Σύμπαν : Η ζωή και ο θάνατος των άστρων

Ο κόσμος μας έχει αρχή και τέλος, γέννηση, θάνατος, Άλφα, Ωμέγα. Όλα όσα καθορίζουν το υλικό μας κόσμο υπόκεινται σε μια διαρκή εναλλαγή ανάμεσα στη ύπαρξη και την ανυπαρξία, ή τουλάχιστον αυτό που εμείς οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε ως αρχή και τέλος.

Τα νεφελώματα Φλόγα και ESO 577-24. Σύνθεση: Δημήτρης Γκίκας-Πηγή: ΕSO

Όλη η γνωστή σε εμάς ύλη προέκυψε από τα άστρα όπως διατύπωσε ο Βρετανός Αστρονόμος Fred Hoyle στη θεωρία του περί Νουκλεοσύνθεσης το 1946. Από το Υδρογόνο, το πιο διαδεδομένο στοιχείο στο Σύμπαν προέκυψαν όλα, εσείς, εγώ, ο υπολογιστής στον οποίο διαβάζετε το άρθρο αυτό, από το ηλεκτρόνιο έως το σύνολο της γνωστής ύλης στο αχανές διάστημα. 

Τα άστρα λοιπόν από τα οποία προέκυψαν όλα γεννιούνται, ζουν, και πεθαίνουν όπως και όλα στο Σύμπαν με ενα τρόπο που θα περιγράψουμε συνοπτικά παρακάτω. 

Α) Γέννηση

Οι κρυμμένες φλόγες του Νεφελώματος της Φωτιάς

Η εικόνα αυτή κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2009 από το VISTA, το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο έρευνας στον κόσμο, και η οποία δείχνει την εντυπωσιακή περιοχή σχηματισμού αστεριών και του περιβάλλοντος σε αυτήν χώρου, γνωστή ως Νεφέλωμα της Φλόγας ή NGC 2024 στον αστερισμό του Ωρίωνα. Στο θεαματικό αυτό ουράνιο αντικείμενο στο ορατό φως, ο πυρήνας του νεφελώματος είναι εντελώς κρυμμένος πίσω από τη σκούρα κοσμική σκόνη. Σε αυτή όμως την εικόνα του VISTA, που έχει ληφθεί στο υπέρυθρο φως, αποκαλύπτεται το σύμπλεγμα πολύ νεαρών αστεριών (αστρικά σμήνη) στην καρδιά του αντικειμένου αυτού. Η θέαση ευρέως πεδίου από το VISTA περιλαμβάνει επίσης τη λάμψη του νεφελώματος ανάκλασης NGC 2023, ακριβώς κάτω από το κέντρο, και τη σκιώδη παρουσία του νεφελώματος της Αλογοκεφαλής (Horsehead Nebula ή Barnard 33) προς τα κάτω. Το φωτεινό γαλαζοπράσινο αστέρι προς τα δεξιά είναι ένα από τα τρία φωτεινά αστέρια που σχηματίζουν την ζώνη του Ωρίωνα. Η εικόνα δημιουργήθηκε από εικόνες του VISTA που ελήφθησαν μέσω φίλτρων J, H και Ks στο εγγύς υπέρυθρο τμήμα του φάσματος. Η εικόνα δείχνει περίπου το ήμισυ της περιοχής του πλήρους πεδίου του VISTA, και έχει έκταση περίπου 40 x 50 δευτερόλεπτα τόξου της μοίρας (arcminutes). Ο συνολικός χρόνος έκθεσης ήταν 14 λεπτά.

Β) Θάνατος

Μία φευγαλέα στιγμή στο χρόνο

• Μια νέα εικόνα από το Πρόγραμμα "Cosmic Gems" του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου καταγράφει τον επιθανάτιο ρόγχο ενός αστέρα.

Η εξασθενημένη, εφήμερη λάμψη που προέρχεται από το πλανητικό νεφέλωμα ESO 577-24, παραμένει για ένα μικρό χρονικό διάστημα - περίπου 10.000 χρόνια, όσο διαρκεί ένα ανοιγόκλεισμα του ματιού σε αστρονομικά μεγέθη. Το Πολύ Μεγάλο Τηλεσκόπιο του Ευρωπαϊκού Νότιου Παρατηρητηρίου (ESO’s Very Large Telescope ) συνέλαβε αυτό το κέλυφος από λαμπερό ιονισμένο αέριο - την τελευταία αναπνοή ενός αστέρα που πεθαίνει, του οποίου τα υπολείμματα τα οποία ¨σιγοβράζουν" είναι ορατά στην καρδιά αυτής της εικόνας. Καθώς το αέριο κέλυφος αυτού του πλανητικού νεφελώματος αναπτύσσεται και μεγαλώνει, θα εξαφανιστεί σιγά σιγά από τα μάτια μας.

