Οδηγίες για την παρατήρηση αμυδρών αντικειμένων του μακρινού σύμπαντος.
Θα θέλατε να μπορούσατε να εντοπίσετε και να παρατηρήσετε ένα νεφέλωμα ή ένα αστρικό σμήνος, αλλά δεν ξέρετε από πού να ξεκινήσετε; Η παρατήρηση αυτών των αμυδρών αντικειμένων στον βαθύ ουρανό δεν είναι τόσο δύσκολη όσο νομίζετε. Μπορείτε να τα δείτε από την άνεση του κήπου σας ή σε μια περιοχή με σκοτεινό ουρανό και δεν χρειάζεται να ξοδέψετε μια περιουσία αγοράζοντας την τελευταία λέξη της τεχνολογίας όσο αναφορά τον εξοπλισμό.
Ένα αντικείμενο βαθέος ουρανού είναι ένας στόχος, όπως λένε στη γλώσσα τους οι αστρονόμοι- ερασιτέχνες και επαγγελματίες- αντικείμενο ο οποίος βρίσκεται έξω από το Ηλιακό μας Σύστημα και περιλαμβάνει γαλαξίες, νεφελώματα και αστρικά σμήνη.
Μόλις γνωρίσετε τον αστερισμό του Ωρίωνα ή τον γαλαξία της Ανδρομέδα, θα διαπιστώσετε ότι οι στόχοι βαθέος ουρανού δεν είναι και τόσο άπιαστοι όσο νομίζατε αρχικά.
Αξίζει να αγοράσετε ένα καλό βιβλίο παρατήρησης ή έναν αστροχάρτη ή να κατεβάσετε μια εφαρμογή παρατήρησης αστεριών τα οποία θα σας καθοδηγήσουν με μεγάλη επιτυχία στο να ξεκινήσετε το συναρπαστικό σας ταξίδι στον ουρανό.
Μπορείτε να εντοπίσετε αντικείμενα με το λεγόμενο ¨Αστροάλμα" (‘star-hopping’) από κοντινά εμφανή χαρακτηριστικά, οπότε η γνώση των αστερισμών θα σας βοηθήσει.
Σκεφτείτε να γίνετε μέλος μιας ομάδας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ζητήσετε συμβουλές ή να συμμετέχετε σε μια τοπική αστρονομική ένωση.
(Και εδώ στην Ελληνική Αστρονομική Εταιρεία: https://www.facebook.com/elaset.astro)
Αυτές οι ομάδες και οι ενώσεις έχουν συχνά συνεδρίες παρατήρησης στις οποίες μπορείτε να συμμετάσχετε, ακόμα κι αν δεν έχετε δικό σας εξοπλισμό.
Οι αστρονόμοι, επαγγελματίες αλλά και ερασιτέχνες, λατρεύουν να μοιράζονται τις γνώσεις τους δίνοντας πρόθυμα πρακτικές οδηγίες και συμβουλές για να σας δώσουν ότι καλύτερο από τον νυχτερινό (ή τον ημερινό) ουρανό, ανεξάρτητα από τις ικανότητές σας ή τις παρατηρησιακές σας προτιμήσεις.
Ο πιο περιοριστικός παράγοντας στην προσπάθειά σας να δείτε τον βαθύ ουρανό είναι πιθανώς η φωτορύπανση, το αγκάθι στον αγώνα κάθε αστρονόμου.
Όσο πιο σκοτεινός είναι ο ουρανός, τόσο πιο αμυδρά είναι τα αντικείμενα που θα μπορείτε να παρατηρήσετε, οπότε προσπαθήστε, αν μπορείτε φυσικά, να φτάσετε σε μια τοποθεσία με σκοτεινό ουρανό.
Αλλά θυμηθείτε, δεν είναι όλη η φωτορύπανση ανθρωπογενής.
