Η ασυνήθιστη όραση των διαστημικών τηλεσκοπίων έχει αποκαλύψει με
μεγάλη λεπτομέρειες αστρικά σμήνη, νεφελώματα και γαλαξίες στο αχανές Σύμπαν.
Από τον : Richard Talcott |
Δημοσιεύθηκε: Πέμπτη, 20 Απριλίου 2017
Εικόνα: NASA, ESA/Hubble and the Hubble Heritage Team
Το ημερολόγιο αναφέρει ότι έχει περάσει ένα τέταρτο του αιώνα από τότε
που το διαστημικό λεωφορείο Ντισκάβερι ανέβασε το φορτίο των …ονείρων σε χαμηλή τροχιά
γύρω από τη Γη. Ανυψωμένο πάνω από τις στρεβλωτικές επιπτώσεις της ταραχώδους
ατμόσφαιρας του πλανήτη μας , το διαστημικό τηλεσκόπιο Χάμπλ με μέγεθος
σχολικού λεωφορείου υποσχέθηκε σαφέστερη θέα του νυχτερινού ουρανού από ότι
οι άνθρωποι είχαν δει ποτέ.
Σίγουρα υπήρχαν δυσκολίες, κυρίως σε ένα πρωτεύον κάτοπτρο με λάθος
σχήμα και εξοπλισμό που αναπόφευκτα φθείρονταν κάτω από τις σκληρές συνθήκες
του διαστήματος, αλλά η NAΣA κατορθώνει και διορθώνει προβλήματα. Μια σειρά από
πέντε αποστολές συντήρησης και επισκευής όχι μόνο αποκατέστησε το ΔΤ Χάμπλ στις
αρχικές του προδιαγραφές αλλά και αναβάθμισε το Διαστημικό Τηλεσκόπιο σε μια …επιστημονική
μηχανή του 21ου αιώνα. Με νέες κάμερες και φασματογράφους που λειτουργούν
σχεδόν 24 ώρες το 24ωρο, πολλά από αυτά που το ΔΤ Χάμπλ κατορθώνει σήμερα, δεν θα
μπορούσαμε ούτε καν να τα ονειρευτούμε
το 1990.
Εσωτερικό διάγραμμα του Διαστημικού Τηλεσκοπίου Χάμπλ, με στοιχεία που έχουν επισημανθεί.
Εικόνα: NASA's Goddard Space Flight Center
Πόσα όμως έχει επιτύχει το ΔΤ
Χάμπλ κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του γύρω από τη Γη, μήκους 3
δισεκατομμυρίων μιλίων (5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων); Οι επιστήμονες έχουν
δημοσιεύσει περισσότερα από 12.000 άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά με τη χρήση
δεδομένων από το ΔΤ Χάμπλ. Και επί πλέον η σχετικές επιστήμες που αναπτύσσονται
προέρχονται από νέες παρατηρήσεις με αυτό το κόσμημα της τεχνολογίας- οι
ερευνητές συνηθίζουν να αντλούν δεδομένα από τα αρχεία του ΔΤ Χάμπλ, τα οποία δεδομένα
σήμερα είναι περισσότερα από 100 Τέραμπαιτ (terabyte).
Αλλά για τους περισσότερους από εμάς, η μεγαλύτερη συμβολή του ΔΤ Χαμπλ
ήταν οι εικόνες του, οι οποίες καλύπτουν το Σύμπαν από την διπλανή μας πόρτα (τη
Σελήνη) έως τους αρχαιότερους γαλαξίες του σύμπαντος. Στα 25 χρόνια του, το ΔΤ
Χάμπλ έχει δώσει στην ανθρωπότητα πάνω από 1 εκατομμύριο εικόνες περίπου,
40.000 αντικειμένων. Τα 27 που δείχνουμε εδώ είναι η αφρόκρεμα της κοσμικής του
…σοδειάς, αν και, η αλήθεια είναι ότι, θα ήταν εύκολο να επιλέξετε ένα εντελώς
διαφορετικό σύνολο εικόνων και να πούμε ακριβώς το ίδιο πράγμα.
Αυτή μπορεί να είναι μία από τις πιο διάσημες εικόνες ( Η πρώτη εικόνα του άρθρου) του ΔΤ Χάμπλ.
Έχει καταγραφεί η πολύχρωμη λάμψη από τα νέφη αερίου , τις…μπούκλες της
σκοτεινής κοσμικής σκόνης, και τους διάσημους πυλώνες στο χρώμα της σκουριάς
που φαίνονται στο ορατό φως.
