηφαίστεια της Ιούς και στα δαχτυλίδια του Κρόνου.
— Αν είχατε μείνει εδώ, θα μπορούσε η Ελλάδα να εκμεταλλευθεί το μυαλό και τη δημιουργικότητα σας; Γιατί πολλοί νέοι επιστήμονες αναζητούν την τύχη τους εκτός χώρας με τη βεβαιότητα, ότι εδώ είναι χαμένοι; Τους επιβεβαιώνει το παράδειγμα σας;
Δυστυχώς η κατάσταση τα τελευταία 5 χρόνια τους δικαιώνει απόλυτα- ας μην ξεχνάμε όμως ότι η Ελλάδα ιστορικά δεν κατάφερε να εκμεταλλευθεί τα αδιαμφισβήτητα ταλέντα όχι μόνο των αρίστων αλλά και του γενικού πληθυσμού της. Τώρα βέβαια θεωρούμε την αριστεία ως “ρετσινιά” κατά τον Υπουργό Παιδείας και εκθειάζουμε την μετριότητα. Δεν είμαι καθόλου αισιόδοξος για το μέλλον της χώρας-δίχως αξιοκρατία θα συνεχίσουμε να είμαστε ουραγοί της Ευρώπης, και όχι μόνο.
— Μια διάλεξη σε ένα κοινό μη επιστημόνων. Ποιο ακροατήριο ενδιαφέρεται για τα άστρα, πέρα από τους ρομαντικούς και τους λάτρεις των ζωδίων;
Ελάτε στη διάλεξη να δείτε. Σε κάθε διάλεξη που έχω δώσει βλέπω ανθρώπους κάθε ηλικίας και πάρα πολλούς νέους(ες). Το διάστημα αποτελεί την αιχμή του δόρατος της τεχνολογίας και ο οιωνός των προϊόντων της αύριο. Αλλά κυρίως ικανοποιεί την περιέργεια που έχουμε από παιδιά όταν αντικρίσουμε τον ουρανό και απορούμε για τα εκατομμύρια άστρα που λαμποκοπούν στο στερέωμα. Το γεγονός ότι τώρα σχεδιάζουμε αποστολές και μπορούμε να ταξιδέψουμε και να εξερευνήσουμε τα “απλησίαστα” είναι φανταστικό. Είναι το υλικό των ονείρων. Λοιπόν ούτε “ρομαντικοί”, ούτε “λάτρεις των ζωδίων”. Είναι οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για το μέλλον.
Ποιος είναι ο Σταμάτης Κριμιζής
Ο Ακαδημαϊκός Σταμάτης Κριμιζής γεννήθηκε στον Βροντάδο της Χίου το 1938. Έλαβε το πτυχίο του στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Μιννεσότα (1961), το Master (1963) και το Διδακτορικό του (1965) στη Φυσική από το Πανεπιστήμιο της Αϊόβα, όπου και υπηρέτησε ως καθηγητής. Το 1968 μετακινήθηκε στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του Πανεπιστημίου Johns Hopkins, έγινε Επιστημονικός Διευθυντής το 1980, επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος το 1991 και Ομότιμος Διευθυντής το 2004. Πέρα από τις διοικητικές του δραστηριότητες, είναι επικεφαλής ερευνητής σε διάφορες διαστημικές αποστολές της NASA, συμπεριλαμβανομένων και των Voyagers 1 και 2 στους εξωτερικούς πλανήτες, τη Διαστρική Αποστολή Voyager, και την αποστολή του Cassini-Huygens στον Κρόνο και στον Τιτάνα. Έχει σχεδιάσει και κατασκευάσει όργανα που έχουν ταξιδέψει και στους οκτώ πλανήτες, καθώς επίσης και την αποστολή New Horizons (Νέοι Ορίζοντες) που επί του παρόντος κατευθύνεται προς τον Πλούτωνα. Έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 560 εργασίες σε περιοδικά και βιβλία με πάνω από 12.000 ετεροαναφορές, σχετικά με τη φυσική του Ήλιου, το μεσοαστρικό χώρο, τις πλανητικές μαγνητόσφαιρες και την ηλιόσφαιρα. Έχει λάβει τρείς φορές το NASA Exceptional Scientific Achievement Medal (1981, 1986, 2014), είναι διακεκριμένο μέλος (Εταίρος) της American Physical Society, της American Geophysical Union, της American Association for the Advancement of Science και του American Institute of Aeronautics and Astronautics, αποδέκτης του COSPAR’s Space Science Award (2002), του Basic Sciences Award (1994) της International Academy of Astronautics όπου προεδρεύει του Board of Trustees for Basic Sciences, το Χρυσό Μετάλλιο του Council of European Aerospace Societies (CEAS) (2011), το Jean Dominique Cassini Medal της Ευρωπαϊκής Γεωφυσικής Ένωσης (EGU) (2014) της οποίας κηρύχθηκε Επίτιμο Μέλος, το James Van Allen Space Environments Award του American Institute of Aeronautics and Astronautics (2014) και το Voyager Silver Achievement Award της NASA (2014). Το 2015 το Smithsonian National Air and Space Museum της Ουάσινγκτον του απένειμε το Τρόπαιο για Συνολική Επίτευξη (Trophy for Lifetime Achievement). Έχει ανακηρυχθεί Επίτιμος Διδάκτωρ των Πανεπιστημίων Αιγαίου, Αθηνών και Διεθνούς Πανεπιστημίου Ελλάδος. Εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών (2004) και διευθύνει το Γραφείο Διαστημικής Έρευνας και Τεχνολογίας. Υπηρέτησε (2006-2010) ως εκπρόσωπος της Ελλάδος στο συμβούλιο του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), και διετέλεσε Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας (ΕΣΕΤ) (2010-2013).
Αναλυτικό βιογραφικό σημείωμα μπορεί να βρεθεί στην ιστοσελίδα:http://cassinimimi.jhuapl.edu/BiographyofSMKrimigis-2014-06-09.htm

Aπό τη Σμαρώ Αβραμίδου για το ΑΠΕ

Πηγή: www.lifo.gr

Ο πρώτος πλανητοκομήτης!

Διαθέτει μια τεράστια ουρά που δημιουργείται από τη σταδιακή απώλεια της ατμόσφαιράς του

 

Καλλιτεχνική απεικόνιση του πρώτου πλανήτη που μοιάζει με κομήτη. Credit:(Mark Garlick/University of Warwick)

Διεθνής ερευνητική ομάδα με τη βοήθεια του διαστημικού τηλεσκοπίου Hubble εντόπισε έναν ακόμη εξωπλανήτη. Όμως πρόκειται για έναν ιδιαίτερο πλανήτη αφού διαθέτει μια τεράστια ουρά παρόμοια με εκείνη των κομητών. Η ουρά αυτή δημιουργείται από τη σταδιακή απώλεια της ατμόσφαιράς του. Είναι ο πρώτος πλανήτης που εντοπίζεται με αυτό το χαρακτηριστικό.
Ο πλανήτης
Ευρωπαίοι και αμερικανοί αστρονόμοι, με επικεφαλής τον Ντέιβιντ Έρενράιχ του Αστεροσκοπείου του Πανεπιστημίου της Γενεύης έστρεψαν το Hubble σε απόσταση περίπου 33 ετών φωτός από τη Γη  όπου βρίσκεται ο Gliese 436, ένα άστρο που ανήκει στην κατηγορία των ερυθρών νάνων. Οι ερευνητές εντόπισαν την παρουσία ενός πλανήτη σε πολύ κοντινή απόσταση από το άστρο. Ο GJ 436b όπως ονομάστηκε βρίσκεται 33 φορές πιο κοντά στο άστρο του από ό,τι η Γη στον Ηλιο και 13 φορές πιο κοντά από ό,τι ο Ερμής. Πρόκειται για έναν μεγάλο σε μέγεθος πλανήτη, παρόμοιο με τον Ποσειδώνα, και φυσικά λόγω της απόστασης του από το άστρο του οι θερμοκρασίες που αναπτύσσονται σε αυτόν είναι πολύ μεγάλες και δεν είναι φιλικός στη ζωή.
Η ουρά
Εκείνο όμως που τον κάνει να ξεχωρίζει είναι ότι ο GJ 436b δεχόμενος την καυτή ανάσα και πολύ κοντινή ακτινοβολία του μητρικού του άστρου χάνει συνεχώς μόρια υδρογόνου από την ατμόσφαιρά του. Με αυτό τον τρόπο, δημιουργείται μια τεράστια και… θεαματική ουρά, που εκτείνεται εκατοντάδες χιλιόμετρα πίσω από τον πλανήτη. Οι ερευνητές εκτιμούν ότι η ατμόσφαιρα του GJ 436b ήδη έχει μειωθεί κατά 10% σε σχέση με το αρχικό μέγεθός της, καθώς περίπου 1.000 τόνοι αερίων εκτοξεύονται στο Διάστημα ανά δευτερόλεπτο. Η σφαιρική «κεφαλή» του νέφους αερίων (κυρίως υδρογόνου) έχει διάμετρο περίπου 3 εκατ. χλμ., ενώ το μήκος της ουράς μπορεί να φθάνει τα 15 εκατ. χλμ.
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι θα βρουν χιλιάδες ακόμη πλανήτες-κομήτες τα επόμενα χρόνια. Μάλιστα δεν αποκλείουν ότι κάποτε η ίδια η Γη μπορεί να είχε και εκείνη ουρά κομήτη, όσο έχανε ένα μέρος από την πλούσια σε υδρογόνο ατμόσφαιρά της. Η ανακάλυψη δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Nature».