Η πανσέληνος μπορεί εύκολα να "πνίξει" ακόμα και τα φωτεινότερα αντικείμενα του βαθέος ουρανού, γι' αυτό λάβετε υπόψη τον σεληνιακό κύκλο όταν σχεδιάζετε μια συνεδρία παρατήρησης.
Μην υποτιμάτε τη φωτορυπαντική επίδραση της φωτεινότητας της Πανσελήνου. Εικόνα: HADI ZAHER/istock/getty images
Θα πρέπει επίσης να λάβετε υπόψη και την εποχή του χρόνου.
Η περιστροφή της Γης και το ετήσιο ταξίδι της γύρω από τον Ήλιο θα σημαίνει ότι αυτό που παρατηρήσατε τους χειμερινούς μήνες μπορεί να μην είναι ορατό κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού.
Για παράδειγμα, το Νεφέλωμα του Ωρίωνα θα είναι ορατό σε εμάς μόνο στο βόρειο ημισφαίριο από τον Νοέμβριο έως τον Φεβρουάριο.
Όταν παρατηρείτε τη νύχτα, δώστε στα μάτια σας χρόνο να προσαρμοστούν στο σκοτάδι.
Βεβαιωθείτε ότι έχετε έναν κόκκινο φακό, ώστε να μπορείτε να χρησιμοποιήσετε έναν αστροχάρτη ή να εντοπίσετε τον εξοπλισμό που έχετε πάρει μαζί σας, διατηρώντας παράλληλα τη νυχτερινή σας όραση ανεπηρέαστη.
Για να αξιοποιήσετε στο έπακρο την θέαση αχνών αντικειμένων, χρησιμοποιήστε μια τεχνική που ονομάζεται "πλάγια διόπτευση" (ή περιφερειακή όραση αγγλ.averted vision) όπου δεν κοιτάτε απευθείας το αντικείμενο αλλά αντίθετα χρησιμοποιείτε την περιφέρεια του αμφιβληστροειδούς του ματιού, ο οποίος είναι πιο ευαίσθητος στο αμυδρό φως.
Θυμηθείτε ότι η εικόνα που θα δείτε, ακόμη και σε ένα τηλεσκόπιο, δεν θα μοιάζει με τις εντυπωσιακές εικόνες που βλέπετε σε βιβλία, περιοδικά, ή στο διαδίκτυο.
Αυτά δημιουργούνται χρησιμοποιώντας μακροχρόνιες εκθέσεις και εκτεταμένη επεξεργασία σε υπολογιστή.
Με τα μάτια σας θα φαίνονται σαν αχνά, θολά ή ομιχλώδη σχήματα στον νυχτερινό ουρανό.
Μην αναβάλλετε! η συγκίνηση του να εντοπίσεις ένα μακρινό νεφέλωμα ή ένα αστρικό σμήνος –το οποίο βρίσκεται χιλιάδες έτη φωτός μακριά– με τα μάτια σας είναι πραγματικά συναρπαστικό και θα σας αφήσει μια μόνιμη υπέροχη εντύπωση.
Μπορείτε να βοηθήσετε στη διατήρηση αυτών των αναμνήσεων καταγράφοντας τις παρατηρήσεις σας σε ένα ημερολόγιο ή κάνοντας ένα σκίτσο.
Χρησιμοποιήστε τα μάτια σας για να δείτε αντικείμενα βαθέος ουρανού
Αυτό μπορεί να ακούγεται αδύνατο αλλά δεν είναι. Οι επιλογές παρατήρησής σας θα είναι περιορισμένες και ίσως χρειαστεί να οδηγήσετε κάπου σκοτεινά, αλλά είναι εφικτό.
Όσο πιο φωτεινό είναι το αντικείμενο και όσο πιο σκοτεινός είναι ο ουρανός τόσο καλύτερα θα φαίνεται το αντικείμενο αυτό.
