Συνέντευξη-Επιμέλεια: Σίμος Οικονομίδης
Ο διαγωνισμός Insight Astronomy Photographer of the Year
είναι μια ετήσια πανδαισία με τις πιο όμορφες και θεαματικές εικόνες
του σύμπαντος, τις οποίες αποτυπώνουν αστροφωτογράφοι από όλον τον
κόσμο. Το 2015, έβδομη χρονιά διεξαγωγής του διαγωνισμού, θεσπίστηκαν
νέες κατηγορίες και περισσότερα βραβεία για τους διαγωνιζομένους. Σε
κάθε κατηγορία επιλέγεται μία φωτογραφία ως η καλύτερη.
Φέτος κατατέθηκαν στον διαγωνισμό 2700 συμμετοχές (αριθμός ρεκόρ) από αστροφωτογράφους που προέρχονται από 59 χώρες. Οι 11 νικητήριες στις ισάριθμες κατηγορίες παρουσιάζονται σε μια έκθεση στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Greenwich έως τις 26 Ιουνίου 2016. Μία από αυτές, με τίτλο The Arrow Missed the Heart, είναι του Έλληνα ερασιτέχνη αστρονόμου και αστροφωτογράφου, κ. Λευτέρη Βελισσαράτου. Η φωτογραφία του αναδείχτηκε καλύτερη στην κατηγορία Πλανήτες, Κομήτες & Αστεροειδείς.
Κύριε Βελισσαράτε πετύχατε μια πολύ σημαντική διάκριση στον διαγωνισμό Insight Astronomy Photographer of the Year 2015. Πείτε μας λίγα λόγια για τον διαγωνισμό και τι σημαίνει για σας αυτή η βράβευση.
Ο διαγωνισμός Astronomy Photographer of the Year, τον οποίο διοργανώνει το Βασιλικό Αστεροσκοπείο Greenwich, είναι κατά την άποψή μου ο σημαντικότερος και ο πιο άρτια οργανωμένος διαγωνισμός που διεξάγεται στον χώρο της αστρονομικής απεικόνισης (“imaging”) και της αστροφωτογραφίας για τους ερασιτέχνες αστρονόμους στον πλανήτη. Το μέγιστο όφελος μέσα από ένα γεγονός τέτοιας εμβέλειας δεν είναι η πρώτη θέση, είναι η παρακίνηση, η ώθηση σε αστροφωτογραφους από όλον τον κόσμο να ξεπερνούν τον εαυτό τους. Να επινοούν, να καινοτομούν, να “σπρώχνουν” τα όριά τους όλο και πιο πέρα, να γίνονται με κάθε αποτυχία ακόμα καλύτεροι. Να δημιουργούν εικόνες πραγματικά ασύλληπτης ομορφιάς. Αυτό θεωρώ πως είναι το αγνό και το γνήσιο όφελος ενός μεγάλου διαγωνισμού. Η γνώση και η εμπειρία που αποκόμισε ο κάθε ένας από τους περίπου 700 αστροφωτογράφους που έλαβαν μέρος από όλον τον κόσμο.
Σε ό,τι αφορά εμένα, είμαι πραγματικά συγκινημένος που εκτιμήθηκε
ανάλογα το όραμα μου και η δυσκολία επίτευξης αυτού του project.
Συγκινημένος, επιπλέον, γιατί σε μια υπέροχη αίθουσα, σε μια βιωματική
ατμόσφαιρα, όπου ήταν συγκεντρωμένοι λαμπροί αστρονόμοι και εξαίρετοι
αστροφωτογράφοι από όλον τον κόσμο, το όνομα μου ακούστηκε συνοδευόμενο
από το όνομα της χώρας μου. Οι κριτές είπαν, όταν σηκώθηκα να παραλάβω
το βραβείο μου, πως “το βέλος που έχασε την καρδιά” είχε τον μεγαλύτερο
συντελεστή δυσκολίας από όλες τις εικόνες που παρουσιάστηκαν στον
διαγωνισμό σε σχέση με τον αρχικό αισθητικό σκοπό απεικόνισης. Αυτό
συνδέεται τόσο με τη στρατηγική της απόκτησης των δεδομένων, αλλά κυρίως
με την επεξεργαστική διαχείριση δομών διαφορετικής φωτεινότητας σε ένα
υπόβαθρο όπου εκτός από άστρα, κυριαρχεί η παρουσία ενός εκτεταμένου
νεφελώματος υδρογόνου, ενώ πρέπει να ληφθεί υπόψη η διαφορετική κίνηση
του κομήτη σε σχέση με τη σχετική κίνηση του υποβάθρου λόγω της
περιστροφής της Γης.