tovima.gr

Παράταση ζωής αλλά δραματικό φινάλε για τη Rosetta

Το σκάφος που ακολουθεί από κοντά τον κομήτη 67P θα συνεχίσει για εννέα ακόμη μήνες την αποστολή του και θα την τερματίσει πηγαίνοντας πάνω στον κομήτη
H ευρωπαϊκή διαστημική υπηρεσία ESA έδωσε και επίσημα παράταση εννέα μηνών στην περιπέτεια του Rosetta, και σχεδιάζει τώρα να τερματίσει την αποστολή με προσεδάφιση του ετοιμοθάνατου σκάφους στον κομήτη της ζωής του.
Η παράταση της αποστολής μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2016 θα επιτρέψει στους επιστήμονες να παρακολουθήσουν τον κομήτη να απομακρύνεται από τον Ήλιο προς το εξώτερο Ηλιακό Σύστημα.
«Θα μπορέσουμε να καταγράψουμε την εξασθένιση της δραστηριότητας του κομήτη […] και θα έχουμε την ευκαιρία να πετάξουμε πιο κοντά στον κομήτη ώστε να συνεχίσουμε να συλλέγουμε πολύτιμα δεδομένα» εξήγησε ο Ματ Τέιλορ, ερευνητής της αποστολής.
Οι συλλέκτες
Το Rosetta, το μητρικό σκάφος που απελευθέρωσε το ρομπότ Philae και το έστειλε να πραγματοποιήσει την πρώτη, ιστορική προσεδάφιση σε κομήτη, βασίζεται σε ηλιακούς συλλέκτες και δεν μπορεί να λειτουργήσει σε μεγάλη απόσταση από τον Ήλιο.
«Σε αυτή τη φάση, το σκάφος πιθανότατα θα προσεδαφιστεί στην επιφάνεια του κομήτη 67P/Churyumov-Gerasimenko» ανακοίνωσε η ESA.
Προκειμένου να ληφθεί απόσταση οι υπεύθυνοι της αποστολής θα πρέπει πρώτα να ελέγξουν την κατάσταση του σκάφους όταν ο κομήτης βρεθεί στο περιήλιο, την ελάχιστη απόστασή του από τον Ήλιο, στις 13 Αυγούστου.
Το Rosetta, το οποίο δεν είναι σχεδιασμένο για προσεδάφιση όπως το Philae, θα χρειαστεί περίπου τρεις μήνες για να κατέβει αργά προς τον κομήτη, και θα χρησιμοποιήσει τις τελευταίες σταγόνες προωθητικού αερίου για να πέσει στην κατάμαυρη επιφάνεια.
Οι κομήτες, σώματα από σκόνη και πάγους, πιστεύεται ότι διατηρούν αναλλοίωτα τα υλικά από τα οποία φτιάχτηκαν οι πλανήτες πριν από 4,6 δισ. χρόνια.

sfairika.g

Το CERN από το άλφα ώς το ωμέγα

Τμήμα και σύνολο (στην επιφάνεια) του Μεγάλου Αδρονικού Επιταχυντή LHC. Επειτα από πολλούς μήνες διαπραγματεύσεων, οι εργασίες του προσωρινού συμβουλίου για τον σχεδιασμό του νέου διεθνούς εργαστηρίου πυρηνικής φυσικής έφτασε σε επιτυχή κατάληξη την 1η Ιουλίου 1953, με την υπογραφή του καταστατικού του CERN από τους εκπροσώπους των 12 κρατών-μελών (Credit: CERN).

«Ο Οργανισμός θα παρέχει συνεργασία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών στην πυρηνική έρευνα με ένα καθαρό, επιστημονικό και θεμελιώδη χαρακτήρα καθώς και στην έρευνα και τις επεκτάσεις της που συνδέονται ουσιαστικά με την αρχική. Ο Οργανισμός δεν θα έχει καμία σχέση με εργασία για στρατιωτικές απαιτήσεις και τα αποτελέσματα της πειραματικής και θεωρητικής εργασίας θα δημοσιεύονται ή αλλιώς θα καθίστανται γενικώς διαθέσιμα».
Αρθρο ΙΙ, Παράγραφος 1, ΚΑΤΑΣΤΑΤΙΚΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΕΝΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΥΡΗΝΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ, Παρίσι 1η Ιουλίου 1953. Αυτή είναι η γέννηση του CERN, του Ευρωπαϊκού Εργαστηρίου Σωματιδιακής Φυσικής, που αναπτύχθηκε ως το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο στον κόσμο.

