Ωρίωνας: Ο Κυνηγός, ο Αστερισμός και τα νέα Άστρα

Επιμέλεια: Ματθαίος Παπαπούλιας 

Το άρθρο περιλαμβάνει την μυθολογία του αστερισμού ,με αναφορά στα αστέρια που αποτελούν τον Ωρίωνα (τα κυριότερα) επίσης περιλαμβάνει περιγραφή των αντικειμένων  και εικόνες. 

Ακόμα και από τα αρχαία χρόνια οι άνθρωποι ασχολούνται με την μελέτη του νυχτερινού ουρανού και των ουρανίων σωμάτων. Κοιτώνας τον ουρανού οι λαοί ‘’έβλεπαν’’ ζώα και μυθικούς ήρωες. Αλλά επίσης ανέπτυξαν και την επιστημονική μέθοδο κάνοντας υποθέσεις, πειράματα, παρατηρήσεις καταλήγοντας σε συμπεράσματα υιοθετώντας τον ορθολογισμό.

ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Στην εικόνα το θανάσιμο δάγκωμα του Σκορπιού στον Ωρίωνα 

Ο Ωρίωνας ήταν το δώρο του θεού Δία και Ποσειδώνα στον Υριέα λόγο της φιλοξενίας που τους πρόσφερε αλλά και λόγο το ότι ο Υριέας ήταν σε πολύ μεγάλη ηλικία,χήρος αλλά και χωρίς παιδία.Ο Ωρίωνας είναι ίσως  ο ποιο γνωστός κυνηγός στην αρχαία ελληνική μυθολογία.Όσο για το τέλος και τον θάνατο του Ωρίωνα υπάρχουν διάφορες παραδώσεις.Σύμφωνα με την κύρια παράδοση ο κυνηγός Ωρίωνας πέθανε στην Δήλο (που τότε ήταν γνωστή ως Ορτυγία).Πέθανε σύμφωνα με την παράδοση από δάγκωμα σκορπιού που έστειλε είτε η Άρτεμις επειδή είχε φύγει από κοντά της ερωτευμένος με την Ηω, είτε ο Απόλλων για να μην δημιουργηθεί ερωτική σχέση ανάμεσα στον Ωρίωνα και στην αδελφή του την Άρτεμη, είτε στο τέλος η ίδια η Γη τιμωρώντας τον για την καυχησιολογία του δηλαδή ότι κανένα ζώο δεν είχε ξεφύγει από τα βέλη του.

Ο ΑΣΤΕΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΩΡΙΩΝΑ

Αστερισμός: Ομάδες αστεριών στον ουρανό που βρίσκονται κοντά μεταξύ τους και ενώνονται με νοητές γραμμές.Επίσης παριστάνουν φιγούρες ζώων,μυθολογικών ηρώων και άλλων αντικειμένων.

Ο αστερισμός του Ωρίωνα (είναι επίσης γνωστός και ως ‘’Κυνηγός’’) ήταν γνωστός στην αρχαία Ελλάδα (ο Ωρίωνας,ο Βοώτης,οι Πλειάδες,οι Υάδες και οι Μεγάλη Άρκτος ήταν αστερισμοί και αντικείμενα γνωστά στον Όμηρο αφού τραγουδήθηκαν στην Οδύσσεια. Οδ ε 279). Επίσης ο Αστερισμός του Ωριώνα σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολαιμαίο και είναι ένας από τους 88 αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση (IAU).

Ελληνικά : Ωριών-Ωριώνας,Λατινικά : Orion, συντομογραφία : Ori.

 

Εικόνες 1,2: Ο Αστερισμός του Ωρίωνα.

Αστέρες του αστερισμού.

α ωρίωνος: Μπετελγκεζ (Betelgeuse) μεταβλητός αστέρας μακράς περιόδου .

β ωρίωνος: Ρίγκελ (Rigel) διπλός αστέρας.

γ ωρίωνος: Ονομάζεται Μπελλατριξ (Bellatrix) ή και ‘’Αστέρας της Αμαζόνας’’.

δ ωριώνoς: (Μιντάκα,Mintaka),
ε ωριώνος (Αλνιλάμ,Alnilam),
ζ ωρίωνος (Αλνιτάκ,Alnitak): Βρίσκονται σε πλάγια ευθεία και είναι γνωστοί ως ‘’Πύχης’’ αλλά και ως ‘’Ζώνη του Ωρίωνα’’.

