Τα κορυφαία Αστρονομικά γεγονότα για το 2016

Σύμφωνα με το  περιοδικό : Sky & Telescope

Και από την: Shannon Hall  ανεξάρτητη επιστημονικό δημοσιογράφο

Από την ανακάλυψη των βαρυτικών κυμάτων έως τις συνεχώς καταφθάνουσες αποδείξεις ότι μπορεί να υπάρξει ένας τεράστιος πλανήτης πέρα ​​από τον Πλούτωνα, δείχνουν ότι το 2016 ήταν μια συναρπαστική χρονιά για το χώρο των αστρονομικών ειδήσεων. Εμείς απλά  θα ανακεφαλαιώσουμε.

Εικόνα:Όταν δύο μαύρες τρύπες στροβιλίζονται σε μια αμοιβαία τροχιά, ακτινοβολούν κύματα βαρύτητας, τροχιακή ενέργεια διαρρέει , καθώς κινούνται η μία γύρω από την άλλη. Η καλλιτέχνη αυτή άποψη απεικονίζει τους κυματισμούς ακτινοβολίας σε μια δισδιάστατη χωροχρονική επιφάνεια, ώστε να μπορούμε να το αντιληφθούμε καλύτερα . 

Παραγωγή: Swinburne Astronomy Productions

Η ανακάλυψη έγινε πρωτοσέλιδο σε όλο τον κόσμο, ακόμη και εμφανίστηκε στην εκπομπή The Late Show με τον Stephen Colbert. Μετά από περισσότερο από μισό αιώνα αναζήτησης, οι φυσικοί εντόπισαν τελικά βαρυτικά κύματα - κυματισμοί στον ιστό του χωροχρόνου - από δύο συγκρουόμενες μαύρες τρύπες. Οι επιστήμονες άρχισαν να αγριεύουν...

Αλλά τα κύματα βαρύτητας δεν ήταν η μόνη είδηση ​​που έκανε το 2016 ένα πραγματικά βαρυσήμαντο έτος αστρονομίας. Οι επιστήμονες ανακάλυψαν επίσης χιλιάδες νέους κόσμους (τον έναν τόσο πολύ κοντά που θα μπορούσαμε να τον φθάσουμε σε 4,2 χρόνια, αν…ταξιδεύαμε με την ταχύτητα του φωτός) και εκτελέστηκαν αποστολές σε κοντινούς πλανήτες του Ηλιακού μας συστήματος.

Παρά το γεγονός ότι αυτές οι ιστορίες εύκολα μπαίνουν στη κορυφή της λίστα μας "οι καλύτερες επιτυχίες" , δεν έρχονται όλες με ένα τέτοιο συνταρακτικό αντίκτυπο που να αλλάξει αμέσως το πώς αντιλαμβανόμαστε το Σύμπαν. Οι περισσότερες ''ξεδιπλώνονται'' σιγά-σιγά. Οι ιστορίες που επικρατούν τελικά, είναι αυτές που είναι πιο αυθεντικές με την επιστημονική διαδικασία, καθώς αναρριχώνται προς την αλήθεια. Έτσι καθώς κάνουμε ανασκόπηση με τις κορυφαίες ιστορίες των αστρονομικών ειδήσεων για το 2016, μπορούμε επίσης να επανεξετάσουμε ορισμένα ''ορόσημα'', συμπεριλαμβανομένου ενός νέου δεδομένου που δόθηκε στη δημοσιότητα που είναι βέβαιο ότι θα σχεδιάσει ξανά τον χάρτη του γαλαξία, καθώς και άλλες ιστορίες με ''μεταβαλλόμενη'' πρόοδο, όπως αλλαγές στον τρόπο της σκέψης μας σχετικά με την σκοτεινή ύλη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι το 2016 τράβηξε επίσης τη Σελήνη ένα ''κλίκ'' πιο κοντά στη Γη, αποκαλύπτοντας έτσι μια Υπερπανσέληνο που προκάλεσε φιλονικία και αντίλογο. Και ''ώθησε'' μερικούς αξιοσημείωτους ανθρώπους μακριά από εμάς, με την απώλεια του John Glenn και της Vera Rubin.

