Τεκμηριώνεται η μόνιμη πλέον συνεισφορά των ερασιτεχνών αστρονόμων.
Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι συνεργάζονται πλέον με τους επαγγελματίες για να παρακολουθούν, και ενδεχομένως να ανακαλύψουν πλανήτες που περιστρέφονται γύρω από μακρινά άστρα
Σε τροχιά γύρω από ενα μακρινό άστρο.
Η καλλιτεχνική αυτή άποψη δείχνει το πλανητικό σύστημα Kepler-444, στο οποίο πέντε μικροί πλανήτες περιστρέφονται γύρω από ένα μακρινό αστέρι. Αυτοί οι πέντε πλανήτες ανιχνεύθηκαν με τη μέθοδο της πλανητικής διάβασης, η οποία περιλαμβάνει τη καταγραφή της περιοδικής, φαινόμενης φωτεινής αμυδρότητας ενός άστρου καθώς ένας πλανήτης περνά (διαβαίνει) μπροστά από τον αστρικό του δίσκο. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι χρησιμοποιούν την ίδια τεχνική για να ανιχνεύσουν με επιτυχία και ακρίβεια εξωπλανήτες για περισσότερο από μια δεκαετία, και οι παρατηρήσεις τους μπορούν πλέον να καταγραφούν στην επίσημη βάση δεδομένων εξωπλανητών της AAVSO. Εκεί, μπορούν μακροχρόνια να αρχειοθετηθούν, και να χρησιμοποιηθούν από επαγγελματίες και άλλους ερασιτέχνες για την οικοδόμηση επιστημονικής γνώσης για ενδιαφέροντες από επιστημονικής άποψης πλανήτες.
Εικόνα: NASA/JPL-Caltech/AMES/Univ. of Birmingham
Αν και οι εξωπλανήτες είναι δύσκολο να παρατηρηθούν άμεσα, τα δεδομένα για αυτούς μπορούν να συγκεντρωθούν παρακολουθώντας τους για τυχόν αποκαλυπτικές παραλλαγές στο φως που προέρχεται από τα μητρικά τους αστέρια, στα οποία βρίσκονται σε τροχιά. Ονομάστηκε "μέθοδος πλανητικής διάβασης" επειδή περιλαμβάνει τη λήψη μιας σειράς εικόνων ενός αστέρα, καθώς ένας εξωπλανήτης "διαβαίνει", περνά μπροστά από τον αστρικό του δίσκο. Αυτή η τεχνική έχει χρησιμοποιηθεί από ερασιτέχνες αστρονόμους για την επιτυχή και ακριβή ανίχνευση εξωπλανήτων για περισσότερο από μια δεκαετία. Οι παρατηρητές καταγράφουν την περιοδική μείωση στη φωτεινότητα του αστεριού, όπως θα δείτε στο παρακάτω διάγραμμα για τον πλανήτη WASP - 12b. Η διάρκεια και η ποσότητα της αμυδρότητας του φωτός, καθώς και το πόσο συχνά συμβαίνει αυτό, αποκαλύπτουν στους αστρονόμους το μέγεθος του πλανήτη σε σχέση με το μέγεθος του αστέρα, το μέγεθος και την περίοδο της τροχιάς του πλανήτη, καθώς και δυνητικά άλλες χρήσιμες πληροφορίες.
Η καμπύλη φωτός που παρουσιάζεται εδώ καταγράφει την φωτεινή αμυδρότητα του εξωπλανήτη WASP-12b, η οποία ελήφθη στις 5 Ιανουαρίου του 2016, από τον Dennis Conti, Ph.D., ιδρυτή και πρόεδρο του Εξωπλανητικού τομέα του AAVSO. Ο Conti χρησιμοποίησε τον εξοπλισμό που διαθέτουν οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, και συνέκρινε τα αποτελέσματά του με τα δημοσιευμένα δεδομένα για να δείξει ότι κατάφερε να ανιχνεύσει με επιτυχία και με ακρίβεια τον εξωπλανήτη. Η βάση δεδομένων για εξωπλανήτες του AAVSO θα παραχωρήσει ένα επιστημονικό τόπο για τους ερασιτέχνες αστρονόμους, οι οποίοι ακολουθώντας τις καθιερωμένες διαδικασίες στις παρατηρούμενες πλανητικές διελεύσεις τους θα μπορέσουν με αυτό το τρόπο τα ευρήματά τους να γίνουν προσιτά στην ευρύτερη κοινότητα των ερευνητών, καθώς και να διατηρήσουν τα δεδομένα τους αρχειοθετημένα μακροπρόθεσμα.