Φυσικά ο αστερισμός περιλαμβάνει κι άλλα αστέρια τα οποία δεν αναφέρονται.Ο συγκεκριμένος αστερισμός περιέχει 3 αντικείμενα του καταλόγου Messier.

Συγκεκριμένα: Messier 42 (M42, ,Orion Nebula),
Messier 43 (M43,NGC 1982,De Mairan’s Nebula) και το 
Messier 78 (M78,NGC 2068).

 

Πριν προχωρήσω στην περιγραφή του Μ42 και  θα ήθελα να γίνει κατανοητός ο όρος  Πρωτοπλανητικός δίσκος.

Πρωτοπλανητικός Δίσκος είναι ένας περιστρεφόμενος δίσκος πυκνού αερίου και σκόνης που περιβάλλει ένα πρόσφατα σχηματισμένο και νεαρό αστέρι.

Θεωρώ επίσης ότι πρέπει να γίνει και μια αναφορά για τον Σχηματισμό Πλανητικών Συστημάτων.

ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΠΛΑΝΗΤΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Δημιουργία αστέρα:Τα άστρα προέρχονται από κατάρρευση Μεσοαστρικού νέφους . Ο χώρος που παρεμβάλλεται μεταξύ των αστέρων των Γαλαξιών χαρακτηρίζεται από την παρουσία ύλης (αέρια και σκόνη) η οποία είναι γνωστή σαν Μεσοαστρική Ύλη.

Όταν σχηματιστούν σώματα που διαθέτουν τα κατάλληλα όρια μαζών, δηλ. 0,1 Μ ,( ΜΆΖΑ ΗΛΙΟΥ) > Μ > 100 Μ  και μπορούν να ''κάψουν'' τα πυρηνικά τους αποθέματα, παράγοντας ενέργεια (σωματίδια, φως και θερμότητα), τότε οι συνθήκες αυτές ευνοούν την δημιουργία αστέρων. Αυτό έχει σαν συνέπεια η παραγωγή φωτονίων (αποτέλεσμα των Πυρηνικών αντιδράσεων Σύντηξης) να δίνει στο σώμα αυτό την λάμψη του και ως εκ τούτου τα σώματα αυτά (Αστέρες) ονομάζονται και αυτόφωτα σώματα.

Εικόνα 3: Καλλιτεχνική απεικόνιση δημιουργίας πλανητικού συστήματος. Πηγή: ESO/L. Calçada.

Και πώς γίνεται αυτό ;

Σιγά σιγά ο πρωτοαστέρας γίνεται ολοένα και πιο πυκνός στο κέντρο βάρους του νεφελώματος. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας του σχηματισμού των πλανητών στο πρωτοπλανητικό δίσκο, ο πρωτοαστέρας συμπιέζεται βαθμιαία από την βαρύτητα , για 10 έως 50 εκατομμύρια χρόνια σχεδόν, φθάνοντας τελικά στις απαραίτητες συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης που απαιτούνται για να αρχίσει η πυρηνική σύντηξη του υδρογόνου. Τότε ένα άστρο έχει γεννηθεί.

Ένα νέο αστέρι παράγει έναν αστρικό άνεμο πολύ ισχυρότερο από αυτόν ενός ολοκληρωτικά σχηματισμένου αστεριού, το  οποίο τελικά απομακρύνει τα υπόλοιπα αέρια από το δίσκο, και κατά ένα μεγάλο μέρος τελειώνει τη διαδικασία προσαύξησης ή συσσώρευσης.

Το αέριο στον πρωτοπλανητικό δίσκο, εν τω μεταξύ, ψύχεται βαθμιαία μετά τη βαρυτική θέρμανση της κατάρρευσής του.

Δημιουργία πλανητών:Η επικρατέστερη θεωρία για την δημιουργία των πλανητών λέει ότι οι πλανήτες δημιουργούνται όταν κόκκοι σκόνης που αποτελούν έναν δίσκο συσσώρευσης καθώς περιστρέφονται γύρω από έναν προταστέρα, σχηματίζουν σταδιακά μεγαλύτερα σώματα.