Ο Πλανήτης με το νούμερο… Εννέα

 Οι Τροχιές για τα έξι πιο απομακρυσμένα γνωστά αντικείμενα στο Ηλιακό μας σύστημα, των οποίων οι τροχιές (φαίνεται με χρώμα βιολετί) παραμένουν πέρα από τον πλανήτη Ποσειδώνα, όλα ευθυγραμμισμένα προς μία κατεύθυνση. Ο υποθετικός ογκώδης ‘’Πλανήτης 9’’ (πορτοκαλί τροχιά) θα μπορούσε να είναι υπεύθυνος για την πολύπλοκη ευθυγράμμισή τους.

Εικόνα: Caltech / Robert Hurt

Έχει περάσει σχεδόν ένας αιώνας από τότε που ο Percival Lowell - ο αστρονόμος που προέβλεψε την ύπαρξη ενός "Πλανήτη X" πέρα από τον Ποσειδώνα - έχασε τη ζωή του. Αλλά το κυνήγι εξακολουθεί να συνεχίζεται. Τον Ιανουάριο, ο Konstantin Batygin και ο Michael Brown του Κάλτεκ, του Ινστιτούτου τεχνολογίας της Καλιφόρνια (Caltech ) παρουσίασε στοιχεία (με τη μορφή μικρής τροχιακής ιδιορρυθμίας μεταξύ μερικών από τα πιο μακρινά αντικείμενα του Ηλιακού μας συστήματος), η οποία προτείνει ένα τεράστιο πλανήτη, ίσως και 4 φορές το μέγεθος της Γης, ο οποίος κρύβεται στο εξώτερο Ηλιακό σύστημα. Αν αυτό αληθεύει, η ανακάλυψη αυτή θα ξαναγράψει αυτά τα σχέδια, ξεκινώντας από επίπεδο μαθημάτων νηπιαγωγείου !

Βαρυτικά κύματα

Η ανίχνευση των βαρυτικών κυμάτων προανήγγειλε μια νέα εποχή στην Αστρονομία - τέτοια στην οποία οι επιστήμονες μπορούσαν να μελετήσουν εξωτικά και άλλα κοσμικά φαινόμενα που παλαιότερα ήταν αόρατα, για πρώτη φορά. Όπως δήλωσε ο διευθυντής του πειράματος  LIGO David Reitze κατά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων: "Αυτό ήταν πραγματικά μια επιστημονική επιτυχία (moonshot), και το κάναμε, έχουμε προσγειωθεί στο φεγγάρι''.  Αλλά σε αντίθεση με την κούρσα για την κατάκτηση της Σελήνης, η οποία τελείωσε απότομα το 1972, το πείραμα LIGO δεν παρουσιάζει κανένα σημάδι διακοπής: έχει ήδη εντοπιστεί μια δεύτερη σύγκρουση μαύρης τρύπας και έτσι ξεκίνησε ένας άλλος αγώνας δρόμου παρατηρήσεων.

Εάν παράξενο Άστρο εγείρει υποθέσεις στους Αστρονόμοι πέρα και από τα πιο τρελά σας όνειρά !

Το αστέρι της Τάμπυ (Tabby’s star ) ή αλλιώς ΚΓΚ 8462852, θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα μιας τεράστιας ''εξωγήινης υπερκατασκευής." Τουλάχιστον αυτό είναι η εξήγηση ενός αστρονόμου για την αυτή την ακανόνιστη συμπεριφορά του (και ο λόγος για τον οποίο το αστέρι αυτό έκανε τόσα πολλά πρωτοσέλιδα το Φεβρουάριο). Αλλά όσο περισσότερο οι  αστρονόμοι παρακολουθούν το αστέρι, τόσο πιο περίεργο γίνεται. Επιπλέον της  ακανόνιστης βύθισης της φωτεινότητας του (dimming), σταδιακά εξασθενεί η φωτεινότητα αυτή και κατά τη διάρκεια του αιώνα και κατά τη διάρκεια μερικών ετών (και τα δύο με διαφορετικούς ρυθμούς). Και αυτές οι διαφορετικές τάσεις είναι που κάνουν τους αστρονόμους να ''ξύνουν'' τα κεφάλια τους.