Εικόνα: Dennis Conti
Ο Dennis Conti, Ph.D. (κάτοχος διδακτορικού), ο οποίος ίδρυσε και διευθύνει το Τμήμα Εξωπλανήτων του AAVSO, άρχισε να παρατηρεί εξωπλανήτες το 2015. Όταν άκουσε για πρώτη φορά τη μέθοδο της πλανητικής διάβασης, δύσκολα πίστευε ότι κάτι τέτοιο ήταν δυνατόν. "Νόμιζα ότι δεν υπάρχει κανένας τρόπος για κάποιον με ενα ερασιτεχνικό τηλεσκόπιο να ανιχνεύσει έναν πλανήτη ο οποίος θα βρίσκεται σε τροχιά γύρω από ένα μακρινό αστέρι", λέει ο Conti.
Έκτοτε, η ομάδα επίγειων παρατηρητών η οποία συλλέγει δεδομένα για εξωπλανήτες έχει αυξηθεί. Το 2016, ο Conti συντόνισε περισσότερους από 40 ερασιτέχνες αστρονόμους οι οποίοι βοήθησαν στις προσπάθειες των επαγγελματιών αστρονόμων να χαρακτηρίσουν τις ατμόσφαιρες 15 εξωπλανήτων. Το 2017, ο Conti άρχισε να παραδίδει σεμινάρια εξωπλανητικής παρατήρησης μέσω του AAVSO, τα οποία από τότε έχουν εκπαιδεύσει περισσότερους από 120 ανθρώπους, από επαγγελματίες αστρονόμους έως εκπαιδευτές αστρονομίας σε μαθητές γυμνασίου**. Ο ίδιος συνέταξε έναν οδηγό για παρατήρηση εξωπλανητών, ο οποίος έχει διατεθεί, έχει "κατέβει" από το διαδίκτυο όπως συνηθίζεται να λέγεται, σε περισσότερες από 60 χώρες σε όλο τον κόσμο.
Αυτό το αναπτυσσόμενο δίκτυο επίγειων παρατηρητών μπορεί να συμβάλει σημαντικά στην επαγγελματική αστρονομική προσπάθεια, εξηγεί ο Conti. Για παράδειγμα, όσο ισχυρό και αν είναι το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, δεν μπορεί να παρατηρήσει μια πλήρη εξωπλανητική διέλευση, επειδή καθώς το τηλεσκόπιο περιστρέφεται γύρω από τη Γη, η άποψή του για τον πλανήτη "στόχο" εμποδίζεται, μπλοκάρεται αν θέλετε από τον πλανήτη μας. Με επίγειες παρατηρήσεις οι οποίες μπορούν να πραγματοποιηθούν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και γεωγραφικές περιοχές, μπορεί να ληφθεί μια πλήρης τέτοια πλανητική διάβαση.
Η συλλογή δεδομένων για εξωπλανήτες είναι ιδιαίτερα ζωτική τώρα λόγω αποστολών όπως ο δορυφόρος Transit Exoplanet Surveillance (TESS) της NASA. Εκτοξεύτηκε τον Απρίλιο του 2018, και πρόκειται να εντοπίσει χιλιάδες υποψήφιους*** εξωπλανήτες κατά τη διάρκεια της διετούς του έρευνας. Κατά τη διάρκεια του πρώτου ή του δεύτερου χρόνου της αποστολής, οι διαρκείς παρατηρήσεις του TESS θα υποβληθούν στη βάση δεδομένων της NASA. Το Παρατηρητήριο Διαρκούς Παρακολούθησης TESS συνεργάστηκε με μια εκπαιδευμένη ομάδα του AAVSO και υιοθέτησε πρόσφατα τις κατευθυντήριες γραμμές του οργανισμού για βέλτιστες πρακτικές.