2. Το Νεφέλωμα του Αετού
Οι επιστήμονες στόχευσαν πρόσφατα σε ένα από τα εμβληματικά θέματα του
ΔΤ Χάμπλ - τους "Πυλώνες της Δημιουργίας" του Νεφελώματος του Αετού
(M16) - με την Κάμερα 3 Ευρέως Πεδίου [Wide
Field Camera 3 (WFC3)] του διαστημικού τηλεσκοπίου. Στην Εικόνα: Στην
κοντινή υπέρυθρη ακτινοβολία, το WFC3 δείχνει τους πυλώνες που σκιαγραφούνται
από τα αστέρια του φόντου.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble
Heritage Team (STScI/AURA)
3. Άμπελ 1689
Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι το αντικείμενο Abell 1689 περιέχει χιλιάδες
γαλαξίες και έχει μέχρι 500 τρισεκατομμύρια φορές τη μάζα του Ήλιου. Όλη αυτή η
ύλη παραμορφώνει το χώρο, στρεβλώνει και μεγεθύνει το φως από πιο μακρινούς
γαλαξίες.
Εικόνα: NASA/ESA/N. Benitez
and H. Ford (JHU)/T. Broadhurst (The Hebrew University)/M. Clampin and G.
Hartig (STScI)/G. Illingworth (UCSC/LO)/The ACS Science Team
4. ΝΓΚ 1300 - Νέος
Γενικός Κατάλογος (NGC)
Όπως και ο Γαλαξίας, ο NΓΚ 1300 είναι ένας ραβδοειδής και σπειροειδής
γαλαξίας, που εκτείνεται λίγο περισσότερο από 100.000 έτη φωτός. Σε αυτούς τους
γαλαξίες, οι σπειροειδείς βραχίονες δείχνουν να απομακρύνονται, να
ξεφεύγουν από τα άκρα της ράβδου που
βρίσκεται στο κέντρο του και που είναι γεμάτη από αστέρια.
Εικόνα: NASA/ESA/ The Hubble Heritage Team (STScI/AUR)
5. Το Νεφέλωμα του Κώνου
Τα ογκώδη αστέρια στην κορυφή αυτής της εικόνας εκπέμπουν υπεριώδη
ακτινοβολία που διαβρώνει τις άκρες του νεφελώματος του κώνου (NΓΚ 2264). Αυτή
η διαδικασία απελευθερώνει αέριο, και το υπεριώδες φως τότε διεγείρει αυτό το
πλούσιο σε υδρογόνο υλικό, κάνοντάς το να λάμπει με ένα χαρακτηριστικό κόκκινο
χρώμα.
Εικόνα: NASA/ESA/H. Ford
(JHU)/G. Illingworth (UCSC/LO)/M. Clampin and G. Hartig (STScI)/The ACS Science
Team
6. Το Νεφέλωμα της Αλογοκεφαλής
Στο ορατό φως, αυτό το νέφος ψυχρού αερίου και σκόνης φαίνεται σκοτεινό
έναντι φωτεινών εκπομπών. Αλλά στα εγγύς υπέρυθρα μήκη κύματος που φαίνονται
εδώ, το νεφέλωμα λάμπει καθώς το αέριο του αναδρά την ενέργεια που απορροφά από
τα νεαρά αστέρια που βρίσκονται μέσα του.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team
(STScI/AURA)
7. Το V838 Μονοκερότις
Τον Ιανουάριο του 2002, το αστέρι που βλέπετε στο κέντρο της εικόνας εξερράγη
(Έκρηξη Υπερκαινοφανούς), για να γίνει
ένα από τα πιο φωτεινά του γαλαξία μας. Η εικόνα αυτή μετά από από δύο χρόνια
λήψεων, δείχνει τα κελύφη σκόνης που περιβάλλουν το σημείο του κοσμικού αυτού συμβάντος,
φωτιζόμενα από την έκρηξη του αστέρα.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage
Team (STScI/AURA)
8. Το Ωμέγα Κενταύρου
Το μεγαλύτερο σφαιρωτό σμήνος αστέρων του Γαλαξία μας, το ΩμέγαΚενταύρου (NΓΚ 5139), έχει 10 εκατομμύρια αστέρια που σχηματίζουν μια σφαίρα με
διάμετρο περίπου 150 έτη φωτός.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team
(STScI/AURA)
9. Το κατάλοιπο Υπερκαινοφανούς N49
Το ΔΤ Χάμπλ επιτρέπει στους αστρονόμους να ανιχνεύουν αντικείμενα στους
γειτονικούς γαλαξίες με σαφήνεια που παλαιότερα ήταν αδύνατη. Εν προκειμένω:
αυτά είναι τα θρυμματισμένα υπολείμματα ενός τεράστιου αστέρα που εξερράγη
160.000 έτη φωτός από τη Γη στο Μεγάλο Νέφος του Μαγγελάνου.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team
(STScI/AURA)
10. Το νεφέλωμα της Τρόπιδος
Ένα από τα κορυφαία εργοστάσια αστεριών του Γαλαξία είναι το νεφέλωμα τηςΤρόπιδος (NΓΚ 3372), το
οποίο δημιουργήθηκε πριν από περίπου 3 εκατομμύρια χρόνια όταν τα αστέρια ¨πυροδοτήθηκαν¨
για πρώτη φορά σε ένα νέφος μοριακού υδρογόνου. Η υπεριώδης ακτινοβολία και οι
αστρικοί άνεμοι από αυτά τα αστέρια δημιούργησαν μια διογκωμένη φυσαλίδα θερμού
αερίου. Τώρα, καθώς το αέριο αυτό ¨αλέθεται¨ στα γύρω τοιχώματα από ψυχρό
υδρογόνο της φυσαλίδας αυτής , προκαλεί ένα δεύτερο κύμα γέννησης αστέρων.