Το CERN, μια από τις πρώτες κοινές ευρωπαϊκές προσπάθειες ανάπτυξης της βασικής έρευνας και καινοτομίας στη πυρηνική και σωματιδιακή φυσική, ένα πρότυπο ευρωπαϊκής συνεργασίας, εκκίνησε πριν από λίγες μέρες τη λειτουργία του Μεγάλου Αδρονικού Επιταχυντή (LHC), μετά από δύο χρόνια αναβάθμισης. Γράφονται και λέγονται πολλά, το CERN μοιάζει να είναι στα χείλη όλων τα τελευταία χρόνια χάρη στα επιτεύγματά του, τι ακριβώς ξέρουμε όμως για τους σκοπούς και τους στόχους του; Θα προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις σε «όλα όσα θα θέλατε να ξέρετε για το CERN», ξεκινώντας από τα βασικά και μιλώντας με κορυφαίους επιστήμονες. Σε αυτό το πρώτο μέρος του αφιερώματός μας στο CERN θα συνοψίσουμε την ιστορία, τη δομή και τον τεράστιο ρόλο που παίζει στην επιστημονική έρευνα αιχμής του 21ου αιώνα.
Στόχος η ερμηνεία του σύμπαντος
– Τι είναι το CERN;
– Ενας ζωντανός επιστημονικός οργανισμός με 21 κράτη-μέλη (μεταξύ τους και η Ελλάδα), 2.300 εργαζόμενους και 11.500 επισκέπτες επιστήμονες (πάνω από το 50% του παγκόσμιου επιστημονικού δυναμικού στον τομέα των στοιχειωδών σωματιδίων) που προέρχονται από περίπου 700 πανεπιστήμια και ινστιτούτα σε 113 χώρες σε όλο τον κόσμο, ένα μοναδικό κοινωνικο-οικονομικό φαινόμενο συνεργασίας μεταξύ ερευνητών ανεξαρτήτως φύλου, γλώσσας, θρησκείας, εθνικότητας. «Το πάθος και η αφοσίωση των ερευνητών να εκπληρώσουν τους στόχους τους και να συμμετέχουν ισότιμα με όλους τους άλλους, είναι μοναδικό φαινόμενο κοινωνικής συνεργασίας που έχει γίνει αντικείμενο μελέτης από ΟΗΕ και ΟΑΣΑ. Η προσφορά του CERN στο παγκόσμιο κοινωνικό και επιστημονικό γίγνεσθαι, αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ, και το CERN προσκλήθηκε να έχει μόνιμη θέση Παρατηρητή στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ από το 2013», λέει ο Ευάγγελος Γαζής, Καθηγητής Σωματιδιακής Φυσικής του ΕΜΠ, Εθνικός Εκπρόσωπος Διασύνδεσης της Βιομηχανίας με το CERN και μέλος της Οικονομικής Επιτροπής του Συμβουλίου του CERN.
– Πού εστιάζουν τα πειράματα του CERN;
– Τα πειράματα του CERN εστιάζουν στη θεμελιώδη έρευνα της φυσικής για τη δομή της ύλης με συμπεράσματα που οδηγούν στη διαδικασία της δημιουργίας του σύμπαντος. Δημιουργούν συνθήκες της ύλης αντίστοιχες με εκείνες που επικρατούσαν κλάσματα του πρώτου δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Εκρηξη. Ερωτήματα όπως, από τι είναι φτιαγμένο το Σύμπαν, από πού προέρχεται η ύλη και πώς συγκρατείται για να σχηματίσει τις κοσμικές δομές που αναγνωρίζουμε σήμερα (πλανήτες, άστρα, γαλαξίες), βρίσκονται στο κέντρο των ερευνών που διεξάγονται στο CERN. Οι φυσικοί αναγνωρίζουν ότι το Καθιερωμένο Πρότυπο, όπως έχει επικρατήσει να λέγεται η γενικά αποδεκτή φυσική θεωρία που συνοψίζει τις γνώσεις μας για τη φυσική των στοιχειωδών σωματιδίων, αν και έχει επιβεβαιωθεί σε όλους τους πειραματικούς ελέγχους τα τελευταία 50 χρόνια, αφήνει αρκετά αναπάντητα ερωτήματα: γιατί στο Σύμπαν επικράτησε η ύλη αντί για την αντι-ύλη, από τι είναι φτιαγμένη η σκοτεινή ύλη και κατ’ επέκταση η σκοτεινή ενέργεια, και το «Αγιο Δισκοπότηρο» της Φυσικής, η αναζήτηση μιας ενοποιημένης περιγραφής όλων των θεμελιωδών αλληλεπιδράσεων της φύσης.
– Ακούμε συχνά να μιλούν για τον Επιταχυντή LHC του CERN. Τι είναι αυτό;
– Μια διαδοχή επιταχυντών χρησιμοποιείται για να ενισχύσει προοδευτικά τις δέσμες πρωτονίων σε όλο και υψηλότερες ενέργειες, καταλήγοντας στον LHC που είναι η τελευταία παγκόσμια τεχνολογική κατάκτηση αυτής της αλυσίδας επιταχυντών, όπου τα πρωτόνια επιταχύνονται ως τη μοναδική ενέργεια των 6.5 TeV (1 τρισεκατομύριο Ηλεκτρονιοβόλτ) ανά δέσμη. Οι περισσότεροι από τους άλλους επιταχυντές της αλυσίδας έχουν επιπλέον τους δικούς τους πειραματικούς θαλάμους, όπου οι δέσμες σωματιδίων χρησιμοποιούνται για πειράματα σε χαμηλότερες ενέργειες. Ο επιταχυντής LHC χρησιμοποιεί μία σήραγγα περιφέρειας 27 χιλιομέτρων και μερικούς από τους ισχυρότερους δίπολους και τετράπολους μαγνήτες και κοιλότητες ραδιοσυχνοτήτων, όλα από υπεραγώγιμο υλικό (NbTi) που λειτουργούν σε θερμοκρασία -271.1 ^oC. Η σήραγγα βρίσκεται σε μέσο βάθος 100 μέτρων, γιατί ο φλοιός της Γης παρέχει καλή θωράκιση από την εξωτερική ακτινοβολία και δεν εμποδίζει τις τωρινές ή μελλοντικές πολιτικές δράσεις στην περιοχή (υπόγειες σήραγγες ύδρευσης, παροχής ενέργειας, συγκοινωνία μετρό κ.λπ.). Δέσμες αδρονίων (πρωτονίων ή ιόντων Μολύβδου 208Pb) ταξιδεύουν σε αντίθετες κατευθύνσεις στο εσωτερικό δύο δακτυλίων για πολλές ώρες, καλύπτοντας απόσταση μεγαλύτερη από 10 δισεκατομμύρια χιλιόμετρα (αρκετή για να πάει κανείς στον πλανήτη Ποσειδώνα και να επιστρέψει), πριν οδηγηθούν σε σύγκρουση στα τέσσερα σημεία τομής των δακτυλίων όπου βρίσκονται οι ανιχνευτές των τεσσάρων μεγάλων πειραμάτων ALICE, ATLAS, CMS και LHCb. Από την αλληλεπίδραση των δεσμών του LHC στα σημεία σύγκρουσης των πειραμάτων δημιουργούνται ως και 800 εκατομμύρια συγκρούσεις σωματιδίων το δευτερόλεπτο.
Μελλοντικά σχέδια
– Τι έχει καταφέρει έως σήμερα ο LHC;
– Ο LHC χρειάστηκε περίπου 10 χρόνια για να κατασκευαστεί και να τεθεί σε λειτουργία (μαζί με τα 4 βασικά πειράματα) και θα λειτουργήσει μέχρι περίπου το 2030. Η πρώτη φάση λειτουργίας του ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2009, σημειώνοντας πολλές επιτυχίες με αποκορύφωμα την ανακοίνωση, στις 4 Ιουλίου 2012, της ανακάλυψης του μποζονίου Higgs από τα πειράματα ATLAS και CMS. Στις αρχές του 2013 ο LHC απενεργοποιήθηκε για να πραγματοποιηθεί η προγραμματισμένη συντήρηση και αναβάθμισή του και την 3η Ιουνίου 2015 ξεκίνησε τη δεύτερη περίοδο λειτουργίας του παρέχοντας τα πρώτα επιστημονικά δεδομένα στη σχεδόν διπλάσια ενέργεια-ρεκόρ των 13 TeV. Μελλοντικά σχέδια προβλέπουν την κατασκευή ενός γραμμικού επιταχυντή επόμενης γενιάς όπως ο επιταχυντής συγκρουόμενων ηλεκτρονίων-ποζιτρονίων CLIC στον οποίο έχουν επενδυθεί περισσότερα από 20 χρόνια έρευνας και ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, ή ενός κυκλικού επιταχυντή – διάδοχου του LHC που θα φτάνει ενέργειες ώς και 100 TeV με αντίστοιχη περίμετρο 80 ή 100 χμ! Είναι φανερό ότι η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να φτάσει πια σε ενέργειες που μέχρι πρόσφατα συναντούσαμε μόνο στη Φύση.
– Πώς όμως συνδέονται όσα γίνονται στο CERN με την καθημερινότητά μας;
