Πρόκειται τελικά να εκραγεί; Θα ρίξουμε μια ματιά στον αστερισμό του Ωρίωνα και στον ερυθρό γίγαντα αστέρα ο οποίος γίνεται ολοένα και πιο αμυδρός μέρα με την ημέρα...
Από την Chelsea Gohd
Ένα από τα πιο λαμπρά αστέρια στον νυχτερινό μας ουρανό αρχίζει να χάνει σταδιακά την λαμπρότητά του. Αλλά, ενώ μπορεί το γεγονός αυτό να σηματοδοτεί την αρχή του τέλους του, πιθανότατα το άστρο αυτό να εξασθενεί εξαιτίας της περίεργης, αστρικής φυσικής.
Ο Μπετελγκέζ, ένα κοκκινωπό αστέρι το οποίο είναι ένα από τα πιο λαμπρά αντικείμενα στον νυχτερινό ουρανό, του οποίου η (φαινόμενη) λαμπρότητα έχει γίνει αισθητά αμυδρή, ή θεωρείται οτι γίνεται πιο αδύναμο. Το άστρο αυτό το οποίο έχει εκτιμώμενη ηλικία περίπου 8,5 εκατομμυρίων ετών, και βρίσκεται στον δημοφιλή αστερισμό του Ωρίωνα, ήταν ένα από τα πιο εύκολα αναγνωρίσιμα αστέρια στον νυχτερινό ουρανό εξαιτίας της φωτεινότητας και του χρωματισμού του. Όμως αυτό το πρόσφατο, δραματικό "ξεθώριασμα" έκανε τους επιστήμονες να προτείνουν ότι το άστρο αυτό μπορεί να έχει μπει σε μια φάση η οποία θα καταλήξει σε Υπερκαινοφανή, (Σουπερνόβα), δηλαδή εξασθενεί πριν καταρρεύσει και πριν τελικά "πεθάνει" με μια κολοσσιαία έκρηξη.
Αν το αστέρι εκραγεί, γίνει δηλαδή Υπερκαινοφανής, ο Μπετελγκέζ θα είναι ίσως τόσο φωτεινός, ίσως και φωτεινότερος από μια Πανσέληνο για εβδομάδες ή και περισσότερο.
Στα 642,5 έτη φωτός από τη Γη, θα ήταν ο πλησιέστερος Υπερκαινοφανής ο οποίος παρατηρήθηκε και καταγράφηκε από ανθρώπους (πιο κοντά και από το νεφέλωμα του Καρκίνου, το οποίο απέχει 6.523 έτη φωτός από τη Γη και είναι το αποτέλεσμα ενός υπερκαινοφανούς που αναφέρθηκε ότι έλαβε χώρα το 1054 μ.χ.). Αυτό σημαίνει επίσης ότι, αν δούμε τον Μπετελκέζ να εκραγεί απόψε, η έκρηξη αυτή έλαβε χώρα πριν από 600 χρόνια.
"Θα ήταν κάτι το εκπληκτικό", το αστέρι θα ήταν τόσο φωτεινό ώστε θα δυσκολευόταν να δει κανείς άλλα αστέρια κοντά του", δήλωσε ο Edward Guinan, καθηγητής αστρονομίας και αστροφυσικής στο Πανεπιστήμιο Villanova, ο οποίος ανέφερε την εξασθένιση του αστέρα στον ιστότοπο για αναφορές αστρονομικών φαινομένων Astronomer's Telegram. "Θα ήταν ο φωτεινότερος Υπερκαινοφανής που παρατηρήθηκε ποτέ στον γαλαξία μας".