Τέλος, αφού ο αστρικός άνεμος έχει καθαρίσει το αέριο από το δίσκο, μπορεί να έχει μείνει ένας μεγάλος πληθυσμός πρωτοπλανητών και μικροσκοπικών πλανητών. Για μία περίοδο 10 έως 100 εκατομμυρίων ετών, αυτοί οι πρωτοπλανήτες θα διαταράξουν το ένα το άλλο έως ότου διασταυρωθούν και συγκρουστούν. Τα σώματα από αυτές τις συγκρούσεις θα είναι οι τελικοί πλανήτες αυτού του συστήματος.

Εικόνα 4 :Πρωτοπλανητικός Δίσκος σχηματίζεται στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα (M42) via Hubble Space Telescope (HST)

  

                                                                                                                   

Νεφέλωμα του Ωρίωνα (Messier 42)

Νεφέλωμα: Για την  αστρονομία είναι ένα σύννεφο σκόνης και αερίων.

Τύποι Νεφελωμάτων:Διάχυτα (ανάκλασης,εκπομπής,σκοτεινά),πλανητικά.κατάλοιπο υπερκενοφανή.

Εικόνα 5: Το νεφέλωμα του Ωρίωνα via NASA/ESA.

Συντεταγμένες: Ορθή Αναφορά 5h 35m 17s | Απόκλιση. -5° 23′ 28″

Το Νεφέλωμα του Ωρίωνα είναι ένα διάχυτο νεφέλωμα νότια από τη Ζώνη του Ωρίωνα Το M42 απέχει από εμάς 1.344 ± 20 έτη φωτός. Περιλαμβάνει την κοντινότερη στη Γη περιοχή παραγωγής νέων αστέρων. Η πραγματική του διάμετρος εκτιμάται σε 24 έτη φωτός. Το Νεφέλωμα του Ωρίωνα είναι ένα από τα πλέον ερευνηθέντα και φωτογραφημένα ουράνια σώματα. αποκαλύψει πολλά μυστικά για τη διαδικασία σχηματισμού νέων άστρων και πλανητών από βαρυτική κατάρρευση νεφών διαστρικού αερίου και σκόνης. Οι αστρονόμοι έχουν παρατηρήσει αρκετούς πρωτοπλανητικούς δίσκους που βρίσκονται εκεί.

 

Εικόνες 7,8: Στο ορατό φως (αριστερά) αποκαλύπτουν νέφη αερίου και σκόνης στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα . Μία εικόνα στο υπέρυθρο (δεξιά) αποκαλύπτει τα νεογέννητα άστρα που λάμπουν στο εσωτερικό. (C.R. O'Dell - Vanderbilt University, NASA, και ESA).

Το σύγχρονο αστρονομικό μοντέλο για το Μ42 αποτελείται από μία ιονισμένη περιοχή με κέντρο περίπου στον θ1 Ωρίωνος C, που είναι ο αστέρας ο οποίος εκπέμπει την περισσότερη ιονίζουσα υπεριώδη ακτινοβολία.

Πρωτοπλανητικοί Δίσκοι στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα (M42)

Εικόνα 6: Σύννεφα σκόνης-αερίου  γύρω από ‘’νεογέννητα’’ αστέρια στο Νεφέλωμα του Ωρίωνα. Πηγή: NASA/ESA and L. Ricci (ESO)

Παρατηρήσεις έχουν αποκαλύψει περίπου 700 αστέρες σε διάφορα στάδια του σχηματισμού τους μέσα στο νεφέλωμα. Επίσης παρατηρήσεις με το HST έχουν αποκαλύψει πάνω από 150 πρωτοπλανητικούς δίσκους μέσα στο Μ42. Αυτοί θεωρούνται πλανητικά συστήματα στα πρώτα στάδια του σχηματισμού τους. Ο μεγάλος τους αριθμός είναι μία ένδειξη ότι ο σχηματισμός πλανητικών συστημάτων είναι συνηθισμένη διαδικασία στο Σύμπαν.