Ο Γαλαξίας της Ανδρομέδας (ή M31, ο αριθμός Μεσιέ καταλόγου του) και το ανοιχτό αστρικό σμήνος, Πλειάδες ή M45, είναι τα πιο παρατηρούμενα αντικείμενα στο βαθύ ουρανό με γυμνό μάτι.
Το πρώτο παρατηρείται καλύτερα πολύ μακριά από τη φωτορύπανση, αλλά οι Πλειάδες μπορούν να παρατηρηθούν ακόμη και σε πόλεις. Θα πρέπει να μπορείτε να εντοπίσετε ένα ασαφές τμήμα με έξι έως οκτώ φωτεινά αστέρια.
Άλλοι στόχοι περιλαμβάνουν το Σμήνος της Κυψέλης (Beehive Cluster M44) και τις Υάδες.
Τα κιάλια μπορούν να αποκαλύψουν εκπληκτικές λεπτομέρειες σε πολλά αντικείμενα στο βαθύ ουρανό. Εικόνα: Jon Hicks
Χρησιμοποιώντας κιάλια για να παρατηρήσετε αντικείμενα στο βαθύ ουρανό
Τα κιάλια είναι φθηνά, γι' αυτό κάντε ένα καλό ξεκίνημα με αυτά προτού κάνετε μια "βουτιά" στον ευρύ κόσμο των τηλεσκοπίων. Με ενα καλό ζευγάρι κιάλια θα διευρύνετε κατά πολύ τη λίστα σε αυτά που μπορείτε να παρατηρήσετε.
Ο εντοπισμός αντικειμένων σε βάθος με κιάλια θα είναι ευκολότερος από το να προσπαθήσετε αρχικά να τα εντοπίσετε με τηλεσκόπιο, καθώς έχουν ευρύτερο οπτικό πεδίο.
Στόχοι όπως οι Πλειάδες, Melotte 111, Melotte 186 και το Hydra’s Head είναι πολύ πιο κατάλληλοι για κιάλια παρά για τηλεσκόπια.
Κοιτάζοντας μέσα από τα κιάλια οι Πλειάδες θα μεταμορφωθούν στα μάτια σας.
Ακόμη και με μικρά, κιάλια 10×30 θα φέρουν στο επίκεντρο του οπτικού σας πεδίου τα πιο αμυδρά αστέρια και έτσι ο αριθμός των αστεριών που θα παρατηρήσετε θα αυξηθεί σημαντικά.
Ο γαλαξίας του Μπόντε, (Bode’s Galaxy) ή M81, είναι ένας δημοφιλής στόχος για χρήστες που χρησιμοποιούν κιάλια. Μπορείτε επίσης να παρατηρήσετε τον "γαλαξία Πούρο" (Cigar Galaxy), ή M82, ακριβώς στα βόρεια του Μ81.
Αυτοί οι γαλαξίες φαίνονται καλύτερα με μεγαλύτερα κιάλια, όπως 15x70 και πάνω, αλλά όσο μεγαλύτερος είναι ο φακός στα κιάλια, τόσο βαρύτεροι θα είναι και μπορεί να απαιτηθεί τρίποδο ή στήριξη.
Χρήση τηλεσκοπίου για προβολή αντικειμένων στο βαθύ ουρανό
Για πολλά αντικείμενα βαθέος ουρανού, θα χρειαστείτε ένα τηλεσκόπιο διαμέτρου τουλάχιστον 6 ιντσών για να δείτε περισσότερα από ένα αμυδρό θάμπωμα του αντικειμένου σας. Αλλά μην αφήσετε το θάμπωμα αυτό να σας απογοητεύσει.
Παρά τους περιορισμούς της παρατήρησης βαθέος ουρανού χωρίς εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, δεν θα απογοητευτείτε όταν πρόκειται να επιλέξετε και να παρατηρήσετε ένα από τα εκατοντάδες αντικείμενα που βρίσκονται εκεί έξω.