Πώς σας ήρθε η ιδέα για τη φωτογραφία που βραβεύτηκε;
Σχεδόν κάθε στόχος που αποτελεί το επόμενο project για μια εικόνα είναι προϊόν μελέτης εβδομάδων ή μηνών, σε κάποιες περιπτώσεις. Ίσως κάποιοι κοντινοί μου φίλοι να θυμούνται πως έλεγα εκείνη την περίοδο πόσο πολύ θα ήθελα να “πάρω” έναν κομήτη κάποια φορά. Έτσι λοιπόν, ξεκίνησα να παρατηρώ εκατοντάδες εικόνες κομητών στο διαδίκτυο, να μελετάω όλους τους υποψήφιους κομήτες εκείνης της περιόδου, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους που ορίζουν τα αντικειμενικά κριτήρια, για να αποτελέσουν πιθανό στόχο, αλλά και τα υποκειμενικά, προσωπικά μου κριτήρια, που συνδυάζονται με το ενδιαφέρον που θα είχε για μένα η κάθε περίπτωση. Ένας κομήτης που πλέει μοναχικά σε αστρικό υπόβαθρο δεν μου ήταν αρκετό. Ήθελα κάτι περισσότερο.
Η τροχιά του C/2014 Jacques E2 θα περνούσε στις 24/08/2014 από το Heart Nebula στον αστερισμό της Κασσιόπης.
Σκέφτηκα (ύστερα από αρκετές τεχνικές και εικαστικές εκτιμήσεις), πώς θα ήταν άραγε ένας κομήτης που ταξιδεύει σε αστρικές θάλασσες μπροστά από υπέροχα νέφη υδρογόνου, ως εικόνα; Να κάτι που δεν είχα δει ποτέ όπως εγώ θα το ήθελα. Αυτό είναι, σκέφτηκα. Η εικόνα αυτή δεν γεννήθηκε από την πρόθεση να φωτογραφίσω απλά και μόνο έναν κομήτη. Ήταν μια υπέροχη κοσμική συγκυρία την οποία είδα αδιαίρετα σαν σύνθεση, έχοντας σκοπό να ξεπεράσω τις τεχνικές δυσκολίες απεικόνισης μιας τέτοιας πρόκλησης.
“The Arrow Missed the Heart”
Πόσον καιρό ασχολείστε με την Αστρονομία και ποιο ήταν το εναρκτήριο ερέθισμα;
Με την αστρονομία ασχολούμαι με τον δικό μου τρόπο από τότε που ζητούσα από τους γονείς μου να με κρατούν και να με οδηγούν κάθε φορά που επιστρέφαμε σπίτι από τον εβδομαδιαίο κινηματογράφο, έτσι ώστε να μπορώ να έχω το κεφάλι μου τέρμα ψηλά, για να βλέπω μόνο άστρα στο οπτικό μου πεδίο και να φαντάζομαι εκείνους τους ατέλειωτους κόσμους. Πρέπει να ήμουν 7-8 ετών.
Πολλές φορές η μαγεία βρίσκεται στα ερωτήματα και όχι απαραίτητα μόνο στις απαντήσεις. Ερωτήματα που έθετα από πολύ μικρός και όλη την υπόλοιπη ζωή μου ως τώρα προσπαθώ να τα προσεγγίσω. Η αποτύπωση βαθέως ουρανού δεν είναι τίποτα περισσότερο από την «αρχέγονη» ανάγκη μου να προσεγγίσω εκείνους τους κόσμους που πάντα με συνάρπαζαν.