Το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ ανακαλύπτει Πάνω από 1.000 νέους πλανήτες

Το διάγραμμα αυτό εμφανίζει τον αριθμό των γνωστών εξωπλανητών αναλόγως με το μέγεθος τους. Οι μπλε γραμμές στο ιστόγραμμα αντιπροσωπεύουν όλες τους προηγούμενα επαληθευμένους εξωπλανήτες (συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που ανιχνεύονται από άλλες μεθόδους και τηλεσκόπια), ενώ οι ράβδοι με πορτοκαλί χρώμα στο ιστόγραμμα αντιπροσωπεύουν 1,284 πρόσφατα επικυρωμένους πλανήτες που ανακαλύφθηκαν με το ΔΤ Κέπλερ.
Εικόνα NASA Ames / W. Stenzel

Τον Μάιο, ο αριθμός των γνωστών κόσμων πέρα από το Ηλιακό μας σύστημα διογκώθηκε. Το διαστημικό τηλεσκόπιο Κέπλερ της NAΣA αύξησε τον  κατάλογό του με επιπλέον 1,284 κόσμους - ο μεγαλύτερος αριθμός πλανητών που ανακοινώθηκε ποτέ μέσα σε ένα μόνο χρόνο. Παρά το γεγονός ότι το ΔΤ Κέπλερ επιβεβαίωσε περισσότερους από 2000 εξωπλανήτες, ο κατάλογος δεν είναι επ΄ουδενί πλήρης. Με άλλο ένα έτος, με το μισό όγκο δεδομένων να συλλέγονται, και με επιπλέον 2000 υποψηφίους ακόμα στην λίστα αναμονής, είναι πιθανό να προκύψουν περισσότερες ανακαλύψεις.

Το πρόβλημα με τον χαμένο Δορυφόρο έχει λυθεί;

Οι αστρονόμοι εδώ και καιρό αναρωτιούνται γιατί ο Γαλαξίας δεν έχει χιλιάδες εκατομμύρια μικρούς δορυφόρους από  γαλαξιακά σμήνη γύρω του, όπως οι μέλισσες γύρω από μια κυψέλη. Προσομοιώσεις του σχηματισμού των γαλαξιών προβλέπει ότι θα έπρεπε, αλλά οι παρατηρήσεις έχουν τεκμηριώσει μόνο μερικές δεκάδες νάνους γαλαξίες. Στη συνέχεια, το Μάιο, οι αστρονόμοι πρόσθεσαν βαρυονική ύλη και φυσική στα μοντέλα τους - και όχι μόνο σκοτεινή ύλη και βαρύτητα (μια υπόθεση που λειτουργεί καλά σε μεγάλες κλίμακες) - και αυτό προκάλεσε, αυτοί οι επιπλέον γαλαξίες να…. εξαφανιστούν. Όχι μόνο μπορεί η νέα αυτή προσομοίωση να θέσει επιτέλους το κοσμολογικό μυστήριο σε αργία, αλλά δημιουργεί και γαλαξίες που είναι απόκοσμα πραγματικοί.

Η σκοτεινή ύλη παραμένει απροσδιόριστη

Ήταν μια δύσκολη χρονιά για την σκοτεινή ύλη. Οι νεότερες έρευνες για τα ασθενώς αλληλοεπιδρώντα σωματίδια με μάζα (Weakly Interacting Massive Particles - WIMPs) έχουν καταλήξει αναποτελεσματικές. Κατ’ αρχάς, ένας υπόγειος ανιχνευτής στη Νότια Ντακότα που ονομάζεται το Μεγάλος υπόγειος ανιχνευτής Ξένον  (Large Underground Xenon detector) απέτυχε να ανιχνεύσει τυχόν WIMPs. Στη συνέχεια, το παρατηρητήριο στην Ανταρκτική γνωστό και ως IceCube απέκλεισε ένα τέταρτο είδος νετρίνων υποψήφιων για την σκοτεινή ύλη. Οι φυσικοί θα πρέπει σύντομα να στραφούν σε πιο εξωτικές θεωρίες.

Ο Γειτονικός μας εξωπλανήτης.

Τον Αύγουστο, οι αστρονόμοι βρήκαν ένα εξωπλανήτη που ήταν τόσο κατοικήσιμος όσο και  στο πλησιέστερο σε εμάς εξωηλιακό σύστημα αστέρων - δύο χαρακτηριστικά που έκαναν τη σχετική ανακοίνωση για τον Πρόξιμα β του Κενταύρου (Proxima Centauri b), μια καταπληκτική ανακάλυψη. Φυσικά, αν ο πλανήτης είναι στην πραγματικότητα κατοικήσιμος παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα. Επειδή οι αστρονόμοι ξέρουν μόνο την ελάχιστη μάζα του πλανήτη, την τροχιακή περίοδο (το έτος του δηλαδή), και την απόσταση του από το μητρικό του άστρο, δεν μπορούν να αποφανθούν με βεβαιότητα για το αν ο πλανήτης είναι ή όχι κατοικήσιμος. Η κατάσταση αυτή είναι αρκετή για να ενθαρρύνει διαστρικές φαντασιώσεις.