Εικόνα: NASA/ESA/N.
Smith (UCB)/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
11. Ο γαλαξίας…Πούρο
Πυρήνες από λαμπερό
υδρογόνο εκρήγνυνται από τις κεντρικές περιοχές αυτού του γαλαξία, που είναι
γνωστός και ως M82.
Συγκρουόμενα νέφη αερίου συμβάλλουν στην γέννηση αστέρων, πολλά από τα οποία
κατοικούν σε γιγαντιαίες συστάδες, με ρυθμό 10 φορές υψηλότερο από ότι σε
ολόκληρο το Γαλαξία μας.
Εικόνα: NASA/ESA/The
Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
12. Arp 273
Όταν οι σπειροειδείς
γαλαξίες αλληλεπιδρούν, οι παλιρροϊκές δυνάμεις στρεβλώνουν τα κανονικά τους
εντυπωσιακά σχήματα. Σε αυτό το ζεύγος, οι σπειροειδείς βραχίονες του γαλαξία που
βρίσκεται στην κορυφή έχουν τεντωθεί και παραμορφωθεί. Τα φωτεινά μπλε αστρικά σμήνη
που βλέπετε στην κορυφή αντανακλούν μια πύρινη καταιγίδα αστρικών σχηματισμών
που προκαλείται από αυτή τη συμπαντική, γαλαξιακή συνάντηση.
Arp=
Κατηγορία ιδιόμορφων Γαλαξιών
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
13. Το νεφέλωμα της Έλικας
Τα περίπλοκα σχήματα των
πλανητικών νεφελωμάτων, όπως το νεφέλωμα της Έλικας (NΓΚ 7293), και άλλων παρόμοιων με αυτό, τα
καθιστούν τα πιο εντυπωσιακά θέματα του ΔΤ Χάμπλ. Αυτά τα αντικείμενα είναι οι επιθανάτιες
ωδίνες αστέρων που μοιάζουν με τον Ήλιο μας, και τα οποία
εκτοξεύουν τα εξωτερικά τους στρώματα - συχνά πολλές φορές - όταν εξαντλούνται
τα πυρηνικά τους καύσιμα.
14. Το νεφέλωμα Σπειρογράφος
Ο προγονικός αστέρας του
νεφελώματος Σπειρογράφος (IC 418) απέρριψε τα εξωτερικά του στρώματα
πολλές φορές, γεμίζοντας το εσωτερικό του πλανητικού νεφελώματος με πολλά
αέρια. Ένας λευκός νάνος ξεχωρίζει στην καρδιά του νεφελώματος. Αυτά τα αστέρια
ενεργοποιούν το αέριο του νεφελώματος και το αναγκάζουν να λάμπει.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
15. Το Νεφέλωμα του
Εσκιμώου
Οι αστρονόμοι έδωσαν το
παρατσούκλι ¨νεφέλωμα του Εσκιμώου¨ (NΓΚ 2392) σε αυτό το πλανητικό νεφέλωμα,
επειδή μοιάζει με ένα ανθρώπινο πρόσωπο που περιβάλλεται από μια κουκούλα, όπως
αυτό φαίνεται από τα επίγεια τηλεσκόπια. Το ΔΤ Χάμπλ όμως εξηγεί ότι αυτή η
γούνινη κουκούλα είναι μυριάδες ρεύματα αερίου που μοιάζουν με γιγαντιαίους
κομήτες που δείχνουν να κατευθύνονται προς το κέντρο του νεφελώματος.