Όλον αυτόν τον καιρό που ασχολείστε με την Αστρονομία και την αστροφωτογραφία ποιες ήταν οι στιγμές της μεγαλύτερης χαράς και της μεγαλύτερης απογοήτευσης;
Οι απογοητεύσεις μου συνδέονταν συνήθως με αστοχία εξοπλισμού ή αποτυχία απόκτησης δεδομένων, λόγω σχετικής απειρίας, τον πρώτο καιρό. Η κάθε αποτυχία, όμως, ήταν ένα μεγάλο σχολείο. Κάθε φορά που κάποιο σφάλμα μού στερούσε τον “καρπό” μιας μεγάλης προσπάθειας, γινόμουν ακόμη καλύτερος. Αυτός είναι ο δρόμος για ένα από τα πιο περίπλοκα και απαιτητικά εγχειρήματα. Η γνώση από κάθε αποτυχία είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Αυτό θα ήθελα να πω σε όλους και όλες που σκέφτονται να ασχοληθούν ή ασχολούνται ήδη με τους ατέρμονους κόσμους τις νύχτας. Η απογοήτευση κρατάει μόνο μια στιγμή. Η γνώση από το σφάλμα είναι για πάντα.
Το μόνο που θα μπορούσε να συγκριθεί με την ευτυχία που με κυριεύει κάθε φορά που ατενίζω τη θέα σε μια εικόνα που μόλις έχω δημιουργήσει, είναι η μοναδική εμπειρία ζωής που μου επεφύλαξε η τελετή βράβευσης: η γνωριμία και η συνομιλία με σπουδαίους επαγγελματίες αστρονόμους. Γνώρισα ανθρώπους που διεκδικούν χρόνο από το Hubble για συγκεκριμένα πεδία ερευνών και είχα την ευκαιρία να συζητήσω μαζί τους για διάφορα θέματα, όπως και με πολλούς ερασιτέχνες αστρονόμους από όλον τον κόσμο.
Αντίθετα, μια στιγμή μεγάλης απογοήτευσης ήταν όταν, λίγο παλαιότερα,
είχα ζητήσει – μέσω μιας τυχαίας γνωριμίας – δεδομένα από στόχους του
τηλεσκοπίου του Χελμού, με σκοπό να τα επεξεργαστώ, κάτι που θα βοηθούσε
την ανάδειξη του δικού μας μεγάλου Αστεροσκοπείου στον κόσμο, με credit
στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Με απέφυγαν ευγενικά, ενώ την ίδια
στιγμή ικανοί ερασιτέχνες αστροφωτογράφοι στην Αμερική και σε κάποιες
ευρωπαϊκές χώρες έχουν πρόσβαση και “προωθούν” με το δικό τους ταλέντο
τα τηλεσκόπια της χώρας τους.
Πώς κρίνετε το επίπεδο της ερασιτεχνικής αστρονομίας στη χώρα μας; Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ερασιτέχνες και τι θα μπορούσε να γίνει προς την κατεύθυνση της επίλυσής τους;
Το επίπεδο της ερασιτεχνικής αστρονομίας στην Ελλάδα είναι, θα έλεγα, σε μεγάλο βαθμό εναρμονισμένο και συμπορευόμενο με το παγκόσμιο, όσον αφορά τους ένθερμους εραστές της Αστρονομίας. Με το διαδίκτυο η πληροφορία μεταβιβάζεται ακαριαία, έτσι υπάρχει μια παγκόσμια “σύνδεση”, με ελεύθερη πρόσβαση στην ενημέρωση, την πρωτοπορία και τις αναρίθμητες δυνατότητες που υπάρχουν σε ένα παγκόσμιο σύνολο, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται κανείς. Αυτό που με θλίβει στην ελληνική πραγματικότητα είναι ότι ο Έλληνας πρέπει να προσπαθήσει πολύ περισσότερο σε σχέση με τους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους στον υπόλοιπο κόσμο, προκειμένου να “αγγίξει” την επιθυμία του, όποια κι αν είναι αυτή.
Οι δυσκολίες των καιρών στραγγίζουν και καταπλακώνουν την επιθυμία πολλών νέων ανθρώπων, που θέλουν μα δεν μπορούν να ασχοληθούν, και περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες εκείνων που ήδη ασχολούνται.
Σε αυτό το άνισο για τη φτωχή Ελλάδα περιβάλλον, υπάρχουν παρ’ όλες τις δυσκολίες, πολλά θαυμαστά παιδιά, που με συγκινούν πραγματικά με το πάθος, την προσπάθεια και τα αποτελέσματά τους.