– Η τεχνολογία είναι θα έλεγε κανείς το μέσο με το οποίο η κοινωνία και η καθημερινότητά μας μπολιάζεται με την επιστήμη. Η φυσική υψηλών ενεργειών απαιτεί τεχνολογία αιχμής που δεν υπάρχει ακόμη στη βιομηχανία. «Εξήντα χρόνια μετά την ίδρυσή του, το CERN αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο παγκόσμιο διεθνή ερευνητικό οργανισμό με σπουδαία επιτεύγματα όχι μόνο στον τομέα της βασικής έρευνας αλλά και με πολλαπλά οφέλη τεχνολογικών και καινοτομικών ανακαλύψεων. Από την επιστήμη των υλικών, μέχρι τους υπολογιστές, την ιατρική, την ενέργεια και το περιβάλλον, οι τεχνολογίες αιχμής που αναπτύχθηκαν στο CERN μπήκαν για τα καλά στη ζωή μας βελτιώνοντας την καθημερινότητά μας» λέει ο καθηγ. Ε. Γαζής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η ανάπτυξη του Παγκόσμιου Ιστού (του γνωστού μας world wide web) που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 1989 από το CERN και είναι πια αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας, αλλάζοντας για πάντα την συμπεριφορά και λειτουργία του σύγχρονου ανθρώπου και των κοινωνιών.
Bιομηχανικές εφαρμογές
– Ποιες μπορεί να είναι οι εφαρμογές των επιταχυντών στη ζωή μας;
– Η τεχνολογία που αναπτύχθηκε για τις ανάγκες της φυσικής υψηλών ενεργειών έχει παίξει σπουδαίο ρόλο σε καινοτομίες στο πεδίο των εναλλακτικών μορφών ενέργειας όπως η ηλιακή, ή στην ασφαλέστερη παραγωγή πυρηνικής ενέργειας και τη διαχείριση των επικίνδυνων πυρηνικών αποβλήτων. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο Ενισχυτής Ενέργειας που προτάθηκε πριν από λίγα χρόνια από τον νομπελίστα ερευνητή του CERN Carlo Rubbia. Με βάση την ιδέα αυτή οργανώθηκε και λειτουργεί η συνεργασία N_TOF, στην οποία συμμετέχει το ΕΜΠ, το Παν/μιο Ιωαννίνων και το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος». Αλλά και οι βιομηχανικές εφαρμογές των επιταχυντών είναι πολλές: επεξεργασία προϊόντων, αποστείρωση ιατρικού εξοπλισμού και τροφών, κατασκευή ημιαγωγών των ηλεκτρονικών υπολογιστών, μικροηλεκτρονική, βελτίωση της αντοχής βιομηχανικών προϊόντων, έλεγχος και εντοπισμός φθορών κινητήρων, έλεγχος λαθρεμπορίου σε λιμάνια και αεροδρόμια. Είναι χαρακτηριστικό ότι από τους 30.000 και πλέον επιταχυντές που λειτουργούν παγκοσμίως μόνον οι 200 αφορούν τη βασική έρευνα, ενώ οι υπόλοιποι χρησιμοποιούνται σε ποικίλες (βιομηχανικές και ιατρικές) εφαρμογές.
– Υπάρχει κάποιος συσχετισμός του CERN με την ιατρική;
– Οι ανιχνευτές ακριβείας, οι επιταχυντές και οι τεχνολογίες δεσμών βρίσκουν σπουδαίες ιατρικές (διαγνωστικές και θεραπευτικές) εφαρμογές: ιατρική απεικόνιση (τομογραφία SPECT, PET, MRI), αναίμακτη θεραπεία καρκίνου με αδρόνια (περισσότεροι από 60.000 ασθενείς έχουν θεραπευθεί παγκοσμίως), ιατρικά ραδιο-ισότοπα για την έγκαιρη διάγνωση και αντιμετώπιση σοβαρών ασθενειών, βραχυθεραπεία καρκίνου. Πάνω από το 50% των επιταχυντών που λειτουργούν παγκοσμίως χρησιμοποιούνται στην ιατρική. Οι ιατρικές εφαρμογές, περισσότερο ίσως από τους υπόλοιπους τομείς, είναι η επιτομή της συνεργασίας μεταξύ επιστημονικών πεδίων και ερευνητών από πολύ διαφορετικούς κλάδους (φυσικοί, γιατροί, ραδιοβιολόγοι, μηχανικοί, προγραμματιστές, βιομηχανικός κόσμος) αποδεικνύοντας ότι βασική και εφαρμοσμένη επιστήμη μπορούν να συμβαδίζουν προωθώντας η μια την άλλη σε νέες καινοτόμες τεχνολογίες με πολλαπλά οφέλη για την ανθρωπότητα.
Eίναι ασφαλή τα πειράματα;
«Συγκρούσεις τόσο μεγάλης ενέργειας μπορεί να καταστρέψουν τον πλανήτη μας»:
Ολα αυτά τα φαινόμενα του μικρόκοσμου, αφορούν αλληλεπιδράσεις σωματιδίων με απειροελάχιστες μάζες, των οποίων οι τεράστιες ενέργειες δεν απειλούν τον άνθρωπο και τη γη. Η πολύ πιο επικίνδυνη κοσμική ακτινοβολία που διαπερνάει το Σύμπαν, βομβαρδίζει καθημερινά τον πλανήτη μας χωρίς να έχει οδηγήσει σε καταστροφή.
«Τα πειράματα στον LHC μπορεί να δημιουργήσουν επικίνδυνα σωματίδια, τα λεγόμενα strangelets, που θα αποσταθεροποιήσουν τους πυρήνες της κανονικής ύλης μετατρέποντάς τους σε μια περίεργη μορφή ύλης που αποτελείται από έναν ασυνήθιστο συνδυασμό κουάρκ»:
Η υπόθεση αυτή οφείλεται σε μία θεωρία που δεν έχει επαληθευτεί πειραματικά, ούτε προβλέπεται από το Καθιερωμένο Πρότυπο. Η δημιουργία strangelets στις υψηλές ενέργειες που επικρατούν στον LHC είναι απίθανη, εξάλλου για να διατηρηθούν θα χρειάζονταν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες. Είναι πιο πιθανό να δημιουργηθεί πάγος σε νερό που βράζει παρά strangelets στον LHC.
«Τα πειράματα του CERN μπορεί να δημιουργήσουν μικροσκοπικές μαύρες τρύπες που θα καταπιούν τον πλανήτη μας»:
Αυτό το σενάριο «έπαιξε» πάρα πολύ το 2009 για να μην αρχίσει η λειτουργία του LHC, αλλά έξι χρόνια μετά την ακίνδυνη λειτουργία του LHC σταμάτησε να ακούγεται. Οι υποτιθέμενες μαύρες τρύπες, αν ποτέ δημιουργηθούν, θα είναι ακίνδυνες, αφού θα συρρικνωθούν και θα εξατμισθούν στιγμιαία λόγω της ακτινοβολίας Hawking που εκπέμπουν.
Λειτουργεί στους -271.1 ^oC
• Τα πρωτόνια που επιταχύνονται στον LHC προέρχονται από απλή φιάλη με συνηθισμένο υδρογόνο, όπου 2 νανογραμμάρια αρκούν για μια ημέρα δουλειάς στον LHC. Για να επιταχυνθούν όλα τα πρωτόνια που προέρχονται από 1 γραμμάριο υδρογόνου θα χρειάζονταν 1 εκατ. χρόνια λειτουργίας του LHC.
• Κάθε μία από τις 6.000-9.000 υπεραγώγιμες ίνες κράματος Νιοβίου-Τιτανίου στο καλώδιο των μαγνητών του LHC έχει πάχος 0,007 χιλιοστά, περίπου 10 φορές λεπτότερο από μια ανθρώπινη τρίχα. Εάν προσθέσουμε όλες τις ίνες μαζί, το μήκος τους αντιστοιχεί σε 6 ταξίδια μετ’ επιστροφής στον Ηλιο και 150 ταξίδια στη Σελήνη.
• Το κεντρικό τμήμα του LHC είναι το μεγαλύτερο ψυγείο του Σύμπαντος, λειτουργεί σε θερμοκρασία -271.1 βαθμών Κελσίου, ψυχρότερο και από το μακρινό Διάστημα. Στο εσωτερικό των αγωγών που μεταφέρουν τις δέσμες επικρατεί υπερυψηλό κενό, με πίεση 10 φορές μικρότερη εκείνης που επικρατεί στη Σελήνη. Τα πρωτόνια που επιταχύνονται στον LHC στην υψηλότερη ενέργεια, ταξιδεύουν με ταχύτητα 0.999999991 εκείνης του φωτός, διατρέχοντας τον δακτύλιο περιμέτρου 27 χλμ. 11.000 φορές το δευτερόλεπτο.
• Το CERN εκτός από επιταχυντές διαθέτει και έναν επιβραδυντή αντιπρωτονίων που δίνει στους ερευνητές τη δυνατότητα να κάνουν πειράματα για να μελετήσουν τις ιδιότητες και τη συμπεριφορά της αντιύλης.
• Τα δεδομένα που συλλέγονται από κάθε μεγάλο πείραμα του LHC στη διάρκεια ενός έτους γεμίζουν 100.000 DVD διπλής επίστρωσης, που αν μπουν σε μια στοίβα θα ξεπεράσουν την υψηλότερη κορυφή της Ευρώπης, το Λευκό Ορος (4.810 μέτρα).
Πόσο κοστίζει
– Πόση ενέργεια καταναλώνει ο LHC;
– Ο LHC καταναλώνει περίπου 120 MW (230 MW για όλο το CERN) και αντιστοιχεί λίγο-πολύ στην κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας όλων των νοικοκυριών στο καντόνι της Γενεύης. Υποθέτοντας ένα μέσο όρο 270 εργάσιμων ημερών του επιταχυντή, η εκτιμώμενη ετήσια κατανάλωση ενέργειας είναι περίπου 800.000 MWh, ανεβάζοντας το συνολικό ετήσιο κόστος για τη λειτουργία του LHC στα 19 εκατομμύρια ευρώ. «Το κόστος λειτουργίας για 10 χρόνια του LHC ισοδυναμεί με τα έξοδα 3 ημερών ενός τοπικού πολέμου (π.χ. Ιράκ), ενώ αν προσθέσουμε και το κόστος κατασκευής του (περίπου 6 δισ. ευρώ), ισοδυναμεί με το κόστος ενός αεροπλανοφόρου» (Καθηγητής ΕΜΠ Νίκος Τράκας).