Εικόνα: NASA/A.
Fruchter and the ERO Team (STScI)
16. Το νεφέλωμα IC 4406
Ένας ακανόνιστος ιστός
από λωρίδες σκόνης σκιαγραφεί τις κεντρικές περιοχές του λεγόμενου και
νεφελώματος του αμφιβληστροειδούς [The Retina Nebula (IC 4406)].
Κάθε μία από τις λωρίδες αυτές είναι περίπου διπλάσια από το μέγεθος της
τροχιάς του πλανήτη Πλούτωνα γύρω από τον Ήλιο. Αυτή η εικόνα έχει χρωματική
κωδικοποίηση, έτσι το υδρογόνο εμφανίζεται πράσινο, μπλε το οξυγόνο και κόκκινο
το άζωτο.
Εικόνα:
NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
17. Το κόκκινο ορθογώνιο
Αυτό το αντικείμενο δεν
έχει φθάσει αρκετά στο στάδιο του να είναι ένα πλανητικό νεφέλωμα. Αν και το
αστέρι που πεθαίνει στο κέντρο του έχει εκτοξεύσει μεγάλο μέρος της εξωτερικής
του ατμόσφαιρας, δεν έχει ακόμη εξελιχθεί σε λευκό νάνο. Η ψυχρή σκόνη, η οποία
σχηματίζει τα μοναδικά χαρακτηριστικά του που μοιάζουν με σκαλοπάτια σε μια
σκάλα, που αντανακλά το φως του άστρου.
Εικόνα: NASA/ESA/ H. Van Winckel (Catholic
University of Leuven)/M. Cohen (UCB)
18. Το Αναλάμπων
πλανητικό νεφέλωμα.
Μέσα από ερασιτεχνικά
τηλεσκόπια, ο κεντρικός λευκός νάνος του Αναλάμπωντος πλανητικού νεφελώματος (NΓΚ 6826) είναι τόσο φωτεινός που κατακλύζει
το νεφέλωμα όταν παρατηρείται απευθείας. Το νεφέλωμα "αναβοσβήνει"
όταν φαίνεται από τα πλάγια. Το ΔΤ Χάμπλ το δείχνει πολύ καθαρά, μαζί με τα δύο
κόκκινα…¨επιθέματα¨ κοντά στην άκρη του νεφελώματος.
Εικόνα: NASA/ESA/B. Balick and J. Alexander (U. of Washington)/A. Hajian (U.S.
Naval Observatory)/Y. Terzian (Cornell U.)/M. Perinotto (U. of
Florence)/P. Patriarchi (Arcetri Observatory
19. Το νεφέλωμα: Το μάτι της γάτας.
Η απώλεια μάζας στα γερασμένα
αστέρια δεν ακολουθεί πάντα ένα μοτίβο. Το νεφέλωμα της γάτας της γάτας (NΓΚ 6543) δείχνει
τουλάχιστον 11 ομόκεντρα κέλυφη που περιβάλλουν τον κεντρικό λευκό νάνο, που το
καθένα από αυτά εκτοξεύεται σε διαστήματα των 1.500 χρόνων. Αλλά πριν από
περίπου 1.000 χρόνια, η διαδικασία άλλαξε και σφυρηλατούσε τα λαμπερά
ακανόνιστα αυτά…¨κοχύλια¨ στο εσωτερικό του εντυπωσιακού αυτού νεφελώματος.
Εικόνα:NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
20. Το Νεφέλωμα Μυρμήγκι.
Οι αστρονόμοι δεν είναι
σίγουροι για το τι προκαλεί τη στενή «μέση» που βρίσκεται ανάμεσα στους δύο
λαμπερούς λοβούς του νεφελώματος Μυρμήγκι (Ant Nebula), που ονομάζεται έτσι για την
ομοιότητά του με το γνωστό έντομο. Κάποιοι υποψιάζονται ότι ένας αόρατος
συνοδός σαρώνει υλικό από αυτή την περιοχή, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι τα
μαγνητικά πεδία κάνουν τη …δουλειά.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
21. Το ανοικτό σμήνος αστέρων
NΓΚ
602
Τα ζεστά νεαρά αστέρια
στο ανοικτό σμήνος αστέρων NΓΚ 602 έχουν
χαράξει μια κοιλότητα σε ένα περιβάλλοντα νέφος αερίου και σκόνης που βρίσκεται
στα περίχωρα του γαλαξία-δορυφόρο του Γαλαξία μας, το Μικρό Νέφος του Μαγγελάνου.