Τα ευχάριστα νέα ως “αντίβαρο” στο ζύγισμα αυτής της απόκλισης είναι και το ίδιο το αντίδοτο στη δηλητηριασμένη ατμόσφαιρα του τοπίου της χώρας μας. Η αγάπη που στρέφει το φιλέρευνο πνεύμα κάθε ανθρώπου προς το σύμπαν, δεν έχει ανάγκη από ακριβά αστρονομικά “παιχνίδια”, για να τραφεί. Τρέφεται με γνώση. Όχι με πληροφορία, που είναι το τέλος ενός ταξιδιού που έχει κάνει κάποιος άλλος. Αλλά με γνώση, που είναι το ίδιο το ταξίδι. Με το ταξίδι κατανοείς.
Θα θέλατε να μας πείτε την άποψή σας για την κοινότητα των ερασιτεχνών αστρονόμων στην Ελλάδα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Υπάρχει ζωντάνια, δραστηριότητα, ενθουσιασμός; Υπάρχει αλληλεγγύη, αλληλοβοήθεια; Φιλίες; Έχετε κάποιες όμορφες στιγμές να θυμάστε; Θα θέλατε να τις μοιραστείτε;
Η αστρονομία από μόνη της είναι ένα θαυμαστό, από κάθε άποψη, πεδίο. Η μαγεία του ουρανού και η πραγμάτευση του ανεξάντλητου αντικειμένου διεγείρουν τις αρετές των ανθρώπων. Αρετές που εκφράζονται με την ισόβια και ανοιχτή διάθεση της προσφοράς, της βοήθειας και της χαράς του μοιράσματος. Ένα τέτοιο περιβάλλον είναι πάντα ιδανικό και εύφορο για τη δημιουργία αληθινών σχέσεων.
Κάθε κοινότητα, σε όποιο πεδίο κι αν βρίσκεται, όποια ταυτότητα κι αν έχει, αποτελεί ένα “κλειστό” κοινωνικό σύστημα. Όλες οι κοινωνίες έχουν και προβλήματα, πέρα από τα οφέλη. Αυτό που θα ήθελα να προτείνω, με τη μικρή μου φωνή, είναι να μην ξεχνάμε ποτέ την πηγή της δημιουργικότητας μας στην Αστρονομία. Είναι η χαρά του να προσεγγίζουμε όλο και περισσότερο εκείνους τους μακρινούς κόσμους με τον δικό μας τρόπο. Σε καμία περίπτωση ο στόχος για ένα καλό αποτέλεσμα δεν πρέπει να προκαλεί άγχος, σύγχυση, απογοήτευση ή ανταγωνισμό.
Θεωρείτε ότι η ερασιτεχνική Αστρονομία είναι ένα δύσκολο χόμπι; Ακριβό;
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω δει ποτέ την Αστρονομία σαν χόμπι. Ίσως ένας άνθρωπος που γεννιέται με ένα τέτοιο πάθος βλέπει τον κόσμο μέσα από μια, θα έλεγα, πιο συμπαντική οπτική. Η Αστρονομία, όπως συνηθίζουμε να ονομάζουμε μια ορθότερη και βαθύτερη θέαση στην κατανόηση του φυσικού κόσμου, με σκοπό όχι μόνο τη γνώση αλλά και την τέρψη, είναι τρόπος ζωής και σκέψης. Όχι απλά ένα χόμπι.
Επειδή σαν “χόμπι”, όμως, η Αστρονομία είναι ένα παράθυρο ορθάνοιχτο σε όλους, ορθάνοιχτο στη θέα των κόσμων, δεν συνδέεται με κόστος. Αν σε κάποιον αρέσει, για παράδειγμα, η μουσική, μπορεί να ακούσει το αγαπημένο του τραγούδι μέσα από ένα απλό ραδιάκι ή μέσα από το τελειότερο ηχοσύστημα. Τα όρια και τις απαιτήσεις τα βάζουμε εμείς και σχεδόν πάντα η ομορφιά μέσα από αυτή τη διαδρομή είναι απαράμιλλη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, μπορούμε να ξεκινήσουμε αυτό το υπέροχο, δίχως τέλος ταξίδι με ελάχιστο κόστος, π.χ. με ένα ζευγάρι κιάλια, ένα επιπεδόσφαιρο και έναν καλό φίλο. Κάθε σωστή επένδυση εξοπλισμού στην Αστρονομία επιστρέφει πολύ μεγαλύτερη χαρά και ανταμοιβή από το μέγεθος της, όποιο κι αν είναι αυτό.