Το να παρακολουθείτε δορυφόρους και μετεωρίτες να περνούν ενώ αναζητάτε αντικείμενα τα οποία έχετε σημειώσει στη λίστα σας είναι πάντα κάτι το απολαυστικό.
Εάν βρίσκεστε σε κάποια τοποθεσία με αρκετά σκοτεινό ουρανό, τότε κοιτάξτε ψηλά προς τον Γαλαξία. Η προβολή ενός μέρους από τον Γαλαξία μας είναι αξιοσημείωτο!
Σας προτείνουμε 6 άξιους παρατήρησης στόχους βαθέος ουρανού.
Με ολόκληρο το Σύμπαν να απλώνεται μπροστά σας, ένα από τα μεγαλύτερα διλήμματα οποιασδήποτε παρατήρησης είναι να αποφασίσετε τι να κοιτάξετε, επομένως εδώ είναι η κορυφαία επιλογή (κατά την άποψη της αρθρογράφου) αντικειμένων βαθέος ουρανού τα οποία μπορείτε να παρατηρήσετε.
1
Οι Πλειάδες, ή Μ45
Ένα φανταστικό ανοιχτό αστρικό σμήνος, το οποίο εντοπίζεται εύκολα στον νυχτερινό ουρανό. Κοινώς γνωστό ως οι "Επτά Αδελφές", αυτό το λαμπερό αστρικό σμήνος περιέχει καυτά μπλε αστέρια που σχηματίστηκαν τα τελευταία 100 εκατομμύρια χρόνια.
Όπου εντοπίζεται στον αστερισμό του Ταύρου, αστροάλμα από τον αστερισμό του Ωρίωνα για να εντοπίσετε το κόκκινο αστέρι Αλντεμπαράν. Πιο πέρα από το Αλντεμπαράν, τα μάτια σας θα πέσουν πάνω σε αυτό το κάπως θολό και ασαφές αστρικό σμήνος.
Πότε; από Νοέμβριο έως Φεβρουάριο
Πώς να το παρατηρήσετε; γυμνό μάτι ή κιάλια
Βαθμός δυσκολίας; Εύκολο στον εντοπισμό
2
Το Νεφέλωμα του Ωρίωνα, ή Μ42
Ένα γιγάντιο αστρικό φυτώριο 1.500 έτη φωτός από τη Γη, το οποίο αποτελείται από σκόνη και αέριο. Στο κέντρο του βρίσκεται το ανοικτό αστρικό σμήνος "Τραπέζιο" (Trapezium Cluster), τέσσερα αστέρια τα οποία διαμορφώνουν το Νεφέλωμα.
Σύγκριση οπτικού και υπέρυθρου του αστρικού σμήνους του Τραπεζίου.
Που; Στον αστερισμό του Ωρίωνα, κάτω από τη ζώνη του Ωρίωνα. Πρόκειται για έναν από τους πιο εμφανείς αστερισμούς στον χειμερινό ουρανό. Το Νεφέλωμα μπορεί να βρεθεί μέσα στο λεγόμενο "Ξίφος του Ωρίωνα".
Πότε; Καλύτερη θέαση σε βολικές ώρες τον Ιανουάριο
Πώς να το παρατηρήσετε; Με γυμνό μάτι, κιάλια ή τηλεσκόπιο
Βαθμός δυσκολίας; Εύκολο στον εντοπισμό
3
Το Μεγάλο σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλή ή M13
Που; Στον αστερισμό του Ηρακλή. Σχηματίζει τον κορμό του Ηρακλή έχοντας τέσσερα αρκετά φωτεινά αστέρια που ονομάζονται ο " Θεμέλιος λίθος του Ηρακλή" (Keystone of Hercules*). Το M13 βρίσκεται ανάμεσα στο επάνω και το κάτω δεξιό αστέρι.
