του ΔΙΟΝΥΣΗ Π. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟY*
Είχα υποσχεθεί στον εαυτό μου ότι το περασμένο ακαδημαϊκό έτος θα περιόριζα τις διάφορες ομιλίες που κάνω προσκεκλημένος από διάφορους τοπικούς φορείς στις δύο κάθε μήνα. Δυστυχώς έχω το κακό να μην μπορώ να αρνηθώ προσκλήσεις που γίνονται με ενθουσιασμό και εμφανή αγάπη στην επιστήμη που διακονώ επί σχεδόν μισό αιώνα. Κι έτσι οι δύο μηνιαίως έγιναν άλλοτε τρεις κι άλλοτε ακόμη και έξι. Σ’ όλες αυτές τις ομιλίες ανακάλυψα ότι για να μπορώ να επικοινωνήσω καλύτερα και πληρέστερα με τους ακροατές μου, θα έπρεπε να μιλώ με όρους και παραδείγματα που να έχουν νόημα και σημασία γι’ αυτούς. Κι έτσι όλα αυτά τα χρόνια, και για κάθε θέμα που διαπραγματευόμουν, συγκέντρωνα τα παραδείγματα εκείνα που φαίνονταν ότι είχαν κατά καιρούς τη μεγαλύτερη απήχηση στο ακροατήριό μου.
Στη συλλογή αυτή περιλαμβάνονται θέματα για τον Ηλιο, τους πλανήτες, τα άστρα, τους γαλαξίες και γενικότερα το σύμπαν. Πολλά μάλιστα απ’ αυτά θα μπορούσε κανείς να τα χαρακτηρίσει και με τον όρο «απίστευτα κι όμως αληθινά». Με τον ερχομό, λοιπόν, του καλοκαιριού και με την ευκαιρία των διακοπών, που όλοι μας λίγο-πολύ θα έχουμε, θεώρησα καλό να παραθέσω εδώ μερικά από τα πιο ενδιαφέροντα και (κατά τη γνώμη μου) πιο εντυπωσιακά από τα παραδείγματα που χρησιμοποιώ στις διάφορες ομιλίες μου για να πάρετε κι εσείς μια γεύση! Αν ολόκληρο το ηλιακό μας σύστημα είχε το μέγεθος ενός καρυδιού, τότε ο Γαλαξίας μας θα είχε διάμετρο 160.000 χλμ.
Εάν σμικρύναμε τον Ηλιο στο μέγεθος ενός πορτοκαλιού, η Γη θα βρισκόταν σε απόσταση 15 μέτρων από αυτόν με το ίδιο μέγεθος που έχει ένας σπόρος από σουσάμι, ενώ το αμέσως επόμενο άστρο, ο Εγγύτατος του Κενταύρου, θα βρισκόταν σε απόσταση 4.000 χλμ.
Ή ακόμη πιο παραστατικά: αν σμικρύναμε το ηλιακό μας σύστημα ένα τρισεκατομμύριο φορές, τότε θα είχε το μέγεθος ενός μεγάλου δωματίου. Με την ίδια σμίκρυνση ο Ηλιος μας θα είχε το μέγεθος του κεφαλιού μιας καρφίτσας και το πλησιέστερο σε μας άστρο –ο Εγγύτατος του Κενταύρου– θα βρισκόταν σε απόσταση 42 χλμ. Στην ίδια σμίκρυνση ολόκληρος ο Γαλαξίας μας θα είχε διάμετρο 1.000.000 χλμ. και θα στολιζόταν με περίπου 100 δισεκατομμύρια άστρα, το καθένα με μέσο μέγεθος όσο το κεφάλι μιας καρφίτσας και μέση απόσταση περίπου 40 χλμ. το ένα από το άλλο.