Τι μπορεί να προσφέρει η Αστρονομία σε μια εποχή που ο κόσμος παλεύει για την επιβίωση; Μπορεί να πετύχει την καρδιά ή είναι καταδικασμένη, υπό αυτές τις συνθήκες, να αστοχεί;
Η επαφή του ανθρώπου με την αστρονομία θα είναι πάντα η αέναη προσπάθεια του είδους μας να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον κόσμο πέρα από τις βαριές άγκυρες των αισθήσεων, που συγκρατούν το πνεύμα στην εικονική πραγματικότητα της καθημερινότητας. Η αστρονομία και όλες οι επιστήμες στη σφαίρα της, θα εξασφαλίσουν επίσης και την πιθανή – όχι σίγουρη – επιβίωση μας ως είδος.
Η νοητική διέξοδος του νου στην προσέγγιση του νυχτερινού ουρανού, είτε μέσα από παρατήρηση είτε μέσα από αστροφωτογράφιση, δεν είναι μια πολυτέλεια σε μια αρένα επιβίωσης. Είναι μέσο της επιβίωσης.
Ας αναρωτηθούμε… Αν το βέλος αστοχεί, είναι λιγότερο όμορφη η εικόνα;
Φέτος κατατέθηκαν στον διαγωνισμό 2700 συμμετοχές (αριθμός ρεκόρ) από αστροφωτογράφους που προέρχονται από 59 χώρες. Οι 11 νικητήριες στις ισάριθμες κατηγορίες παρουσιάζονται σε μια έκθεση στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Greenwich έως τις 26 Ιουνίου 2016. Μία από αυτές, με τίτλο The Arrow Missed the Heart, είναι του Έλληνα ερασιτέχνη αστρονόμου και αστροφωτογράφου, κ. Λευτέρη Βελισσαράτου. Η φωτογραφία του αναδείχτηκε καλύτερη στην κατηγορία Πλανήτες, Κομήτες & Αστεροειδείς.
Κύριε Βελισσαράτε πετύχατε μια πολύ σημαντική διάκριση στον διαγωνισμό Insight Astronomy Photographer of the Year 2015. Πείτε μας λίγα λόγια για τον διαγωνισμό και τι σημαίνει για σας αυτή η βράβευση.
Ο διαγωνισμός Astronomy Photographer of the Year, τον οποίο διοργανώνει το Βασιλικό Αστεροσκοπείο Greenwich, είναι κατά την άποψή μου ο σημαντικότερος και ο πιο άρτια οργανωμένος διαγωνισμός που διεξάγεται στον χώρο της αστρονομικής απεικόνισης (“imaging”) και της αστροφωτογραφίας για τους ερασιτέχνες αστρονόμους στον πλανήτη. Το μέγιστο όφελος μέσα από ένα γεγονός τέτοιας εμβέλειας δεν είναι η πρώτη θέση, είναι η παρακίνηση, η ώθηση σε αστροφωτογραφους από όλον τον κόσμο να ξεπερνούν τον εαυτό τους. Να επινοούν, να καινοτομούν, να “σπρώχνουν” τα όριά τους όλο και πιο πέρα, να γίνονται με κάθε αποτυχία ακόμα καλύτεροι. Να δημιουργούν εικόνες πραγματικά ασύλληπτης ομορφιάς. Αυτό θεωρώ πως είναι το αγνό και το γνήσιο όφελος ενός μεγάλου διαγωνισμού. Η γνώση και η εμπειρία που αποκόμισε ο κάθε ένας από τους περίπου 700 αστροφωτογράφους που έλαβαν μέρος από όλον τον κόσμο.