Επιπλέον, παρατηρήσεις από ερασιτέχνες αστρονόμους, οι οποίες υποβάλλονται στη βάση δεδομένων για εξωπλανήτες του AAVSO για επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες από την αποστολή TESS, θα βοηθήσουν στην τελειοποίηση των "αστρονομικών εφημερίδων" αυτών των πλανητών, γεγονός που οδηγεί σε μια πιο ακριβή κατανόηση των χαρακτηριστικών του παρατηρούμενου πλανήτη, όπως το μέγεθος και η τροχιά.
"Αυτό υπογραμμίζει την αξία που προσθέτουν οι μη επαγγελματίες στον τομέα της επιστήμης", λέει η Stella Kafka, Ph.D., Διευθύνων Σύμβουλος της AAVSO. "Οι άνθρωποι με μέτρια μέσα μπορούν να συνεισφέρουν από το έδαφος στη βάση γνώσεων της κοινότητας. Κατ 'αρχήν, μπορεί κανείς να δει το AAVSO ως μια διεθνή συνεργασία μεταξύ επαγγελματιών και μη επαγγελματιών αστρονόμων, που εργάζονται μαζί για να κατανοήσουν μερικά από τα πιο συναρπαστικά φαινόμενα του Σύμπαντος".
Η AAVSO δημιούργησε τη βάση δεδομένων για Εξωπλανήτες, επειδή οι υπάρχουσες βάσεις δεδομένων αρχειοθετούσαν μόνο περιορισμένες πληροφορίες σχετικά με μια παρατήρηση εξωπλανήτη, και επικεντρώνονταν σε δεδομένα που αποκτήθηκαν από συγκεκριμένες αποστολές στο διάστημα ή στο έδαφος ή και τα δύο, εξηγεί ο Conti. "Κατέστη σαφές ότι οι ερασιτέχνες δεν είχαν ικανοποιητική θέση για να αρχειοθετήσουν το είδος των δεδομένων παρατήρησης των εξωπλανήτων το οποίο θα ήταν χρήσιμο για τους επαγγελματίες ώστε να αναλύσουν τα αποτελέσματά τους". Αυτή η βάση δεδομένων έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε όχι μόνο να αποθηκεύει δυναμικά δεδομένα, αλλά και τα δεδομένα αυτά να διευκολύνουν την αναζήτηση, είτε για συγκεκριμένο εξωπλανήτη είτε για ένα αστρικό σύστημα. Είναι ένας τόπος όπου οι ερασιτέχνες αστρονόμοι, ακολουθώντας τις καθιερωμένες διαδικασίες, μπορούν να διαθέτουν στην ευρύτερη κοινότητα των ερευνητών τις παρατηρήσεις τους για τις πλανητικές διαβάσεις. Επιτρέπει επίσης τη μακροπρόθεσμη αρχειοθέτηση των παρατηρήσεων, η οποία είναι χρήσιμη για την τελειοποίηση των πληροφοριών σχετικά με τους εξωπλανήτες με την πάροδο του χρόνου, και αντιπροσωπεύει μια πολύτιμη επιστημονική κληρονομιά για την AAVSO.
Αυτός ο τύπος δεδομένων μπορεί επίσης να αποκαλύψει παραλλαγές χρονισμού πλανητικής διάβασης, μικρές αλλαγές οι οποίες θα μπορούσαν να δείξουν ότι η παρατηρούμενη τροχιά του εξωπλανήτη επηρεάζεται από την βαρυτική έλξη ενός άλλου δυνητικά μη ανακαλυφθέντος πλανήτη στο παρατηρούμενο αστρικό σύστημα.