Η Μεγάλη συντριβή της Διαστημοσυσκευής Ροζέτα

Η κάμερα περιορισμένης γωνίας θέασης πεδίου OSIRIS (OSIRIS: Optical, Spectroscopic, and Infrared Remote Imaging System) πάνω στη Διαστημοσυσκευή Ροζέτα  του Οργανισμού Διαστήματος συνέλαβε αυτή την εικόνα του κομήτη 67P / Churyumov-Gerasimenko στις 30 Σεπτεμβρίου, του 2016, από υψόμετρο περίπου 10 μιλίων (16 χιλιόμετρα) πάνω από την επιφάνεια κατά τη διάρκεια της ελεγχόμενης καθόδου του διαστημικού σκάφους. Η κλίμακα της εικόνας είναι περίπου 12 ίντσες (30 εκατοστά) ανά pixel και η ίδια η εικόνα καταμετρά σε έκταση περίπου 2.000 πόδια (614 μέτρα).

Εικόνα:ESA

Στις 30 Σεπτεμβρίου, η ιστορική αποστολή Ροζέτα της Ευρωπαϊκής Διαστημικής Υπηρεσίας (ESA) που εξερεύνησε τον κομήτη 67 / Churyumov-Gerasimenko έληξε με σκόπιμη συντριβή. Για δύο χρόνια το διαστημικό σκάφος ‘’ιχνηλατούσε’’ τον κομήτη μέσα από το βαθύ διάστημα, αποκαλύπτοντας έναν εξωγήινο κόσμο από ψηλούς βράχους, συριστικούς πίδακες νερού, ακόμη και ίχνη από οργανικές  χημικές ουσίες. Ακόμα όμως, αυτές οι εικόνες δεν συγκρίνονται με τα κοντινά πλάνα που η Ροζέτα κατάφερε να αποθανατίσει καθώς κατέβαινε προς την αιώνιο ''ύπνο'' του.

Η Διαστημοσυσκευή Τζούνο (Juno =Ήρα) μπαίνει σε τροχιά

Η τελευταία αποστολή της ΝΑΣΑ στο εξώτερο διάστημα, έστειλε πίσω στη Γη μερικές πανέμορφες εικόνες, καθώς το Τζούνο σάρωνε μια περιοχή μόλις 2.600 μιλίων πάνω από τις καφέ και λευκές κορυφές των νεφών του πλανήτη Δία. Αν και το Τζούνο προγραμματίστηκε να συντομεύσει την τροχιά του από 53,4 ημέρες σε μόλις δύο εβδομάδες, έλαβε χώρα μία βλάβη σε μια σειρά βαλβίδων που ελέγχουν την συμπίεση του καυσίμου, η οποία ενθάρρυνε τους επιστήμονες της αποστολής του διαστημικού σκάφους να καθυστερήσουν την αλλαγή αυτή. Το Τζούνο είναι ακόμα σε τροχιά διατηρώντας την αρχική του ταχύτητα. Αλλά αυτό δεν εμπόδισε τους επιστήμονες της αποστολής στο να μάθουν μερικά από τα μυστήρια του πλανήτη, όπως το γεγονός ότι οι έντονες, πολύχρωμες ραβδώσεις του Δία εισχωρούν βαθιά στην ατμόσφαιρα του.

Η Διαστημοσυσκευή ExoMars κατευθύνεται και στην επιτυχία και στην αποτυχία.