 Ελένη Χατζηχρήστου – www.kathimerini.gr

Πετυχημένη δοκιμή του... UFO της NASA

Ο ιπτάμενος δίσκος LDSD θα μεταφέρει στο Διάστημα μεγάλα φορτία αλλά και ανθρώπους

 

Δείτε το εντυπωσιακό βίντεο της δοκιμής του ιπτάμενου δίσκου της NASA

 

Η NASA έδωσε στη δημοσιότητα το βίντεο της πετυχημένης δοκιμής ενός επαναστατικού νέου διαστημικού σκάφους σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου. Η δοκιμή πραγματοποιήθηκε τη Δευτέρα στις εγκαταστάσεις του πολεμικού ναυτικού των ΗΠΑ στο Καουάι της Χαβάης. To LDSD (Low Density Supersonic Decelerator) είναι ένα σκάφος σε σχήμα ιπτάμενου δίσκου που σε πρώτη φάση θα μεταφέρει εξοπλισμό και μεγάλου βάρους φορτία στο Διάστημα ενώ οι επιτελείς της NASA ευελπιστούν ότι στο μέλλον θα μπορεί να μεταφέρει και ανθρώπους σε άλλους πλανήτες.

Ο μηχανισμός
Το μεγάλο εμπόδιο μέχρι σήμερα στη μεταφορά βαρέων φορτίων σε διαστημικά σκάφη είναι ότι τα υπάρχοντα συστήματα προσεδάφισης δεν μπορούν να συγκρατήσουν τα σκάφη με μεγάλο βάρος και η προσεδάφιση να γίνει ομαλά και με ασφάλεια. Το LDSD ενσωματώνει ένα νέο σύνθετο σύστημα προσεδάφισης το οποίο του επιτρέπει να μεταφέρει βαρύ φορτίο και να προσεδαφίζεται ομαλά.
Το σύστημα αυτό που ονομάζεται «ουράνιος γερανός» (sky crane) αποτελείται από αλεξίπτωτα αλλά και πυραύλους ανάσχεσης ώστε η προσεδάφιση του σκάφους να γίνεται απολύτως ομαλά. Στις δοκιμές του LDSD χρησιμοποιείται ένα αερόστατο που μεταφέρει το σκάφος σε ύψος δεκάδων χλμ και στη συνέχεια το απελευθερώνει. Οταν το σκάφος απελευθερώνεται ενεργοποιούνται πυραυλοκινητήρες με τους οποίους σταθεροποιεί την κίνησή του και τη διαδικασία της καθόδου του.

ΤΟ ΒΗΜΑScience

  

Την επόμενη διαστημική αποστολή επιλέγει η ESA

Ανακοινώθηκε η λίστα των προτάσεων που μελετά ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Διαστήματος

 

Την επόμενη αποστολή εξερεύνησης του Διαστήματος καλούνται να επιλέξουν τα στελέχη της ESA

Η μελέτη των εξωπλανητών, η φυσική πλάσματος και η παρατήρηση του σύμπαντος σε ακτίνες-X είναι τα τρία θέματα που επελέγησαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ESA) προς εξέταση, ώστε μία από αυτές τις προτάσεις να αποτελέσει τελικά την τέταρτη αποστολή μεσαίας κατηγορίας για το επιστημονικό πρόγραμμα «Κοσμική Όραση» (Cosmic Vision), που προγραμματίζεται για εκτόξευση το 2025.

 
Οι ιδέες
Η επιτροπή αξιολόγησης αποφάσισε ότι οι τρεις υποψήφιες ιδέες που θα μελετηθούν περαιτέρω, είναι: η Atmospheric Remote-Sensing Infrared Exoplanet Large-survey (Ariel), η Turbulence Heating ObserveR (Thor) και η X-ray Imaging Polarimetry Explorer (Xipe).

Η Ariel θα αναλύσει τις ατμόσφαιρες σε περίπου 500 πλανήτες, οι οποίοι βρίσκονται σε τροχιά κοντά σε κοντινά αστέρια, θα καθορίσει τη χημική τους σύσταση και τις φυσικές τους συνθήκες. Τα αποτελέσματα θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να καταλάβουν καλύτερα το σχηματισμό κάθε εξωπλανήτη. Η Thor προτίθεται να αντιμετωπίσει ένα θεμελιώδες πρόβλημα της διαστημικής φυσικής πλάσματος, σχετικά με την θέρμανση του πλάσματος και την επακόλουθη διάχυση της ενέργειας. Προτείνεται να να τεθεί σε τροχιά γύρω από τη Γη και οι μελέτες της θα περιλαμβάνουν την αλληλεπίδραση του ηλιακού ανέμου με το μαγνητικό πεδίο της Γης.

Η αποστολή Xipe προορίζεται να μελετήσει τις εκπομπές ακτίνων Χ από πηγές υψηλής ενέργειας, όπως οι σουπερνόβα (υπερκαινοφανείς αστέρες), οι πίδακες των γαλαξιών, οι μαύρες τρύπες και οι αστέρες νετρονίων, για να ανακαλύψει περισσότερα για τη συμπεριφορά της ύλης κάτω από ακραίες συνθήκες, ανοίγοντας ένα νέο παράθυρο στο υψηλής ενέργειας σύμπαν. Οι τρεις ιδέες επελέγησαν ανάμεσα σε 27 προτάσεις, που υποβλήθηκαν στο πλαίσιο σχετικής πρόσκλησης από την ESA προς την επιστημονική κοινότητα το περασμένο έτος.

Μετά από μια περίοδο μελέτης, μία πρόταση θα επιλεγεί τελικά για να εκτελέσει την τέταρτη μεσαίας κατηγορίας (Μ4) αποστολή στο πρόγραμμα ‘Cosmic Vision 2015-2025' της ESA, που προγραμματίζεται για εκτόξευση το 2025.

Πηγή: ΤΟ ΒΗΜΑScience

50 χρόνια διαστημικοί περίπατοι

Στις 12 Φεβρουαρίου του 1984 ο αστροναύτης Bruce McCandless, άνοιξε την πόρτα του διαστημικού λεωφορείου Challenger και ”περπάτησε στο διάστημα” χρησιμοποιώντας την συσκευή Manned Maneuvering Unit

Ο πρώτος διαστημικός περίπατος έγινε πριν από 50 χρόνια, τον Μάρτιο του 1965 από τον Ρώσο αστροναύτη Alexei Leonov.
Μετά από δυο μήνες, τον Ιούνιο του 1965, ακολούθησε ο Αμερικανός αστροναύτης Edward White.
Το ντοκιμαντέρ της NASA διάρκειας 30 λεπτών που ακολουθεί είναι αφιερωμένο στα 50 χρόνια διαστημικών περιπάτων:

 Πηγή : http://physicsgg.me

Σε λειτουργία τέθηκε ο επιταχυντής του CERN

Την επίσημη λειτουργία του ξεκίνησε εκ νέου σήμερα, στις 10.40 ώρα Γενεύης, ο Μεγάλος Επιταχυντής Αδρονίων (LHC) του CERN, παρέχοντας τα πρώτα επιστημονικά δεδομένα έπειτα από 27 μήνες αδράνεια.

Η λειτουργία του είχε διακοπεί για περίπου δύο χρόνια, προκειμένου να γίνει η αναβάθμισή του.

Σήμερα ο επιταχυντής επέστρεψε στην πλήρη λειτουργία του, πραγματοποιώντας συγκρούσεις υποατομικών σωματιδίων στην ενέργεια ρεκόρ των 13 TeV (τρισεκατομμυρίων ηλεκτρονιοβόλτ), σχεδόν διπλασιάζοντας την ενέργεια των συγκρούσεων κατά τον πρώτο κύκλο λειτουργίας του.

Ο δεύτερος κύκλος λειτουργίας του LHC θα διαρκέσει τρία χρόνια και ελπίζεται ότι θα ανοίξει τον δρόμο για νέες ανακαλύψεις.