Τελετή απονομής και έναρξη έκθεσης – Διαγωνισμός Insight Astronomy Photographer 2015
Πώς σας ήρθε η ιδέα για τη φωτογραφία που βραβεύτηκε;
Σχεδόν κάθε στόχος που αποτελεί το επόμενο project για μια εικόνα είναι προϊόν μελέτης εβδομάδων ή μηνών, σε κάποιες περιπτώσεις. Ίσως κάποιοι κοντινοί μου φίλοι να θυμούνται πως έλεγα εκείνη την περίοδο πόσο πολύ θα ήθελα να “πάρω” έναν κομήτη κάποια φορά. Έτσι λοιπόν, ξεκίνησα να παρατηρώ εκατοντάδες εικόνες κομητών στο διαδίκτυο, να μελετάω όλους τους υποψήφιους κομήτες εκείνης της περιόδου, με όλα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους που ορίζουν τα αντικειμενικά κριτήρια, για να αποτελέσουν πιθανό στόχο, αλλά και τα υποκειμενικά, προσωπικά μου κριτήρια, που συνδυάζονται με το ενδιαφέρον που θα είχε για μένα η κάθε περίπτωση. Ένας κομήτης που πλέει μοναχικά σε αστρικό υπόβαθρο δεν μου ήταν αρκετό. Ήθελα κάτι περισσότερο.
Η τροχιά του C/2014 Jacques E2 θα περνούσε στις 24/08/2014 από το Heart Nebula στον αστερισμό της Κασσιόπης.
Σκέφτηκα (ύστερα από αρκετές τεχνικές και εικαστικές εκτιμήσεις), πώς θα ήταν άραγε ένας κομήτης που ταξιδεύει σε αστρικές θάλασσες μπροστά από υπέροχα νέφη υδρογόνου, ως εικόνα; Να κάτι που δεν είχα δει ποτέ όπως εγώ θα το ήθελα. Αυτό είναι, σκέφτηκα. Η εικόνα αυτή δεν γεννήθηκε από την πρόθεση να φωτογραφίσω απλά και μόνο έναν κομήτη. Ήταν μια υπέροχη κοσμική συγκυρία την οποία είδα αδιαίρετα σαν σύνθεση, έχοντας σκοπό να ξεπεράσω τις τεχνικές δυσκολίες απεικόνισης μιας τέτοιας πρόκλησης.
“The Arrow Missed the Heart”Με την αστρονομία ασχολούμαι με τον δικό μου τρόπο από τότε που ζητούσα από τους γονείς μου να με κρατούν και να με οδηγούν κάθε φορά που επιστρέφαμε σπίτι από τον εβδομαδιαίο κινηματογράφο, έτσι ώστε να μπορώ να έχω το κεφάλι μου τέρμα ψηλά, για να βλέπω μόνο άστρα στο οπτικό μου πεδίο και να φαντάζομαι εκείνους τους ατέλειωτους κόσμους. Πρέπει να ήμουν 7-8 ετών.
Πολλές φορές η μαγεία βρίσκεται στα ερωτήματα και όχι απαραίτητα μόνο στις απαντήσεις. Ερωτήματα που έθετα από πολύ μικρός και όλη την υπόλοιπη ζωή μου ως τώρα προσπαθώ να τα προσεγγίσω. Η αποτύπωση βαθέως ουρανού δεν είναι τίποτα περισσότερο από την «αρχέγονη» ανάγκη μου να προσεγγίσω εκείνους τους κόσμους που πάντα με συνάρπαζαν.
Όλον αυτόν τον καιρό που ασχολείστε με την Αστρονομία και την αστροφωτογραφία ποιες ήταν οι στιγμές της μεγαλύτερης χαράς και της μεγαλύτερης απογοήτευσης;
Οι απογοητεύσεις μου συνδέονταν συνήθως με αστοχία εξοπλισμού ή αποτυχία απόκτησης δεδομένων, λόγω σχετικής απειρίας, τον πρώτο καιρό. Η κάθε αποτυχία, όμως, ήταν ένα μεγάλο σχολείο. Κάθε φορά που κάποιο σφάλμα μού στερούσε τον “καρπό” μιας μεγάλης προσπάθειας, γινόμουν ακόμη καλύτερος. Αυτός είναι ο δρόμος για ένα από τα πιο περίπλοκα και απαιτητικά εγχειρήματα. Η γνώση από κάθε αποτυχία είναι πραγματικά ανεκτίμητη. Αυτό θα ήθελα να πω σε όλους και όλες που σκέφτονται να ασχοληθούν ή ασχολούνται ήδη με τους ατέρμονους κόσμους τις νύχτας. Η απογοήτευση κρατάει μόνο μια στιγμή. Η γνώση από το σφάλμα είναι για πάντα.
