Ελ Ναθ : Το Αστέρι της εβδομάδας – Τι είναι το Γαλαξιακό αντίκεντρο ;

Από τον Bruce McClure    

Ο Αστερισμός του Ταύρου, ένας μεγαλοπρεπής αστερισμός στο χειμωνιάτικο νυχτερινό ουρανό, και ο β του αστερισμού αυτού ο Ελ Ναθ΄ που όμως τον …διεκδικεί και ο Αστερισμός του Ηνιόχου.

Ο Ελ Ναθ', το 2ο φωτεινότερο αστέρι στον αστερισμό του Ταύρου, και το πιο κοντινό λαμπερό αστέρι στο γαλαξιακό αντίκεντρο- το σημείο στο διάστημα που βρίσκεται ακριβώς αντιδιαμετρικά από το κέντρο του Γαλαξία μας.

Αντικείμενα άξια για παρατήρηση στον αφιλόξενο χειμωνιάτικο Ουρανό.

Σχήμα 1

Τις Αυγουστιάτικες βραδιές, κοιτάμε προς το κέντρο του Γαλαξία μας (Σχήμα 1 σημείο Α) . Τα χειμωνιάτικα βράδια αντίστοιχα, τους μήνες Ιανουάριο και Φεβρουάριο, κοιτάμε προς τα άκρα του γαλαξία - προς το αντίκεντρο δηλαδή του Γαλαξία μας (Σχήμα 1 σημείο Β). Το αστέρι Ελ Ναθ'  βρίσκεται μόλις τρεις μοίρες (Σε φαινόμενη γωνιακή απόσταση) από το αντίκεντρο του Γαλαξία.

Γνωρίζετε ότι, τον Αύγουστο, τις νύχτες, κοιτάμε προς το κέντρο του Γαλαξία μας; Λοιπόν, τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, κάνουμε το αντίθετο. Τα χειμωνιάτικα βράδια, βλέπουμε απέναντι από το κέντρο του γαλαξία μας, προς το γαλαξιακό αντίκεντρο (Σχήμα 1 σημείο Β), και στην πλησιέστερη εξωτερική άκρη του γαλαξία. Το αστέρι Ελ Ναθ' (μερικές φορές ονομάζεται επίσης και Αλ Ναθ) στον αστερισμό του Ταύρου είναι το πιο φωτεινό αστέρι στο Ουράνιο θόλο μας, και το κοντινότερο στο γαλαξιακό αντίκεντρο (Φαινομενικά).  

Σχήμα 2

Χρησιμοποιώντας μια νοητή ευθεία από τη ζώνη του Ωρίωνα,(Γραμμοδαισία) εντοπίστε τον αστερισμό του Ταύρου και το αστέρι Ελ Ναθ΄. Εικόνα: Janne/Flickr  

Σχήμα 3

Ο Ελ Ναθ΄ στον αστερισμό του Ταύρου.

Πώς να εντοπίσετε τον αστέρι Ελ Ναθ΄.

Ο Ελ Ναθ΄ είναι εύκολο να εντοπιστεί, αν μάθετε να αναγνωρίζετε το πρόσωπο του…Ταύρου στον αστερισμό του Ταύρου. Το πρόσωπο του μοιάζει σαν το κεφαλαίο γράμμα V της Αγγλικής αλφαβήτου. Μπορείτε όντως να δείτε αυτό το σχήμα V στο Ουράνιο νυχτερινό θόλο.

Σχήμα 4

Εάν προεκτείνετε το ένα άκρο του V, θα συναντήσετε το αστέρι Ελ Ναθ΄. Ο Ελ Ναθ΄ αντιπροσωπεύει το βόρειο Κέρας του Ταύρου. Ονομάζεται επίσης β του Ταύρου, γιατί είναι το δεύτερο φωτεινότερο αστέρι στον Ταύρο, μετά τον Αλντεμπαράν (α του Ταύρου), το κοκκινωπό αστέρι που απεικονίζει το μάτι του Ταύρου.

Ο Ελ Ναθ΄ δεν είναι τόσο φωτεινός όπως ο Αλντεμπαράν. Είναι όμως μέρος ενός αισθητού μοτίβου (σχήματος), και έχει μπλε-λευκό χρώμα.

Δεν μπορείτε να βρείτε το πρόσωπο του Ταύρου; Δοκιμάστε να βρείτε πρώτα τον Ωρίωνα, τον ‘’κυνηγό’’  , έναν εξαιρετικά επιφανή αστερισμό. Μπορείτε να αναγνωρίσετε τον Ωρίωνα από τη ζώνη του – μια μικρή σειρά από τρία μέτριας φωτεινότητας αστέρια.

Σχεδιάστε μια νοητή γραμμή προς τα πάνω μέσα από τη ζώνη του Ωρίωνα για να βρείτε τον Αλντεμπαράν και την ομάδα αστεριών σε σχήμα V που σκιαγραφούν το πρόσωπο του Ταύρου. Στη συνέχεια προεκτείνετε αυτό το σχήμα V του προσώπου προς τα έξω για να εντοπίσετε τα δύο αστέρια που σηματοδοτούν τα άκρα από το Κέρας του Ταύρου. Το βορειότερο και το λαμπερότερο αστέρι πάνω στο Κέρας είναι ο Ελ Ναθ΄.