Οι συγκρουόμενες από αντίθετες κατευθύνσεις δέσμες αποτελούνται από ομάδες πρωτονίων που κινούνται, με τη βοήθεια ισχυρών υπεραγώγιμων μαγνητών, σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός, στο εσωτερικό ενός δακτυλίου περιμέτρου 27 χιλιομέτρων κάτω από την επιφάνεια της Γης. Σήμερα, ο LHC περιείχε 12 ομάδες, με την καθεμία να αποτελείται από 100 δισεκατομμύρια πρωτόνια.

Αυτός ο ρυθμός σταδιακά θα αυξάνεται, φθάνοντας τις 2.800 ομάδες ανά δέσμη, με αποτέλεσμα ως και ένα δισεκατομμύριο συγκρούσεις το δευτερόλεπτο.

Κατά τον πρώτο κύκλο λειτουργίας του LHC, τα πειράματα ATLAS και CMS είχαν ανακοινώσει την ανακάλυψη του μποζονίου Χιγκς.

«Ο πρώτος τριετής κύκλος λειτουργίας του LHC, που ολοκληρώθηκε με μια μεγάλη ανακάλυψη τον Ιούλιο του 2012, ήταν μόνο η αρχή του ταξιδιού. Τώρα ήλθε η ώρα για μια νέα φυσική» δήλωσε ο γενικός διευθυντής του CERN, Γερμανός φυσικός Ρολφ Χόγιερ.

«Σήμερα αρχίσαμε να λαμβάνουμε τα πρώτα δεδομένα. Ας δούμε τώρα τι θα μας αποκαλύψουν για τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί το σύμπαν» πρόσθεσε.

Με την έναρξη του δεύτερου κύκλου λειτουργίας του επιταχυντή, οι φυσικοί φιλοδοξούν να βρουν ενδείξεις για νέα φυσικά φαινόμενα και να κατανοήσουν την αινιγματική σκοτεινή ύλη, που πιστεύεται ότι αποτελεί το 25% του σύμπαντος.

Κατά τη διετή περίοδο διακοπής λειτουργίας του επιταχυντή, τα τέσσερα μεγάλα πειράματα ALICE, ATLAS, CMS και LHCb αναβαθμίστηκαν και αυτά εν αναμονή του νέου ορίου ενέργειας.

«Οι συγκρούσεις που βλέπουμε σήμερα αποδεικνύουν ότι η δουλειά που κάναμε τα τελευταία δύο χρόνια για την προετοιμασία και τη βελτίωση του ανιχνευτή ήταν επιτυχής και μας οδηγεί σε μια νέα εποχή εξερεύνησης των επιστημονικών αινιγμάτων» ανέφερε ο υπεύθυνος του πειράματος CMS Τιτσιάνο Καμπορέζι.

«Η επιτυχημένη επανεκκίνηση δείχνει ότι όλα τα συστήματα είναι σε εξαιρετική κατάσταση και έτοιμα να συλλέξουν, να επεξεργαστούν και να αναλύσουν τα νέα δεδομένα γρήγορα» είπε ο υπεύθυνος του πειράματος ATLAS Ντέιβ Τσάρλτον. «Τώρα αρχίζουμε την ανάλυση των νέων δεδομένων για να δούμε τι μας επιφυλάσσει η φύση σε αυτές τις νέες ανεξερεύνητες ενέργειες» πρόσθεσε.

Εκτός από τα τέσσερα μεγάλα πειράματα, υπάρχουν και τρία μικρότερα, τα TOTEM, LHCf και MoEDAL, που θα συνεχίσουν την εξερεύνηση για ενδείξεις μιας νέας φυσικής θεωρίας στο νέο όριο ενέργειας 13 TeV του LHC.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

Το ταξίδι για τον Πλούτωνα : Οι καλύτερες εικόνες από την αποστολή New Horizons (Νέοι Ορίζοντες)

Υπάρχει ένα μικρό διαστημικό σκάφος που αγωνίζεται να φτάσει στα πιο μακρινά όρια του ηλιακού συστήματος. Είναι  γνωστό ως  New Horizons,  και ξεκίνησε το ταξίδι του πριν από σχεδόν μια δεκαετία.

     Εκτοξεύτηκε, τον Ιανουάριο του 2006. Το New Horizons έχει κάνει την διαδρομή του σε αυτήν εδώ την γωνιά του σύμπαντος για τα τελευταία 9 έτη και έξι μήνες. Σιγά-σιγά πλησιάζει τον Πλούτωνα όσο περνάει ο καιρός. Ωστόσο, όταν φτάσει τελικά σε αυτόν το μικροσκοπικό νάνο πλανήτη, το διαστημικό σκάφος θα είναι κάθε άλλο παρά αργό. Θα περάσει τον Πλούτωνα και τα φεγγάρια του (Χάροντα, Νύχτα, Ύδρα, Κέρβερο, και Στύγα) ταξιδεύοντας με την καταπληκτική ταχύτητα των  26,7000 μιλίων την ώρα (43000 χλμ/ώρα). Στη συνέχεια, θα συνεχίσει την πορεία του προς  στην ζώνη Kuiper, μια περιοχή σε σχήμα δίσκου με παγωμένες πτητικές ενώσεις (όπως το μεθάνιο, αμμωνία, και νερό) -Το σπίτι των κομητών.

     Παρά το γεγονός ότι ο κύριος στόχος του είναι ο Πλούτωνας, το New Horizons πήρε μια σειρά από εκπληκτικές εικόνες καθ οδόν . Εδώ είναι μερικές από τις πιο εντυπωσιακές.

Η εκτόξευση του New Horizons πάνω σε ένα πύραυλο τύπου Atlas, το 2006

Ο Δίας και η Ιώ όπως φωτογραφήθηκε από την αποστολή το 2007

Κοντινή προσέγγιση της Ιούς και της Ευρώπης το 2007

Δίας, Ιώ, και Γανυμήδης το 2007

Τα ΄΄δακτυλίδια'' του Κρόνου το 2007 

Η πρώτη φωτογραφία του Πλούτωνα το 2006

Ο Πλούτωνας και τα φεγγάρια του που περιφέρονται γύρω του, όπως φάνηκαν από το διαστημόπλοιο το 2014. 

Η πρώτη έγχρωμη φωτογραφία του Πλούτωνα και του Χάροντα. 

Πηγή : fromquarkstoquasars.com

''Ο Λόγος του Πόγκσον ''

Νόρμαν Ρόμπερτ Πόγκσον

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Ο σερ Νόρμαν Ρόμπερτ Πόγκσον (Norman Robert Pogson, 23 Μαρτίου 1829 – 23 Ιουνίου 1891) ήταν `Αγγλος αστρονόμος.

Γεννήθηκε στο Νότινγχαμ και ήταν γιος του Τζωρτζ `Οουεν Πόγκσον, ενός εμποροβιοτέχνη «με αρκετό εισόδημα για να συντηρήσει μία εκτεταμένη οικογένεια»^[1] και της συζύγου του, Μαίρη Ανν.

Ο Νόρμαν προοριζόταν να ακολουθήσει τον δρόμο του πατέρα του στις επιχειρήσεις και έτσι στάλθηκε για «εμπορική εκπαίδευση», αλλά τον συνάρπασε η επιστήμη, και η μητέρα του υποστήριξε και ενεθάρρυνε αυτό του το ενδιαφέρον. Εγκατέλειψε το σχολείο σε ηλικία 16 ετών, ωστόσο το 1846 άρχισε να εκπαιδεύεται στην αστρονομία στο Αστεροσκοπείο «South Villa» στο Regents Park του Λονδίνου^[2]. Μέχρι να γίνει 18 ετών είχε ήδη υπολογίσει τα τροχιακά στοιχεία δύο κομητών. Το 1849 στο Λονδίνο νυμφεύθηκε την Ελίζαμπεθ Τζέιν Αμπρόουζ, με την οποία απέκτησαν 11 παιδιά. Προσλήφθηκε ως βοηθός στο παραπάνω αστεροσκοπείο το 1851 και το επόμενο έτος μετακινήθηκε στο Αστεροσκοπείο Ράντκλιφ στην Οξφόρδη^[3].

