Οι σπρίντερ του Σύμπαντος
Λαΐνας Θοδωρής
Διάφορα κοσμικά φαινόμενα υποχρεώνουν κάποια σώματα (π.χ. άστρα) αλλά και την ίδια την ύλη να κινούνται με ασύλληπτες ταχύτητες. Πρόκειται κυριολεκτικά για διαστημικούς σπρίντερ που καλύπτουν αποστάσεις δεκάδων ή και εκατοντάδων ετών φωτός σε χρόνο dt.
Τα άστρα-βολίδες
Ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια και έλαβαν την ονομασία «άστρα υπερυψηλής ταχύτητας». Πρόκειται για άστρα που εξαιτίας ενός σύνθετου κοσμικού φαινομένου υποχρεώνονται να φύγουν από τη θέση τους και να ακολουθήσουν μια τρελή πορεία που τα οδηγεί έξω από τον γαλαξία τους. Τα άστρα υπερυψηλής ταχύτητας είναι άστρα που ανήκουν σε δυαδικά συστήματα τα οποία βρίσκονται κοντά στην κολοσσιαία μελανή οπή στο κέντρο του γαλαξία μας. Το ένα άστρο του συστήματος παγιδεύεται από τη βαρυτική έλξη μαύρης τρύπας δημιουργώντας μια κοσμική «σφεντόνα» που εκτοξεύει το άλλο άστρο προς την ακριβώς αντίθετη κατεύθυνση με τρομερή ταχύτητα επιτρέποντάς του να βγει από τα γαλαξιακά σύνορα. Οι ειδικοί έχουν υπολογίσει ότι η ταχύτητα που πρέπει να αναπτύξει το άστρο-βολίδα για να ξεφύγει από τη βαρυτική έλξη του γαλαξία του θα πρέπει να ξεπερνάει τα 1,6 εκατ. χλμ./ώρα.
Τα άστρα βολίδες βγαίνουν με ταχύτητα από τους γαλαξίες τους
Η σβούρα του Σύμπαντος
Με τη βοήθεια του πολύ ισχυρού τηλεσκοπίου VLT στη Χιλή διεθνής ομάδα αστρονόμων εντόπισε ένα άστρο που περιστρέφεται πιο γρήγορα από οποιοδήποτε άλλο στο Σύμπαν. Το VFTS 102 βρίσκεται σε απόσταση 160 χιλιάδων ετών φωτός στο Μεγάλο Μαγγελανικό Νέφος, τον τρίτο κοντινότερο στον δικό μας γαλαξία. Σύμφωνα με τους αστρονόμους, το VFTS 102 περιστρέφεται με ταχύτητα άνω των 2 εκατ. χλμ./ώρα - πρόκειται για ταχύτητα περίπου τριακόσιες φορές μεγαλύτερη από την ταχύτητα περιστροφής του Ηλίου. Η ταχύτητα με την οποία κινείται το άστρο είναι λίγο πριν από το όριο που οι φυγόκεντρες δυνάμεις αρχίζουν να διαλύουν την ύλη.
Το VFTS 102, μια κοσμική σβούρα
Υλη-καμικάζι
Οι ηλιακές εκρήξεις είναι πίδακες διάπυρου υλικού που δημιουργούνται κατά την απελευθέρωση ενέργειας η οποία έχει παγιδευτεί σε μαγνητικά πεδία πάνω από τις λεγόμενες μαύρες κηλίδες του Ηλίου. Το φαινόμενο συνοδεύεται από εκπομπή ισχυρής ακτινοβολίας και φορτισμένων σωματιδίων που ταξιδεύουν με πολύ μεγάλες ταχύτητες.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτές οι εκρήξεις δημιουργούν ένα «τσουνάμι» σωματιδίων που ταξιδεύει προς τη Γη με ταχύτητα 5 εκατ. χλμ./ώρα. Τα φορτισμένα σωματίδια που φτάνουν στη Γη παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της και κινούνται προς τους πόλους, όπου συγκρούονται με σωματίδια της ανώτερης ατμόσφαιρας δημιουργώντας το εντυπωσιακό σέλας ενώ προκαλούν επίσης προβλήματα στα τηλεπικοινωνιακά και ηλεκτρικά δίκτυα.
Η «μαύρη» θύελλα
Μίνι μαύρη τρύπα «ρουφάει» ύλη από κοντινά της άστρα παράγοντας έναν κοσμικό άνεμο η ταχύτητα του οποίου είναι 34 εκατ. χλμ./ώρα! Πρόκειται για τον πιο ισχυρό άνεμο που έχει εντοπιστεί σε μαύρη τρύπα «μικρομεσαίου» μεγέθους.
Τo εντυπωσιακό φαινόμενο λαμβάνει χώρα στον αστερισμό του Σκορπιού σε μια περιοχή που βρίσκεται σε απόσταση περίπου 30 χιλιάδων ετών φωτός από εμάς. Εκεί βρίσκεται μια μικρή μαύρη τρύπα, η IGR J17091-3624, που οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι έχει μάζα ανάλογη με εκείνη του Ηλίου και είναι μια από τις μικρότερες, ίσως και η μικρότερη μελανή οπή που γνωρίζουμε.
Το εντυπωσιακό φαινόμενο παράγει ένα πανίσχυρο άνεμο
Η ύλη... Γιουσέιν Μπολτ
Χρησιμοποιώντας το διαστημικό παρατηρητήριο XMM-Newton διεθνής ομάδα ερευνητών παρατήρησε μια μελανή οπή και διαπίστωσε ότι από το εσωτερικό της εκτοξεύονται πίδακες σωματιδίων που ταξιδεύουν στο Διάστημα με τρομερή ταχύτητα. Οι πίδακες αυτοί ανακυκλώνουν ενέργεια και ύλη στο Διάστημα παίζοντας ρόλο στον σχηματισμό άστρων μέσα στους γαλαξίες.
Το πρώτο σημαντικό εύρημα των ερευνητών είναι ότι ανάμεσα στην ύλη που υπάρχει στους πίδακες βρίσκονται και μεταλλικά στοιχεία όπως σίδηρος και νικέλιο. Δεν είχε εντοπιστεί η παρουσία μεταλλικών στοιχείων σε τέτοιους πίδακες στο παρελθόν, γεγονός που προσφέρει νέα δεδομένα για την κοσμική δραστηριότητα που λαμβάνει χώρα σε μια μαύρη τρύπα φωτίζοντας ταυτόχρονα τους μηχανισμούς δημιουργίας αυτών των πιδάκων.
Η μελανή οπή έχει την κωδική ονομασία 4U1630-47 και το δεύτερο ενδιαφέρον όσο και εντυπωσιακό εύρημα των ερευνητών είναι ότι τα σωματίδια που εκτοξεύονται από αυτήν κινούνται με ταχύτητα άνω των 700 εκατ. χλμ./ώρα!
Τα σωματίδια που εκπέμπονται από την μελανή οπή ταξιδεύουν με ασύλληπτες ταχύτητες
Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ science στις 17 Ιανουαρίου 2014