Ένα ξεθωριασμένο κέλυφος από λαμπερό αέριο το οποίο εξαπλώνεται στο διάστημα - το πλανητικό νεφέλωμα ESO 577-24 - κυριαρχεί στην εικόνα αυτή. Αυτό το πλανητικό νεφέλωμα είναι τα απομεινάρια ενός νεκρού γιγαντιαίου αστέρα, ο οποίος έχει απορρίψει τα εξωτερικά του στρώματα, αφήνοντας πίσω του ένα μικρό, έντονα καυτό νάνο αστέρα. Αυτό το εξασθενημένο κατάλοιπο σταδιακά θα ψυχθεί και θα εξασθενίσει, ζώντας τις μέρες του σαν το ασήμαντο φάντασμα ενός τεράστιου ερυθρού γίγαντα αστέρα.

Οι Ερυθροί γίγαντες είναι αστέρια στο τέλος της ζωής τους, τα οποία έχουν εξαντλήσει τα καύσιμα τους, που είναι το Υδρογόνο στους πυρήνες τους, αρχίζοντας να συστέλλονται κάτω από τη συντριπτική πίεση της βαρύτητας. Καθώς ένας ερυθρός γίγαντας συρρικνώνεται, η τεράστια πίεση αναζωογονεί τον πυρήνα του αστεριού, προκαλώντας την απόρριψη από τον αστέρα των εξωτερικών του στρωματώσεών του στο κενό σαν ένας ισχυρός αστρικός άνεμος. Ο πυρακτωμένος πυρήνας του  αστέρα που πεθαίνει εκπέμπει υπεριώδη ακτινοβολία αρκετά έντονη ώστε να ιονίζει αυτές τις εκτοξευόμενες στρώσεις και να τις αναγκάζει να λάμπουν. Το αποτέλεσμα είναι αυτό που βλέπουμε ως πλανητικό νεφέλωμα - μια τελική, φευγαλέα διαθήκη από ένα αρχαίο αστέρι στο τέλος της ζωής του.

Αυτό το εκθαμβωτικό πλανητικό νεφέλωμα ανακαλύφθηκε στο 1950 ως μέρος του National Geographic Society - Πρόγραμμα Αστεροσκοπείου Πάλομαρ: Palomar Observatory Sky Survey και καταγράφηκε στον κατάλογο Abell Catalog of Planetary Nebulae το 1966. Σε απόσταση περίπου 1400 ετών φωτός από τη Γη, η φωτεινή λάμψη του ESO 577- 24 είναι ορατή μόνο μέσω ενός ισχυρού τηλεσκοπίου. Καθώς ο νάνος αστέρας ψύχεται, το νεφέλωμα θα συνεχίσει να διαστέλλεται στο διάστημα, και σιγά σιγά θα ξεθωριάζει έως ότου γίνει εξαιρετικά δυσδιάκριτο ή και αόρατο.


Πηγή κειμένου (Από το Α και πέρα):
Astronomy Nation

Εισαγωγικό κείμενο (Έως το Α): 

Δημήτρης Γκίκας.

Πηγές αρχικής εικόνας και υπόλοιπων εικόνων:

Οι κρυμμένες φλόγες του Νεφελώματος της Φωτιάς
ESO/J. Emerson/VISTA. Acknowledgment: Cambridge Astronomical Survey Unit

Μία φευγαλέα στιγμή στο χρόνο
https://www.eso.org/public/news/eso1902/

Άλλες πηγές:
https://en.wikipedia.org/wiki/Fred_Hoyle

……………….*………………..

Ενημερωθείτε για θέματα Αστρονομίας και Επιστήμης στις ομάδες μας στο Facebook:

. Άρατος- Παρατηρησιακή Αστρονομία Σαλαμίνας

. Αστρονομία και Επιστήμη

. Αστροβραδιές Σαλαμίνας

Και στο blog: Αστρονομία και Επιστήμη

  

Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα μπλε ή κόκκινα γράμματα)

Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.

 Για διορθώσεις μετάφρασης ως προς το πρότυπο κείμενο, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com  η αφήστε μήνυμα inbox στη Σελίδα:

 https:/www.facebook.com/groups/174408446026959/

 Επίσης εάν θέλετε να δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια δική σας εργασία, άρθρο, ή paper σχετικά με την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα αυτά συνοδευόμενα απαραίτητα από τη σχετική βιβλιογραφία, και την σχετική έντυπη άδεια σας για δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com . Η δημοσίευση είναι εντελώς δωρεάν.

Εάν, κατά την άποψή σας, υπάρχουν επιστημονικά λάθη στο πρότυπο κείμενο η ομάδα μας δεν μπορεί να παρέμβει και να το αλλάξει χωρίς την συναίνεση του αρθρογράφου. Για οποιαδήποτε τέτοια αλλαγή επικοινωνήστε με την πηγή του άρθρου.

 Το κείμενο υπόκειται σε επικαιροποίηση αν υπάρξουν έγκυρες διορθώσεις ή νέα στοιχεία που αφορούν το θέμα του άρθρου. 

Για την ομάδα : @Aratosastronomy