Αυτή η εικόνα συνδυάζει τις παρατηρήσεις του ΔΤ Χάμπλ (εμφανίζονται ως
κόκκινες, πράσινες και μπλε) μαζί με δεδομένα ακτίνων Χ (πορφυρό) και υπέρυθρης ακτινοβολίας (κόκκινα).
Εικόνα: NASA/ESA/CXC and the U. of
Potsdam/JPL-Caltech/STScI
Πριν από 5.000 έως
10.000 χρόνια, οι πρόγονοί μας πιθανώς είδαν ένα τεράστιο αστέρι να εκρήγνυται
στον αστερισμό του Κύκνου. Τα κατακερματισμένα λείψανα του αστεριού αυτού έχουν
τώρα μήκος 30, ή περίπου 75 έτη φωτός. Αυτή η κοντινή εικόνα από το
ΔΤ Χάμπλ δείχνει ένα μικροσκοπικό κομμάτι από αυτό, μόλις ενός έτους φωτός σε όλη
τη βορειοδυτική άκρη του νεφελώματος του Πέπλου.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
23. Arp142
Οι παλιρροιακές δυνάμεις
που απελευθερώνονται από τη βαρύτητα του ελλειπτικού γαλαξία NΓΚ 2937 (στο κάτω μέρος
της εικόνας) διαστρεβλώνουν τον πρωτύτερα φυσιολογικό σπειροειδή γαλαξία NΓΚ 2936 ακριβώς πάνω από
αυτόν. Τώρα, οι σπειροειδείς βραχίονες του και οι σκούρες λωρίδες σκόνης διευρύνονται
απροσδόκητα μεγαλώνοντας τον διαταραγμένο δίσκο του γαλαξία, ενώ οι μπλε
¨κόμποι¨ σηματοδοτούν τις τοποθεσίες ενός αδιάκοπου σχηματισμού αστέρων .
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
24. Ο γαλαξίας Σομπρέρο
Αυτός ο γιγαντιαίος
σπειροειδής γαλαξίας βρίσκεται περίπου 35 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη στην
άκρη του σμήνους γαλαξιών της Παρθένου. Ο γαλαξίας Σομπρέρο (M104) μοιάζει με ένα παραδοσιακό μεξικάνικο
καπέλο επειδή βλέπουμε τον σκονισμένο δίσκο του μόλις 60 βόρεια του
ισημερινού του γαλαξία μας .
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team
(STScI/AURA)
25. Το Sharpless 2-106
Αυτό το αστραφτερό
αστρικό βρεφοκομείο σε σχήμα κλεψύδρας εκτείνεται σε 2 έτη φωτός και βρίσκεται
λιγότερο από 10 από το επίπεδο του Γαλαξία μας στον αστερισμό του Κύκνου.
Το νεαρό αστέρι ακριβώς κάτω από το κέντρο (όπου οι γαλαζοπράσινοι λοβοί
συναντώνται) σμιλεύει το περίπλοκο σχήμα του νεφελώματος που το περιβάλει.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
26. Οι ¨κεραίες¨
Οι γαλαξίες NΓΚ 4038 και NΓΚ 4039 συγχωνεύονται.
Αυτή η κοσμική σύγκρουση δημιουργεί δισεκατομμύρια νέα αστέρια, τα περισσότερα
από τα οποία ανήκουν σε φωτεινά μπλε αστρικά σμήνη. Οι μεγάλες κιτρινωπές
σφαίρες πάνω δεξιά και κάτω αριστερά είναι οι πυρήνες των αρχικών γαλαξιών.
Εικόνα: NASA/ESA/The Hubble Heritage Team (STScI/AURA)
27. Το Νεφέλωμα του
Ωρίωνα
Το ΔΤ Χάμπλ δίνει στους
αστρονόμους καθίσματα κοντά στην ¨κοσμική παλαίστρα¨, για να παρακολουθήσουν τα
αστέρια που γεννιούνται στο νεφέλωμα του Ωρίωνα (M42). Αυτό το πυκνό νέφος αερίου, σκόνης
και νεαρών αστεριών βρίσκεται μόλις 1.500 έτη φωτός από τη Γη. Τα πιο καυτά, και
πιο ογκώδη αστέρια έχουν ήδη αναδυθεί από τα… γενετήσια κουκούλια τους.
Εικόνα: NASA/ESA/M. Robberto (STScI/ESA)/
The Hubble Space Telescope Orion Treasury Project Team
Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα
μπλε γράμματα)
Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.
Για διορθώσεις, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε
μας: gikasd63@hotmail.com