Αλλά ... θα δούμε πραγματικά τον Μπετελγκέζ να εκρήγνυται;
Ένα τεράστιο, αστέρι που γίνεται ολοένα και πιο αμυδρό
Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι στο εξαιρετικά αυτό μαζικό αστέρι (το οποίο πιθανότατα έχει περίπου 5 με 30 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα του Ήλιου) έχει εξασθενίσει η φωτεινότητα του, επειδή είναι ένας παλλόμενος μεταβλητός αστέρας - που σημαίνει ότι η φωτεινότητα του φυσιολογικά μεταβάλλεται, κάτι που οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει εδώ και δεκαετίες. Το αστέρι έχει ταξινομηθεί ως Ερυθρός Υπεργίγαντας Αστέρας λόγω του μεγέθους του. Ωστόσο, η φωτεινότητα του αστεριού "συνεχίζει να πηγαίνει κάτω από τα όρια που εμείς οι επιστήμονες έχουμε δει ποτέ γι΄ αυτό το άστρο ... μετακινήθηκε έξω από τη συνήθη παράμετρο ή την ζώνη άνεσης του (comfort zone)", δήλωσε ο Guinan.
"Γίνεται πολύ πιο αμυδρό από ό,τι έχουμε δει", δήλωσε στον ιστότοπο Space.com η Sarafina Nance, πτυχιούχος αστρονομίας η οποία μελετά τον Μπετελγκέζ και τις αστρικές εκρήξεις στο πανεπιστήμιο UC Berkeley. Όμως, "μήπως η αμυδρότητα αυτή προμηνύει μια έκρηξη;" Γνωρίζουμε ότι μαζικά αστέρια όπως ο Μπετελγκέζ θα εκραγούν ως Υπερκαινοφανείς.
"Πραγματικά δεν υπήρξαν κοντινές παρατηρήσεις τους [Υπερκαινοφανείς] προτού συμβούν", δήλωσε ο Guinan. Εξήγησε ότι, ενώ μερικοί πιστεύουν ότι δεν θα υπάρξουν ορατές, και σημαντικές αλλαγές στο αστέρι λίγες μόνο ώρες πριν εκραγεί, άλλοι πιστεύουν ότι θα αρχίσει να εξασθενεί περίπου ένα χρόνο πριν εκραγεί. "Δεν υπάρχει μια πραγματική συναίνεση στο θέμα αυτό."
Καλλιτεχνική απεικόνιση του αστέρα Μπετελγκέζ όπως αποκαλύφθηκε από τις νέες τεχνικές παρατήρησης με το πολύ μεγάλο τηλεσκόπιο ESO. Οι παρατηρήσεις αυτές μας έδωσαν λεπτομερέστερες, όσο πότε πριν, εικόνες του αστέρα. (Εικόνα: ESO / L. Calçada)
Ψεύτικος συναγερμός;
Ενώ ο Guinan αναγνωρίζει ότι ο Μπετελγκέζ θα μπορούσε να εκραγεί σύντομα και ότι αυτή η αμυδρότητα θα μπορούσε να αποτελεί ένδειξη ότι αυτή η έκρηξη μπορεί να συμβεί σχετικά σύντομα, δηλώνει :"πιστεύω ότι δεν πρόκειται να ανατιναχτεί τώρα". "Ελπίζω να το κάνει, αλλά στοιχηματίζω ότι δεν πρόκειται να γίνει αυτό, θα επανέλθει και πάλι [δηλαδή θα γίνει και πάλι λαμπρός]."
Η Nance παραδέχεται ότι "θα μπορούσαμε να είμαστε απολύτως λάθος", αναφερόμενη στη θεωρία της ότι η αμυδρότητα αυτή δεν είναι σημάδι ότι το αστέρι πρόκειται να εκραγεί. "Νομίζω ότι αυτό είναι περισσότερο ενδεικτικό μιας πραγματικά ενδιαφέρουσας φυσικής η οποία συμβαίνει στο αστέρι και όχι μια επικείμενη έκρηξη".
"Αν τελικά εκραγεί και είμαστε λάθος, θα είναι κάτι το καταπληκτικό - θα ήθελα να κάνω λάθος, θα ήθελα πολύ να το δω", δήλωσε η Nance.
Ενώ θα ήταν αρκετά θαυμάσιο να παρακολουθήσουμε τον υπέρλαμπρο μετασχηματισμό ενός τέτοιου τεράστιου αστέρα σε Υπερκαινοφανή, είπε ο Guinan, φαίνεται πιο πιθανό ότι η αμυδρότητα αυτή δεν σηματοδοτεί μια φάση προ-σουπερνόβα, και μπορεί να εξηγηθεί με άλλο τρόπο.