Το μόνο που θα μπορούσε να συγκριθεί με την ευτυχία που με κυριεύει κάθε φορά που ατενίζω τη θέα σε μια εικόνα που μόλις έχω δημιουργήσει, είναι η μοναδική εμπειρία ζωής που μου επεφύλαξε η τελετή βράβευσης: η γνωριμία και η συνομιλία με σπουδαίους επαγγελματίες αστρονόμους. Γνώρισα ανθρώπους που διεκδικούν χρόνο από το Hubble για συγκεκριμένα πεδία ερευνών και είχα την ευκαιρία να συζητήσω μαζί τους για διάφορα θέματα, όπως και με πολλούς ερασιτέχνες αστρονόμους από όλον τον κόσμο.
Ο βραβευμένος αστροφωτογράφος Λευτέρης Βελισσαράτος μαζί με την αστρονόμο Jayanne English.
Πώς κρίνετε το επίπεδο της ερασιτεχνικής αστρονομίας στη χώρα μας; Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ερασιτέχνες και τι θα μπορούσε να γίνει προς την κατεύθυνση της επίλυσής τους;
Το επίπεδο της ερασιτεχνικής αστρονομίας στην Ελλάδα είναι, θα έλεγα, σε μεγάλο βαθμό εναρμονισμένο και συμπορευόμενο με το παγκόσμιο, όσον αφορά τους ένθερμους εραστές της Αστρονομίας. Με το διαδίκτυο η πληροφορία μεταβιβάζεται ακαριαία, έτσι υπάρχει μια παγκόσμια “σύνδεση”, με ελεύθερη πρόσβαση στην ενημέρωση, την πρωτοπορία και τις αναρίθμητες δυνατότητες που υπάρχουν σε ένα παγκόσμιο σύνολο, ανεξάρτητα από το πού βρίσκεται κανείς. Αυτό που με θλίβει στην ελληνική πραγματικότητα είναι ότι ο Έλληνας πρέπει να προσπαθήσει πολύ περισσότερο σε σχέση με τους περισσότερους ερασιτέχνες αστρονόμους στον υπόλοιπο κόσμο, προκειμένου να “αγγίξει” την επιθυμία του, όποια κι αν είναι αυτή.
Οι δυσκολίες των καιρών στραγγίζουν και καταπλακώνουν την επιθυμία πολλών νέων ανθρώπων, που θέλουν μα δεν μπορούν να ασχοληθούν, και περιορίζουν σημαντικά τις δυνατότητες εκείνων που ήδη ασχολούνται.
Σε αυτό το άνισο για τη φτωχή Ελλάδα περιβάλλον, υπάρχουν παρ’ όλες τις δυσκολίες, πολλά θαυμαστά παιδιά, που με συγκινούν πραγματικά με το πάθος, την προσπάθεια και τα αποτελέσματά τους.
Τα ευχάριστα νέα ως “αντίβαρο” στο ζύγισμα αυτής της απόκλισης είναι και το ίδιο το αντίδοτο στη δηλητηριασμένη ατμόσφαιρα του τοπίου της χώρας μας. Η αγάπη που στρέφει το φιλέρευνο πνεύμα κάθε ανθρώπου προς το σύμπαν, δεν έχει ανάγκη από ακριβά αστρονομικά “παιχνίδια”, για να τραφεί. Τρέφεται με γνώση. Όχι με πληροφορία, που είναι το τέλος ενός ταξιδιού που έχει κάνει κάποιος άλλος. Αλλά με γνώση, που είναι το ίδιο το ταξίδι. Με το ταξίδι κατανοείς.
Θα θέλατε να μας πείτε την άποψή σας για την κοινότητα των ερασιτεχνών αστρονόμων στην Ελλάδα; Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της; Υπάρχει ζωντάνια, δραστηριότητα, ενθουσιασμός; Υπάρχει αλληλεγγύη, αλληλοβοήθεια; Φιλίες; Έχετε κάποιες όμορφες στιγμές να θυμάστε; Θα θέλατε να τις μοιραστείτε;
Η αστρονομία από μόνη της είναι ένα θαυμαστό, από κάθε άποψη, πεδίο. Η μαγεία του ουρανού και η πραγμάτευση του ανεξάντλητου αντικειμένου διεγείρουν τις αρετές των ανθρώπων. Αρετές που εκφράζονται με την ισόβια και ανοιχτή διάθεση της προσφοράς, της βοήθειας και της χαράς του μοιράσματος. Ένα τέτοιο περιβάλλον είναι πάντα ιδανικό και εύφορο για τη δημιουργία αληθινών σχέσεων.