Στο βόρειο ημισφαίριο τα βράδια του χειμώνα, βλέπουμε τον αστερισμό του Ταύρου και τα αστέρια του. Ο Ελ Ναθ΄ βρίσκεται απέναντι από τον Ήλιο γύρω από τα μέσα Δεκεμβρίου, οπότε ανατέλλει περίπου το ηλιοβασίλεμα και δύει κατά την ανατολή του Ηλίου. Τον Ιανουάριο και τον Φεβρουάριο, ο Ελ Ναθ είναι ήδη ψηλά στον Ουρανό στα ανατολικά και προς τα νότια στο ηλιοβασίλεμα. Μέχρι τον Ιούνιο, ο Ελ Ναθ΄ θα ‘’χαθεί’’ στο έντονο φως του Ήλιου και δεν θα είναι ορατός. Ο Ελ Ναθ ΄μπορεί να είναι ορατός όλο το χρόνο, τουλάχιστον για λίγο ώρα τη νύχτα, με εξαίρεση όμως τον Ιούνιο.

Ο Ελ Ναθ ΄βρίσκεται λίγο βόρεια της εκλειπτικής - το μονοπάτι του ήλιου μπροστά από τα αστέρια της Ουράνια σφαίρας. Επειδή η τροχιά του φεγγαριού είναι πάντα κοντά στην εκλειπτική, το φεγγάρι ταλαντεύεται κάθε μήνα κοντά στον Ελ Ναθ΄. Γενικά, το φεγγάρι ταλαντεύεται στα νότια του Ελ Ναθ΄. Περιστασιακά, το φεγγάρι ταλαντεύεται αρκετά μακριά, προς τα Βόρεια, έτσι ώστε να αποκρύπτει - καλύπτει – τον Ελ Ναθ΄. Αυτό δεν θα συμβεί ξανά μέχρι τις 7 Σεπτεμβρίου του 2023, η απόκρυψη* αυτή σηματοδοτεί την πρώτη από μια σειρά μηνιαίων αποκρύψεων που θα διαρκέσουν μέχρι τις 11 Απριλίου του 2027.

Σχήμα 5

Το γαλαξιακό αντίκεντρο βρίσκεται περίπου 3 μοίρες ανατολικά του άστρου Ελ Ναθ΄. Δείτε εδώ το άρθρο του AstroBob σε αυτό. Εικόνα: από AstroBob με το Stellarium.

Πώς να εντοπίσετε το αντίκεντρο του Γαλαξία μας.

 βρίσκεται περίπου 3 μοίρες ανατολικά του άστρου Ελ Ναθ΄. Εάν τεντώσετε καλά το χέρι σας προς τον Ουρανό, τρεις μοίρες είναι περίπου το πλάτος του αντίχειρά σας. Εμείς δεν μιλάμε εδώ για μια συγκεκριμένη θέση - αλλά μόνο μια κατεύθυνση στον ουρανό. Ο Ελ Ναθ΄ είναι περίπου 130 έτη φωτός μακριά. Τα άκρα του δίσκου του Γαλαξία μας είναι πολλές χιλιάδες έτη φωτός μακριά.

Το γαλαξιακό αντίκεντρο στην πραγματικότητα δεν βρίσκεται στον αστερισμό που ανήκει ο Ελ Ναθ΄, στον Ταύρο δηλαδή. Αντίθετα, βρίσκεται σε ένα γειτονικό αστερισμό. Τον αστερισμό του Ηνίοχου.

Παρόλα αυτά , ο Ελ Ναθ΄ είναι το κοντινότερο φωτεινό αστέρι σε αυτό το σημείο.

Σχήμα 6

 Ο Ελ Ναθ΄ είναι μεγαλύτερος από τον Ήλιο μας. Λάμπει με μπλε-λευκό χρώμα, ενώ ο Ήλιος είναι λευκός. Εικόνα μέσω  sciencecenter.net

Η Επιστήμη πίσω από το αστέρι Ελ Ναθ΄.

 Ο Ελ Ναθ΄ λάμπει στο λευκό, με μπλε αποχρώσεις. Το χρώμα αυτό του αστέρα δείχνει ότι έχει μια καυτή θερμοκρασία επιφάνειας περίπου 13.600 βαθμών Κέλβιν (12726.85 Κελσίου). Συγκριτικά με τη θερμοκρασία στην επιφάνεια του ήλιου μας, η οποία είναι 5800 Κέλβιν (5526.85 Κελσίου ).

Σύμφωνα με τον εμπειρογνώμονα στον αστέρι αυτό καθηγητή Jim Kaler, ο Ελ Ναθ΄ έχει 4,5 φορές τη μάζα του Ήλιου, και λάμπει με τη δύναμη 700 Ηλίων !

  Οι ουράνιες συντεταγμένες του Ελ Ναθ΄ είναι: Ορθή αναφορά: 5h 26m 17.5s

                                                                              Απόκλιση: +28° 36′ 27″

Σχήμα 7

Κοιτώντας ανατολικά-βορειοανατολικά στο φωτεινό αστέρι Αίγα του Ηνίοχου  (Capella), Ελ Ναθ΄ και Αλντεμπαράν, και  το αστρικό σμήνος των Πλειάδων. Εικόνα: Chandler Abraham

Συνοψίζοντας:

Ο Ελ Ναθ΄, που μερικές φορές ονομάζεται και Αλ Ναθ΄, είναι το δεύτερο πιο φωτεινό αστέρι στον αστερισμό του Ταύρου. Σηματοδοτεί το Βόρειο Κέρας του Ταύρου. Απέχει μόλις τρεις μοίρες από το γαλαξιακό αντίκεντρο στον ουρανό μας. Είναι μεγαλύτερο από τον Ήλιο μας και λάμπει με μπλε-λευκό χρώμα.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

*Όταν ένα κοντινότερο στη Γη αντικείμενο ΄΄κρύβει΄΄ ένα άλλο μακρινότερο. Πχ απόκρυψη αστέρων από την Σελήνη.

Πηγές :earthsky.org

            el.wikipedia.org

            sfak.org

  Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.

 Για διορθώσεις, απορίες, ή συμπληρώματα γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com