Το 1860 ο Πόγκσον ταξίδεψε στο Μαδράς, το σημερινό Τσενάι, στην τότε βρετανική Ινδία, όπου έγινε ο εκεί «κρατικός αστρονόμος». Στο Αστεροσκοπείο του Μαδράς συνέταξε τον «Κατάλογο του Μαδράς» με 11.015 αστέρες. Ανακάλυψε επίσης αστεροειδείς και μεταβλητούς αστέρες.

Ωστόσο, η πιο αξιοσημείωτη συνεισφορά του Πόγκσον στην Αστρονομία, και αυτό για το οποίο είναι γνωστός σήμερα, υπήρξε η ποσοτικοποίηση του αρχαίου συστήματος των μεγεθών του Ιππάρχου για το φαινόμενο μέγεθος των ουράνιων σωμάτων, το πόσο δηλαδή φωτεινά φαίνονται από τη Γη. Σημείωσε ότι οι αστέρες πρώτου μεγέθους κατά τον `Ιππαρχο ήταν περίπου εκατό φορές φωτεινότεροι από τους έκτου μεγέθους, αυτούς δηλαδή που μόλις διακρίνονται με γυμνό μάτι. Η πρόταση του Πόγκσον, που έγινε το 1856, ήταν να ορίσει μία λογαριθμική κλίμακα θέτοντας ένα σώμα με μέγεθος 1 ακριβώς 100 φορές φωτεινότερο από ένα σώμα με μέγεθος 6, ώστε ένας αστέρας πρώτου μεγέθους φαίνεται 100^1/5 ή περίπου 2,51 φορές φωτεινότερος από έναν αστέρα δεύτερου μεγέθους. Η πέμπτη ρίζα του 100 είναι γνωστή από τότε και ως «Λόγος του Πόγκσον».

Ο Πόγκσον παρατήρησε τις ηλιακές εκλείψεις του 1868 και του 1871. Το 1872 παρατήρησε ένα ουράνιο σώμα (καταγεγραμμένο ως X/1872 X1) που πίστεψε ότι ήταν ο Κομήτης του Μπιέλα. Συνολικά στη ζωή του ανακάλυψε οκτώ αστεροειδείς (με πρώτο τον 42 Ίσις το 1856 και τελευταίο τον 245 Βέρα το 1885)^[4], καθώς και 21 μεταβλητούς αστέρες.

Στις 5 Νοεμβρίου 1869 πέθανε η σύζυγός του. Ο Πόγκσον τέλεσε ένα δεύτερο γάμο, στο Μαδράς, στις 25 Οκτωβρίου 1883, με μία χήρα 33 ετών, την `Ηντιθ Λουίζα Στόπφορντ-Σίμπλεϋ, με την οποία απέκτησαν άλλα τρία παιδιά: τον Frederick Vere (γεννήθηκε το 1885), την Edith Vera (γεννήθηκε το 1886 και πέθανε σε βρεφική ή νηπιακή ηλικία) και την Edith Gladys (γεννήθηκε το 1889)^[5].

Ο Πόγκσον διετέλεσε διευθυντής του Αστεροσκοπείου του Μαδράς επί 30 χρόνια, μέχρι τον θάνατό του, στην ίδια πόλη, σε ηλικία 62 ετών. Μετά τον θάνατό του, η δεύτερη σύζυγός του εγκαταστάθηκε στο Γουίμπλεντον του Λονδίνου, όπου και πέθανε στις 31 Δεκεμβρίου 1946^[6].

Η κόρη του Πόγκσον Ελίζαμπεθ Άισις (γεννημένη στις 28 Σεπτεμβρίου 1852) υπήρξε βοηθός του πατέρα της στο Αστεροσκοπείο του Μαδράς από το 1873 ως το 1881 και στη συνέχεια έγινε μετεωρολογικός καταγραφέας για το Μαδράς.

Ονομάσθηκαν προς τιμή του

• Ο αστεροειδής 1830 Πόγκσον, που ανακαλύφθηκε το 1968.
• Ο κρατήρας Πόγκσον στην αόρατη από τη Γη πλευρά της Σελήνης

H ψευδαίσθηση της Σελήνης

του Χρήστου Σωτηρόπουλου & Δημήτρη Νικολαιΐδη

Πόσες φορές έχετε πετύχει την Πανσέληνο να ανατέλλει πάνω από την θάλασσα, πίσω από δέντρα ή κτήρια και να ενθουσιαστείτε με το μέγεθος της. Έχετε πέσει και εσείς θύματα της ψευδαίσθησης της Σελήνης.

Η Πανσέληνος πάνω από το Μάντσεστερ του Μαίρυλαντ. Φώτο: Edmund E. Kasaitis

Οι παρατηρητές του ουρανού γνωρίζουν εδώ και χιλιάδες χρόνια ότι το φεγγάρι χαμηλά στον ορίζοντα φαίνεται να είναι υπερφυσικά μεγάλο. Στην αρχή οι αστρονόμοι νόμιζαν ότι η ατμόσφαιρα πρέπει να μεγεθύνει το φεγγάρι κοντά στον ορίζοντα αλλά οι φωτογραφικές κάμερες έδειξαν ότι δεν ισχύει κάτι τέτοιο. Στο φιλμ το φεγγάρι έχει το ίδιο μέγεθος ανεξάρτητα με το ύψος που βρίσκεται. Δείτε το παράδειγμα. Προφανώς μόνο οι άνθρωποι βλέπουν τεράστια φεγγάρια.

H ανατολή της Σελήνης πάνω από το Seatle. Φωτο: Apod

Τελικά είμαστε τρελοί;
Μετά από όλα αυτά τα χρόνια, οι επιστήμονες ακόμα δεν είναι σίγουροι.
Αν κοιτάξει κανείς το φεγγάρι, οι κοσμικές ακτίνες από το σεληνόφως συγκλίνουν και αποτελούν μια εικόνα με εύρος περίπου 0,15 mm επάνω στον αμφιβληστροειδή στο πίσω μέρος του ματιού σας. Το φεγγάρι που βρίσκεται χαμηλά, και το φεγγάρι που βρίσκεται ψηλά στον ορίζοντα δημιουργούν ακριβώς το ίδιο εύρος εικόνας επάνω στον αμφιβληστροειδή του ματιού μας αλλά ο εγκέφαλος μας ακόμα επιμένει ότι το ένα φεγγάρι είναι μεγαλύτερο από το άλλο. Άντε να βγάλεις άκρη.

Μία παρόμοια ψευδαίσθηση ανακάλυψε το 1913 ο Μάριο Πόνζο που σχεδίασε δύο πανομοιότυπες μπάρες κατά μήκος δύο συγκλινόντων γραμμών όπως μιας σιδηροδρομικής γραμμής. Η κίτρινη μπάρα φαίνεται πιο φαρδιά επειδή απλώνεται σε μεγαλύτερη φαινομενική απόσταση ανάμεσα στις σιδηρογραμμές δημιουργώντας την "ψευδαίσθηση του Πόνζο"

Μερικοί ερευνητές πιστεύουν ότι η ψευδαίσθηση της Σελήνης είναι η η ψευδαίσθηση του Πόνζο με τα δέντρα και τα σπίτια να παίζουν τον ρόλο των συγκλινόντων γραμμών του Πόνζο. Τα αντικείμενα που βρίσκονται μπροστά της κάνουν τον εγκέφαλο να νομίζει ότι το φεγγάρι είναι μεγαλύτερο από την πραγματικότητα.

Αλλά εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα. Πιλότοι αεροσκαφών σε πολύ μεγάλα ύψη έχουν ακριβώς την ίδια εμπειρία της τεράστιας Σελήνης χωρίς να υπάρχουν κάποια φυσικά εμπόδια μπροστά της. Τι είναι αυτό που μπερδεύει τα μάτια τους;

Ίσως έχει να κάνει με το σχήμα του ουρανού. Αναλαμβάνουμε τον ουρανό ως ένα επίπεδο θόλο με το ζενίθ κοντά και τον ορίζοντα πολύ μακριά. Έχει νόημα. Πουλιά που πετάνε από πάνω μας είναι πιο κοντά από αυτά που πετάνε στον ορίζοντα.  Όταν το φεγγάρι είναι κοντά στον ορίζοντα, ο εγκέφαλος δεν υπολογίζει σωστά την πραγματική απόσταση και μέγεθος της Σελήνης.

Το μοντέλο του "επίπεδου ουρανού" για την ψευδαίσθηση της Σελήνης των Lloyd Kaufman and James H. Kaufman.