Σύμφωνα με την Nance, ενώ κανείς δεν είναι ακριβώς σίγουρος γιατί συμβαίνει αυτή η αστρική αμυδρότητα, το φαινόμενο αυτό θα μπορούσε να προκληθεί από αστάθειες στον Μπετελγκέζ. Εξήγησε ότι διαφορετικά μέρη των αστεριών μπορούν να έχουν διαφορετικές πυκνότητες και αυτή η αστάθεια πυκνότητας μπορεί να προκαλέσει ένα θα λέγαμε "ανεβοκατέβασμα" ενέργειας προς και από τον αστέρα, μετακινώντας ενέργεια από το εσωτερικό προς το εξωτερικό του. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να προκαλέσει αλλαγές στη φωτεινότητα, να προκαλέσει διόγκωση στον αστέρα, συρρίκνωση, και πολλά άλλα.
Η Nance πρόσθεσε ότι αυτή η ακραία βύθιση στη φωτεινότητα μπορεί επίσης να αποδοθεί στη μαγνητική δραστηριότητα του αστέρα, αλλά είναι δύσκολο να μοντελοποιηθεί αυτή η δραστηριότητα μέσω προσομοιώσεων, οπότε δεν γνωρίζουν ακόμα αν αυτό είναι ένας καθοριστικός παράγοντας. Πρόσθεσε ακόμη ότι είναι πιθανό η ύλη που εκτοξεύεται από το αστέρι να δημιουργεί "ένα είδος ομίχλης από κοσμική σκόνη" η οποία αυτή τη στιγμή αποκρύπτει και "ξεθωριάζει" το αστέρι.
Η πιθανή έλλειψη μιας κοντινής στη Γη έκρηξης μπορεί να κάνει το αστέρι αυτό να φαίνεται λιγότερο ενδιαφέρον, αλλά η Nance σκέφτεται ακριβώς το αντίθετο και δήλωσε: "Νομίζω ότι αυτό είναι πραγματικά ενδιαφέρον τόσο για παρατήρηση, όσο και από την προοπτική της φυσικής στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε καλύτερα πώς τα τεράστια αστέρια βιώνουν περιόδους μεταβλητότητας".
Θα πρέπει να κοιτάτε ψηλά!
Ενώ τώρα τόσο η Nance όσο και ο Guinan πιστεύουν ότι είναι πολύ πιθανό ο Μπετελγκέζ να εμφανίζει απλά μια αμυδρή εικόνα του λόγω μιας ενδιαφέρουσας αστρικής φυσικής, συμφωνούν επίσης ότι μια μια έκρηξη υπερκαινοφανούς στη διάρκεια της ζωής μας είναι ακόμα δυνατή, και αξίζει να κοιτάμε ψηλά στον ουρανό για το αστέρι αυτό στον νυχτερινό μας ουρανό.
"Ενώ δεν νομίζω ότι θα εκραγεί σύντομα," δήλωσε η Nance, "εντούτοις θα έχω τα μάτια μου πάνω σε αυτό το άστρο, για κάθε ενδεχόμενο".
"Δεν ξέρουμε τι θα συμβεί, υπάρχουν απόλυτα όρια στα μοντέλα μας", πρόσθεσε. "Θα κοιτάω πάνω, στον νυχτερινό ουρανό, ελέγχοντας ότι είναι ακόμα εκεί κάθε φορά που βγαίνω έξω".
Ακόμα κι αν είναι σε μια φάση προ-έκρηξης, είναι συναρπαστικό να παρατηρείς το αστέρι αυτό καθώς σβήνει. "Είναι θα έλεγα τέλειο να παρατηρείς την αστροφυσική ή την αστρονομία και την αστρική εξέλιξη εν δράσει", δήλωσε ο Guinan. "Οι αλλαγές αυτές είναι συνήθως τόσο αργές που δεν μπορείτε να τις παρατηρήσετε".