Εάν ταξιδεύαμε με αυτοκίνητο προς το πλησιέστερο μετά τον Ηλιο άστρο (τον Εγγύτατο του Κενταύρου), θα χρειαζόμασταν 52.000.000 χρόνια! Εάν το αυτοκίνητό μας έτρεχε με 160 χλμ. την ώρα, θα χρειαζόμασταν 201 δισεκατομμύρια χρόνια για να φτάσουμε στο κέντρο του Γαλαξία μας και 670 δισεκατομμύρια χρόνια για να τον διασχίσουμε από τη μιαν άκρη στην άλλη. Κάθε δευτερόλεπτο ο Ηλιος μετατρέπει 4,5 εκατομμύρια τόνους της μάζας του σε ενέργεια, που θα κάλυπτε όλες τις ενεργειακές ανάγκες της Ευρώπης για 13.000.000 χρόνια.
Ενα από τα μεγαλύτερα άστρα που έχουμε παρατηρήσει στον ουρανό είναι ένας κόκκινος γίγαντας στον αστερισμό του Ταύρου, που ονομάζεται Αλντεμπαράν, βρίσκεται σε απόσταση 68 ετών φωτός και έχει διάμετρο 85.000 φορές μεγαλύτερη της Γης. Το άστρο Αντάρης (Αλφα Σκορπιού) βρίσκεται σε απόσταση 520 ετών φωτός από τη Γη, είναι 500 φορές μεγαλύτερο από τον Ηλιο και έχει 15 φορές περισσότερα υλικά, αλλά η πυκνότητά του είναι 1.000.000 φορές μικρότερη από το δικό μας άστρο.
Ενα μωρό 5 κιλών στην επιφάνεια ενός άστρου νετρονίων θα ζύγιζε 50.000.000 τόνους.
Μία έκρηξη σουπερνόβα παρατηρήθηκε από την Κίνα το 1054 μ.Χ. στον αστερισμό του Ταύρου σε απόσταση 6.300 ετών φωτός και έλαμψε με την ισχύ 500.000.000 Ηλίων. Η έκρηξη εκείνη άφησε πίσω της ένα φωτεινό νεφέλωμα, που ονομάζεται Νεφέλωμα Καρκίνος, με σημερινή διάμετρο 6 ετών φωτός ή 57 τρισεκατομμυρίων χλμ. Το Νεφέλωμα Καρκίνος διαστέλλεται με ταχύτητα που προσεγγίζει τα τέσσερα εκατομμύρια χιλιόμετρα την ώρα. Αν η διαστολή αυτή συνεχιστεί με τον ίδιο ρυθμό, τα υπολείμματα της σουπερνόβα θα φτάσουν στη Γη σε περίπου 2.000.000 χρόνια.
Ο Γαλαξίας μας αποτελεί περίπου το ένα τρισεκατομμυριοστό των ορατών υλικών του σύμπαντος. Συγκριτικά έχει το βάρος μιας μικρής βίδας σ’ ένα θωρηκτό 100.000 τόνων.
Ο γαλαξίας της Ανδρομέδας, που βρίσκεται σε απόσταση 2,25 εκατομμυρίων ετών φωτός, πλησιάζει τον δικό μας με ταχύτητα 500.000 χιλιομέτρων την ώρα, έτσι οι δύο γαλαξίες πρόκειται αναπόφευκτα να συγκρουστούν σε περίπου τρία δισεκατομμύρια χρόνια.
Μέσα σε μια δαχτυλήθρα χωρούν ένα δισεκατομμύριο τρισεκατομμύρια άτομα.
Κάθε δευτερόλεπτο που περνάει πάνω στη Γη γεννιούνται 2 μωρά, ενώ στο ίδιο χρονικό διάστημα γεννιούνται 63.400 νέα άστρα στο σύμπαν. Με τις σημερινές πιο συντηρητικές μας εκτιμήσεις υπολογίζουμε ότι στον Γαλαξία μας υπάρχουν σήμερα 900.000 δυνητικά κατοικήσιμοι πλανήτες ενώ στο σύμπαν φτάνουν τα 900 τρισεκατομμύρια.
Κι έπεται συνέχεια!
* Ο κ. Διονύσης Π. Σιμόπουλος είναι επίτιμος διευθυντής του Ευγενιδείου Πλανηταρίου.
physicsgg.me