Κάθε κοινότητα, σε όποιο πεδίο κι αν βρίσκεται, όποια ταυτότητα κι αν έχει, αποτελεί ένα “κλειστό” κοινωνικό σύστημα. Όλες οι κοινωνίες έχουν και προβλήματα, πέρα από τα οφέλη. Αυτό που θα ήθελα να προτείνω, με τη μικρή μου φωνή, είναι να μην ξεχνάμε ποτέ την πηγή της δημιουργικότητας μας στην Αστρονομία. Είναι η χαρά του να προσεγγίζουμε όλο και περισσότερο εκείνους τους μακρινούς κόσμους με τον δικό μας τρόπο. Σε καμία περίπτωση ο στόχος για ένα καλό αποτέλεσμα δεν πρέπει να προκαλεί άγχος, σύγχυση, απογοήτευση ή ανταγωνισμό.
Θεωρείτε ότι η ερασιτεχνική Αστρονομία είναι ένα δύσκολο χόμπι; Ακριβό;
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω δει ποτέ την Αστρονομία σαν χόμπι. Ίσως ένας άνθρωπος που γεννιέται με ένα τέτοιο πάθος βλέπει τον κόσμο μέσα από μια, θα έλεγα, πιο συμπαντική οπτική. Η Αστρονομία, όπως συνηθίζουμε να ονομάζουμε μια ορθότερη και βαθύτερη θέαση στην κατανόηση του φυσικού κόσμου, με σκοπό όχι μόνο τη γνώση αλλά και την τέρψη, είναι τρόπος ζωής και σκέψης. Όχι απλά ένα χόμπι.
Επειδή σαν “χόμπι”, όμως, η Αστρονομία είναι ένα παράθυρο ορθάνοιχτο σε όλους, ορθάνοιχτο στη θέα των κόσμων, δεν συνδέεται με κόστος. Αν σε κάποιον αρέσει, για παράδειγμα, η μουσική, μπορεί να ακούσει το αγαπημένο του τραγούδι μέσα από ένα απλό ραδιάκι ή μέσα από το τελειότερο ηχοσύστημα. Τα όρια και τις απαιτήσεις τα βάζουμε εμείς και σχεδόν πάντα η ομορφιά μέσα από αυτή τη διαδρομή είναι απαράμιλλη. Σε κάθε περίπτωση, όμως, μπορούμε να ξεκινήσουμε αυτό το υπέροχο, δίχως τέλος ταξίδι με ελάχιστο κόστος, π.χ. με ένα ζευγάρι κιάλια, ένα επιπεδόσφαιρο και έναν καλό φίλο. Κάθε σωστή επένδυση εξοπλισμού στην Αστρονομία επιστρέφει πολύ μεγαλύτερη χαρά και ανταμοιβή από το μέγεθος της, όποιο κι αν είναι αυτό.
Τι μπορεί να προσφέρει η Αστρονομία σε μια εποχή που ο κόσμος παλεύει για την επιβίωση; Μπορεί να πετύχει την καρδιά ή είναι καταδικασμένη, υπό αυτές τις συνθήκες, να αστοχεί;
Η επαφή του ανθρώπου με την αστρονομία θα είναι πάντα η αέναη προσπάθεια του είδους μας να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον κόσμο πέρα από τις βαριές άγκυρες των αισθήσεων, που συγκρατούν το πνεύμα στην εικονική πραγματικότητα της καθημερινότητας. Η αστρονομία και όλες οι επιστήμες στη σφαίρα της, θα εξασφαλίσουν επίσης και την πιθανή – όχι σίγουρη – επιβίωση μας ως είδος.
Η νοητική διέξοδος του νου στην προσέγγιση του νυχτερινού ουρανού, είτε μέσα από παρατήρηση είτε μέσα από αστροφωτογράφιση, δεν είναι μια πολυτέλεια σε μια αρένα επιβίωσης. Είναι μέσο της επιβίωσης.
Ας αναρωτηθούμε… Αν το βέλος αστοχεί, είναι λιγότερο όμορφη η εικόνα;
Λευτέρης Βελισσαράτος