Πότε; Από Μάιο έως Ιούλιο
Πώς να το παρατηρήσετε; Με κιάλια ή τηλεσκόπιο
Βαθμός δυσκολίας; Μέτριο έως δύσκολο στον εντοπισμό
4
Ο γαλαξίας της Ανδρομέδα ή M31
Ένας όμορφος σπειροειδής γαλαξίας που βρίσκεται 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη. Είναι ο πλησιέστερος στον δικό μας Γαλαξία και έχει διάμετρο 220.000 έτη φωτός, και περιέχει μια υπερμεγέθη μαύρη τρύπα στο κέντρο του.
Που Βρίσκεται; Στον αστερισμό της Ανδρομέδας. Πήγαινε με αστροάλμα χρησιμοποιώντας τον αστερισμό της Κασσιόπης. Με γυμνό μάτι μοιάζει με ένα αχνό, ωοειδές ασαφές αστέρι .
Πότε; Νοέμβριο
Πώς να τον παρατηρήσετε; Με γυμνό μάτι, κιάλια ή τηλεσκόπιο
Βαθμός δυσκολίας; Εύκολο έως μέτριο στον εντοπισμό
5
Ο γαλαξίας του Μπόντε, (Bode’s Galaxy) ή M81
Αυτός ο μεγάλος, φωτεινός γαλαξίας είναι ένας δημοφιλής στόχος για ερασιτέχνες αστρονόμους. Αποτελούμενος από διαστρική σκόνη, οι σπειροειδείς βραχίονες του συνδέονται με περιοχές σχηματισμού άστρων. Κοντά στον Cigar Galaxy, M82, είναι απασχολημένος με την παραγωγή νέων αστεριών με πολύ υψηλό ρυθμό.
Πού; Βρίσκεται κοντά στη λεγόμενη "κουτάλα" (Big Dipper), ένα τμήμα του αστερισμού της Μεγάλης Άρκτου. Σχεδιάστε μια σύντομη νοητή διαγώνια γραμμή από το αστέρι Dubhe για να βρείτε το M81.
#/media/File:Hercules_Historical_View.png){kind=link}
Από; Μάρτιο έως Μάιο
Πώς να τον παρατηρήσετε; Με κιάλια ή τηλεσκόπιο
Βαθμός δυσκολίας; Μέτριο στον εντοπισμό
Το Νεφέλωμα του Αλτήρα (Dumbbell Nebula) ή Μ27
Το M27 είναι ένα πλανητικό νεφέλωμα που βρίσκεται περίπου 1.200 έτη φωτός μακριά από τη Γη. Παρά το όνομα, το νεφέλωμα δεν έχει καμία σχέση με πλανήτες και δημιουργήθηκε από ένα αστέρι που πεθαίνει απορρίπτοντας τα εξωτερικά του στρώματα.
Που βρίσκεται; Και πάλι με αστροάλμα από τον αστέρα Albireo προς το "ράμφος" του Κύκνου. Φτιάξτε μια νοητή γραμμή μια γραμμή από τον Albireo μέσω του Φαινόμενου μεγέθους. +4,58 αστέρα 13 Vulpeculae και επεκτείνετε ξανά κατά ένα τέταρτο για να βρείτε το νεφέλωμα του Αλτήρα.
Ορατό; Από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο
Πώς να το παρατηρήσετε; Με κιάλια ή τηλεσκόπιο
Βαθμός δυσκολίας; Εύκολο έως μέτριο στον εντοπισμό
-------------------------------------------------------------------
*Keystone asterism
Μια κοινή μορφή που βρίσκεται στους σύγχρονους αστροχάρτες όπου χρησιμοποιείται το τετράγωνο που σχηματίζεται από τους αστέρες π Ηρακλέους, η Ηρακλέους, ζ Ηρακλέους και ε Ηρακλέους (γνωστό ως ο αστερισμός «Keystone») ως κορμός του Ηρακλή.
-------------------------------------------------------------------
Καλές παρατηρήσεις πάντα με ΚΑΘΑΡΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ
Πηγή: skyatnightmagazine