Η επίδραση των αστρικών ανέμων

Μετά τη γένεσή τους, οι αστέρες μέσα στο Μ42 αρχίζουν να εκπέμπουν το καθένα τον αστρικό του άνεμο. Τόσο οι αστέρες μεγάλης μάζας όσο και οι πολύ νεαροί αστέρες εκπέμπουν πολύ ισχυρότερους αστρικούς ανέμους από ό,τι ο Ήλιος.

Messier 43 (Μεσιέ 43, NGC 1982, Νεφέλωμα του De Mairan)

 Εικόνα 7:Το νεφέλωμα M43 από το Hubble Space Telescope

Συντεταγμένες: Ορθή αναφορά 05h 35.6m |απόκλιση −05° 16′

Το Messier 43 είναι ένα νεφέλωμα εκπομπής σε απόσταση περίπου 1500 ετών φωτός στον αστερισμό του Ωρίωνα. Το νεφέλωμα του De Mairan είναι μέρος του νεφελώματος του Ωρίωνα και χωρίζεται από αυτό με μία λωρίδα σκόνης. Ανήκει στο πολύ μεγαλύτερο σύμπλεγμα νεφελωμάτων του Ωρίωνα, όπως και το νεφέλωμα Κεφαλή Αλόγου και το Μεσιέ 78.

Το Μεσιέ 43 περιβάλει το νεαρό και ασταθές «μεταβλητό άστρο νεφελώματος» NU Orionis (γνωστό και ως HD 37061) του οποίου η λαμπρότητα (mag) μεταβάλλεται από 6,5 μέχρι 7,6. Επιπλέον το Μ43 περιέχει και το δικό του μικρό αστρικό σμήνος .

Messier 78 (Μεσιέ 78,NGC 2068)

Εικόνα 8:Το νεφέλωμα M78 με την κάμερα μεγάλου πεδίου (camera on the MPG/ESO 2.2-metre telescope at the La Silla Observatory).

Συντεταγμένες: Ορθή Αναφορά 05h 46.7m 00s  Απόκλιση | +00° 03′ 00″

  

Το Messier 78 είναι ένα νεφέλωμα ανάκλασης σε απόσταση 1600 ετών φωτός στον αστερισμό του Ωρίωνα. Με φαινόμενο μέγεθος 8,3 είναι το λαμπρότερο νεφέλωμα ανάκλασης στον ουρανό. Το Μεσιέ 78 ανήκει στο σύμπλεγμα του Ωρίωνα, όπως το νεφέλωμα του Ωρίωνα και το Μεσιέ 43, που βρίσκεται σε απόσταση 1.500 ετών φωτός.

V1647 Orionis

Τον Ιανουάριο του 2004 το άστρο V1647 Orionis, ένας νεαρός εκρηκτικός μεταβλητός αστέρας που βρίσκεται στη βορειοδυτική άκρη του νεφελώματος, υπέστη μια ξαφνική αύξησης της φωτεινότητας, φωτίζοντας μέρος του νεφελώματος, το οποίο ονομάστηκε νεφέλωμα McNeil, προς τιμήν του ατόμου που το ανακάλυψε. Αυτό το γεγονός ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τη μελέτη της δυναμικής που σχετίζεται με τους πρωταστέρες και μελετήθηκε έντονα για δύο χρόνια, που αντιστοιχεί στην περίοδο κατά την οποία διατήρησε φωτεινότητα υψηλότερα από το κανονικό

Εικόνα 9: Καλλιτεχνική απεικόνιση του άστρου V1647 Orionis

Πηγή : http://chandra.harvard.edu

Τον Οκτώβριο του 2005 η φωτεινότητά του μειώθηκε απότομα. Το Μεσιέ 78 είναι το λαμπρότερο νεφέλωμα ανάκλασης σε μία ομάδα νεφελωμάτων που περιλαμβάνει τα NGC 2064, NGC 2067 και NGC 2071. Αυτά τα νεφελώματα μαζί με το νεφέλωμα φωτιά αποτελούν το μοριακό νέφος LDN 1630, ένα μέρος του συμπλέγματος του Ωρίωνα.

ΠΗΓΕΣ

https://www.nasa.gov

http://www.astrovox.gr/
https://el.wikipedia.org

http://www.space.com/

http://www.physics4u.gr/

http://www.universetoday.com/

http://www.eso.org/

 Επικοινωνία και παρατηρήσεις: mantheos77@gmail.com