Δείτε την φωτογραφία παρακάτω:

Φώτο: Χρήστος Κωτσιόπουλος

Ο Χρήστος τράβηξε την Πανσέληνο στις 22 Ιανουαρίου στην ανατολή της και 8 ώρες αργότερα όταν είχε ανέβει αρκετά ψηλά. Το μέγεθος της είναι το ίδιο.

*** - Γράφει ο Δημήτρης Νικολαΐδης - ***

Το πολύ "μεγάλο μέγεθος" που εμφανίζεται να έχει η Σελήνη όταν βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα, είναι ένα από τα πιο μεγάλα ερωτήματα και πιο παλαιά φαινόμενα, στα οποία έχουν κληθεί να απαντήσουν οι άνθρωποι, αλλά δυστυχώς μέχρι και σήμερα παραμένει αναπάντητο σε μεγάλο βαθμό. Το ίδιο ακριβώς φαινόμενο άλλωστε, εμφανίζεται όταν ο Ήλιος βρίσκεται χαμηλά κατα το ηλιοβασίλεμα.

Ας εξετάσουμε το θέμα από την μεριά της φυσικής επιστήμης.

 Το πόσο θα σκεδαστούν και θα διαθλαστούν οι ακτίνες φωτός που έρχονται από την Σελήνη ή τον Ήλιο, εξαρτάται από το μήκος της διαδρομής που θα διανύσουν μέσα στη γήινη ατμόσφαιρα. Όσο μεγαλώνει το μήκος της διαδρομής του φωτός, τόσο η σκέδαση όσο και η διάθλαση αυξάνονται αντίστοιχα. 

Όταν η Σελήνη και ο Ήλιος βρίσκονται περίπου 10^ο πάνω από τον ορίζοντα, τόσο φαίνεται να μεγαλώνει ο δίσκος τους απ΄ ότι θα φαινόταν αν βρισκόταν ψηλά στον ορίζοντα. Μια υπόθεση - θεωρία υποστηρίζει λοιπόν ότι από την στιγμή που η σκέδαση και η διάθλαση γίνονται μεγαλύτερες, το φως διασκορπίζεται περισσότερο, με αποτέλεσμα οι ακτίνες που φτάνουν στα μάτια μας να προέρχονται από μεγαλύτερη επιφάνεια (έκταση) του ουρανού. Είναι προφανές ότι η φαινόμενη μεγέθυνση εξαρτάται άμεσα από τις ατμοσφαιρικές συνθήκες (δηλαδή την πυκνότητα της ατμόσφαιρας) που επικρατούν στα διάφορα τμήματά της απ΄ όπου διέρχεται το φως.

 Ας δούμε τις διαφορές των αποστάσεων που διανύει το φως με ένα παράδειγμα: Αν ο Ήλιος βρίσκεται κατακόρυφα πάνω από τον παρατηρητή, τότε η απόσταση που πρέπει να διανύσει το φως από την περιοχή πίεσης των 300mb μέχρι να φτάσει στα μάτια του, είναι 9.300 μέτρα, ενώ η αντίστοιχη διαδρομή που καλύπτει το φως του Ήλιου όταν βρίσκεται πάνω από τον ορίζοντα 5^ο είναι 107.000 μέτρα στην ίδια περιοχή πίεσης των 300mb.

 Αρκετοί είναι αυτοί που υποστηρίζουν ότι οι προναφερόμενες διαφορές στις διαδρομές του φωτός είναι μια πειστική απάντηση ικανή να ερμηνεύσει το γιατί η Σελήνη και ο Ήλιος φαίνονται "μεγαλύτεροι¨ όταν βρίσκονται χαμηλά στον ορίζοντα. Αντίθετα αρκετοί επιστήμονες φέρνουν αντιρρήσεις για την παραπάνω εκδοχή, αφού έχοντας πραγματοποιήσει τους αντίστοιχους υπολογισμούς για τα ποσοστά της μεγέθυνσης, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι υπολογιζόμενες μεγεθύνσεις δεν είναι ικανές για να ερμηνεύσουν την τεράστια νέα Σελήνη, που όλοι μας έχουμε δει κάποια στιγμή να ανατέλλει κοντά στον ορίζοντα, ενώ σε μια ώρα "μαζεύει" το μέγεθός της όσο ανεβαίνει ψηλά στον ουρανό.

 Οι περισσότεροι σήμερα επιστήμονες πιστεύουν ότι το φαινόμενο της τεράστιας Σελήνης, οφείλεται αποκλειστικά και μόνο σε κάποιους ψυχοφυσικούς νόμους με βάση τους οποίους ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον ορίζοντα. Προτείνουν μάλιστα την διεξαγωγή εκ μέρους μας ενός πολύ απλού πειράματος με το οποίο διαπιστώνεται η ψευδαίσθηση. Κρατείστε μια γόμα από την μέση έχοντας εκτεταμένο τον βραχίονα σας και κοιτάξτε την Σελήνη ώστε η διάμετρός της να είναι ίδια με το μήκος της γόμας. Θα διαπιστώσετε με αυτό το πείραμα ότι το γωνιακό μέγεθος της Σελήνης, είτε βρίσκεται χαμηλα είτε ψηλα στον ορίζοντα παραμένει το ίδιο. ΠΡΟΣΟΧΗ ΜΗΝ ΚΑΝΕΤΕ ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΗΛΙΟ.  Επίσης η αποτύπωση της εικόνας της Σελήνης σε φωτογραφικό φιλμ, δεν μας δίνει διαφορετική διάμετρο ανεξάρτητα από το ύψος που αυτή βρίσκεται.

Η ψευδαίσθηση της μεγάλης Σελήνης βρίσκεται αποκλειστικά και μόνο στον εγκέφαλό μας. Σύμφωνα με την πιο διαδεδομένη θεωρία, έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο εγκέφαλός μας αντιλαμβάνεται τον ουρανό σαν ένα ρηχό ανεστραμμένο μπολ που έχει σύνορα. Ο εγκέφαλος μας, μας μεταφέρει επιπλέον την εικόνα ότι ο ουρανός στον ορίζοντα βρίσκεται μακρύτερα σε σχέση με τον ουρανό πάνω από το κεφάλι μας. Αλλά ο εγκέφαλός, μας ξεγελά ακόμα περισσότερο: Όταν αντικρίζουμε δύο αντικείμενα με ίσα γωνιακά μεγέθη, το πιο μακρινό το εκλαμβάνουμε και ως μεγαλύτερο. Η ψευδαίσθηση αναφέρεται ως οφθαλμαπάτη του Ponzo και ο Χρήστος έχει αναφέρει ένα απτό παράδειγμα στο κείμενό του.
 
 Υπάρχει όμως άλλη μια ψυχολογική ερμηνεία που έχει σχέση με τις αντιθέσεις των γωνιακών μεγεθών. Όταν η Σελήνη βρίσκεται χαμηλά στον ορίζοντα, η σύγκριση που πραγματοποιεί ο εγκέφαλός μας, μεταξύ των μεγεθών Σελήνη και γήινων αντικειμένων που βρίσκονται στο ίδιο οπτικό πεδίο με αυτή είναι αυθόρμητη. Ενώ η Σελήνη έχει ένα γωνιακό μέγεθος της τάξης της 1/2^ο, τα υπόλοιπα αντικείμενα έχουν σημαντικά μικρότερα γωνιακά μεγέθη. Στα συγκρινόμμενα με τη Σελήνη μεγέθη περιλαμβάνεται και η μικρή γωνιακή απόσταση από την γραμμή του ορίζοντα. Σε αντίθεση τώρα, όταν η Σελήνη βρίσκεται ψηλά στο ζενίθ, τα πιθανώς ευρισκόμενα κοντινά σύννεφα και η γύρω από την Σελήνη περιοχή του ουρανού έχουν γωνιακά μεγέθη μεγαλύτερα της 1/2 ^ο. Η αντίθεση στο μυαλό μας της Σελήνης και των "κοντινών" επίγειων αντικειμένων είναι αυτή που δημιουργεί την αίσθηση της σημαντικά μεγαλύτερης Σελήνης έναντι των υπολοίπων.

 Συμπερασματικά αναφέρουμε ότι έχουν προταθεί γύρω στις δέκα ψυχολογικές θεωρίες που εξηγούν την οφθαλμαπάτη της Σελήνης χωρίς καμιά να έχει καταστεί απολύτως πειστική.

Πηγή :sfak.org