"Η AAVSO βρισκόταν πάντα στην πρώτη γραμμή της συλλογής και εποπτείας παρατηρήσεων μεταβλητών αστέρων. Στον 21ο αιώνα δεν υπάρχει ίσως πιο σημαντική κατηγορία μεταβλητών αστεριών από εκείνα στα οποία σημειώνοντα πλανητικές διαβάσεις. Οι ερασιτέχνες αστρονόμοι διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην παρακολούθηση και μελέτη των εξωπλανητών με αυτό τον τρόπο και είμαι ενθουσιασμένη που η AAVSO συνεχίζει να διαδραματίζει ηγετικό ρόλο βοηθώντας ερασιτέχνες αστρονόμους σε αυτή τη σημαντική προσπάθεια ", δηλώνει η Kristine Larsen, Ph.D., Πρόεδρος της AAVSO.
Η βάση δεδομένων Exoplanet του AAVSO είναι διαθέσιμη online στη διεύθυνση https://www.aavso.org/apps/exosite/doc.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την Ενότητα Eξωπλανητών του AAVSO, επισκεφθείτε τη διεύθυνση: https: //www.aavso.org/exoplanet-section
Σχετικά με την Αµερικανική Ένωση Παρατηρητών Μεταβλητών Αστέρων, την AAVSO
Πρόκειται για μια διεθνή, μη κερδοσκοπική, παγκόσμια επιστημονική και εκπαιδευτική οργάνωση ερασιτεχνών και επαγγελματιών αστρονόμων που ενδιαφέρονται για αστέρια στα οποία αλλάζει η (φαινόμενη) φωτεινότητά τους - μεταβλητοί αστέρες. Η αποστολή του AAVSO είναι να επιτρέπει σε οποιονδήποτε οπουδήποτε κι αν βρίσκεται, να συμμετέχει στην επιστημονική ανακάλυψη μέσω της αστρονομίας μεταβλητών αστέρων. Για περισσότερες πληροφορίες, επισκεφθείτε τη διεύθυνση www.aavso.org.
--------------------*--------------------
Επεξηγήσεις:
*Έξω=Πρόθεμα από την Ελληνική λέξη "έξω" στα αγγλικά exo, που χρησιμοποιείται σε διάφορες ορολογίες, όπου δίδεται η περιγραφή για οτιδήποτε βρίσκεται ή αναλύεται πέρα, έξω από τη Γη ή το Ηλιακό μας σύστημα. Π.χ. εξωηλιακός πλανήτης ή εξωπλανήτης, εξωβιολογία, εξωηφαιστολογία κ.α.
**Κάτι που δυστυχώς απουσιάζει εντελώς από την Ελλάδα, μιας και το μάθημα της Αστρονομίας είναι εξοβελισμένο από την δημόσια εκπαίδευση
***Υποψήφιος εξωπλανήτης. Ο μη αποδεδειγμένα και τεκμηριωμένα επιστημονικά υπαρκτός εξωπλανήτης
Στμ: Πλανητική διάβαση έχουμε μόνο όταν το επίπεδο περιφοράς της Γης είναι κάθετο με εκείνο των παρατηρούμενου συστήματος Γη, Εξωπλανήτης, και άστρο.
--------------------*--------------------
Ενημερωθείτε για θέματα Αστρονομίας και Επιστήμης στις
ομάδες μας στο Facebook:
Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου
(οι λέξεις με τα κόκκινα γράμματα)
Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.
Για διορθώσεις μετάφρασης ως προς το
πρότυπο κείμενο, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com
η αφήστε μήνυμα inbox στη Σελίδα:
Επίσης εάν θέλετε να δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια
δική σας εργασία, άρθρο, ή paper σχετικά με την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα
αυτά συνοδευόμενα απαραίτητα από τη σχετική βιβλιογραφία, και την
σχετική έντυπη άδεια σας για δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη
διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com. Η δημοσίευση είναι εντελώς
δωρεάν.
Εάν, κατά την άποψή σας, υπάρχουν επιστημονικά λάθη
στο πρότυπο κείμενο η ομάδα μας δεν μπορεί να παρέμβει και να το αλλάξει χωρίς
την συναίνεση του αρθρογράφου. Για οποιαδήποτε τέτοια αλλαγή επικοινωνήστε με
την πηγή του άρθρου.
Το κείμενο υπόκειται σε επικαιροποίηση αν
υπάρξουν έγκυρες διορθώσεις ή νέα στοιχεία που αφορούν το θέμα του
άρθρου.