Ήταν μια γεμάτη χρονιά για τις διαστημικές αποστολές. Μετά από ένα ταξίδι 7 μηνών από τη Γη, η αποστολή ExoMars Trace Gas Orbiter εγκαταστάθηκε στο νέο της σπίτι, ψηλά, πάνω από τον κόκκινο πλανήτη. Δυστυχώς, η μονάδα προσεδάφισης του, το Σκιαπαρέλι (Schiaparelli), συνετρίβη κατά την προσγείωση του στην επιφάνεια  του πλανήτη, μετά από μια μοιραία βουτιά. Ήταν μια ιδιαίτερα θλιβερή απώλεια, δεδομένου ότι το Σκιαπαρέλι θα ήταν η πρώτη επιτυχής αποστολή προσεδάφισης στον Άρη εκτός ΗΠΑ. Οι επιστήμονες όμως παραμένουν αισιόδοξοι ότι αυτό θα αλλάξει το 2022 μιας και οι Ρωσικές και οι Ευρωπαϊκές διαστημικές υπηρεσίες θα προσπαθήσουν να καταφέρουν τη προσγείωση ενός οχήματος (rover) σε άθικτη κατάσταση, με βάση τα διδάγματα του τρέχοντος έτους.

H Γαία επανασχεδιάζει τον Γαλαξιακό Χάρτη.

 Η πρώτη άποψη όλου του ουρανού που δίνεται στη δημοσιότητα από την αποστολή Γαία (Gaia) της ESA δείχνει αστέρια στο Γαλαξία μας - και των γειτονικών γαλαξιών, συμπεριλαμβανομένου του Μεγάλου Νέφους του Μαγγελάνου (κάτω δεξιά) και του γαλαξίας της Ανδρομέδας (M31, κάτω αριστερά). Κάτω από την Ανδρομέδα, ο γαλαξίας του τριγώνου (M33) είναι επίσης ορατός. Η υπέρτατη ανάλυση της άψογης εικόνας της Γαίας επιτρέπει στους αστρονόμους να μελετήσουν μεμονωμένα αστέρια. Τα καμπύλα χαρακτηριστικά και οι σκούρες ρίγες είναι τεχνοτροπίες που οφείλονται στη διαδικασία σάρωσης της Γαίας. Θα εξαφανιστούν σταδιακά, καθώς συγκεντρώθηκαν περισσότερα δεδομένα κατά την πενταετή της αποστολή.

Εικόνα: ESA / Gaia / DPAC

Τον Σεπτέμβριο, το διαστημικό σκάφος Γαία κυκλοφόρησε το πρώτο πακέτο δεδομένων - ένα πραγματικό χρυσωρυχείο όπου 10.000 αστρονόμοι είχαν πρόσβαση από την πρώτη ημέρα και μόνο. Ο ενθουσιασμός είναι κατανοητός: στο τέλος της πενταετούς και μακροπρόθεσμης αποστολής της, η Γαία θα εντοπίσει τις θέσεις ενός δισεκατομμυρίου αστέρων στον ουρανό με ακρίβεια που είναι εκατοντάδες φορές καλύτερη από ότι στους καλύτερους αστρονομικούς καταλόγους του σήμερα. Αλλά υπάρχει κάτι περισσότερο: η Γαία θα χαρτογραφήσει  επίσης την απόσταση από εμάς κάθε αστεριού και την δισδιάστατη (επίπεδη) ταχύτητά τους , δημιουργώντας ένα νέο, τρισδιάστατο χάρτη του Γαλαξία μας.

Ο Πλούτωνας συνεχίζει να εκπλήσσει

Έχει περάσει πάνω από ένας χρόνος από τότε που η Διαστημοσυσκευή New Horizons της NAΣA ήρθε πρόσωπο μιας γιγαντιαίας καρδιάς. Αλλά οι ανακαλύψεις συνεχίζονται το 2016. Οι επιστήμονες συμπέραναν ότι ο Πλούτωνας πιθανόν κάποτε είχε - και ίσως εξακολουθεί να έχει - ένα αλμυρό ωκεανό κάτω από την επιφάνεια του, ότι η ατμόσφαιρα είναι πολύ πιο δυναμική από ό, τι φανταζόμασταν, και ότι η περιοχή  Sputnik Planitia προκάλεσε τη μετατόπιση ολόκληρου του φλοιού, καθώς ‘’γέμιζε’’ με παγωμένο άζωτο με την πάροδο του χρόνου. Ο νάνος πλανήτης, που οι περισσότεροι επιστήμονες είχαν υποθέσει ότι ήταν γεωλογικά ήπιος, δεν θα μπορούσε να είναι πιο συναρπαστικός.

ΠΗΓΗ: skyandtelescope.com

Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας

Για διορθώσεις ή συμπληρώματα: gikasd63@hotmail.com