Πότε ένας καινοφανής δεν είναι "καινοφανής; Όταν ένας λευκός και ένας καφέ νάνος αστέρας συγκρούονται
Εικόνα: ALMA (ESO/NAOJ/NRAO)/S. P. S. Eyres
Χρησιμοποιώντας τη συστοιχία ραδιοτηλεσκοπίων ALMA, μια διεθνής ομάδα αστρονόμων βρήκε την απόδειξη ότι ένας λευκός νάνος (τα γερασμένα απομεινάρια ενός αστέρα που μοιάζει με τον Ήλιο μας) και ένας καφέ νάνος (ένα "αποτυχημένο" άστρο χωρίς που δεν έχει ικανή μάζα ώστε να διατηρεί πυρηνική σύντηξη στον πυρήνα του) συγκρούστηκαν σε μια βραχύβια μεγαλειώδη λάμψη, η οποία παρατηρήθηκε από τη Γη το 1670 ως Nova sub Capite Cygni (ένα νέο αστέρι κάτω από τον κεφαλή του κύκνου), το οποίο είναι σήμερα γνωστό ως CK Vulpeculae.
Τον Ιούλιο του 1670, παρατηρητές στη Γη έγιναν αυτόπτες μάρτυρες ενός "νέου άστρου", ή ενός καινοφανούς αστέρα (καινός σημαίνει στιγμιαίος τωρινός, + φαίνομαι nova στα λατινικά), στον αστερισμό του Κύκνου. Εκεί όπου προηγουμένως υπήρχε σκοτεινός ουρανός, εμφανίστηκε ένα μικρό, λαμπερό σημαδάκι φωτός, ξεθώριασε, επανεμφανίστηκε και στη συνέχεια εξαφανίστηκε εξ ολοκλήρου από τους ουρανούς. Οι σύγχρονοι αστρονόμοι που μελετούν τα απομεινάρια αυτού του κοσμικού γεγονότος πίστευαν αρχικά ότι προανήγγειλαν τη συγχώνευση δύο αστέρων της κύριας ακολουθίας - αστέρια που βρίσκονται στην ίδια εξελικτική πορεία με τον Ήλιο μας.
Νέες λοιπόν παρατηρήσεις με τη περίφημη Μεγάλη Χιλιοστομετρική/Υποχιλιοστομετρική συστοιχία Ραδιοτηλεσκοπίων στην Έρημο της Ατακάμα στη Χιλή (Atacama's Large Millimeter / submillimeter Array - ALMA) δίνουν μια πιο ενδιαφέρουσα εξήγηση. Μελετώντας τα θραύσματα από την έκρηξη αυτή, η οποία παίρνει τη μορφή διπλών δακτυλίων σκόνης και αερίου που μοιάζουν με κλεψύδρα, με ένα συμπαγές κεντρικό αντικείμενο, οι ερευνητές κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ένας καφέ νάνος (ένα αποκαλούμενο αποτυχημένο αστέρι χωρίς ικανή μάζα να διατηρεί στον πυρήνα του πυρηνική σύντηξη) συγχωνεύτηκε με ένα λευκό νάνο (το γηραιό, κατάλοιπο το οποίο απομένει από ένα αστέρι σαν τον δικό μας Ήλιο μας).
"Είναι προφανές τώρα ότι αυτό που παρατηρήθηκε πριν από αιώνες δεν ήταν αυτό που θα χαρακτηριζόμασταν σήμερα ως ένας κλασικός "Καινοφανής αστέρας" μια nova όπως συνηθίζεται να αποκαλείται. "Αντί 'αυτού, ήταν η συγχώνευση δύο αστρικών αντικειμένων, ενός λευκού και ενός καφέ νάνου αστέρα. Όταν αυτά τα δύο αντικείμενα συγκρούστηκαν, διασκόρπισαν ένα "κοκτέιλ" μορίων και ασυνήθιστων ισοτόπων, τα οποία μας έδωσαν νέες ιδέες για τη φύση του αντικειμένου αυτού", δήλωσε ο Sumner Starrfield, ένας αστρονόμος στο κρατικό πανεπιστήμιο της Αριζόνα και συν-συγγραφέας σε μία εργασία (paper) που δημοσιεύτηκε στο ιστότοπο των Μηνιαίων Ανακοινώσεων της Βασιλικής Αστρονομικής Εταιρείας (Monthly Notices of the Royal Astronomical Society).
Σύμφωνα με τους ερευνητές, ο λευκός νάνος αστέρας θα είχε περίπου δέκα φορές περισσότερη μάζα από τον καφέ νάνο, αν και ήταν πολύ μικρότερος σε μέγεθος. Καθώς ο καφέ νάνος έπεσε σπειροειδώς προς τα μέσα, οι έντονες παλιρροϊκές βαρυτικές δυνάμεις που ασκούσε ο λευκός νάνος θα τον διέλυσαν. "Αυτή είναι η πρώτη φορά που ένα τέτοιο γεγονός έχει προσδιοριστεί τελειωτικά ", παρατήρησε ο Starrfield.
Δεδομένου ότι τα περισσότερα αστρικά συστήματα στον Γαλαξία μας είναι δυαδικά, οι αστρικές συγκρούσεις δεν είναι τόσο σπάνιες, σημειώνουν οι αστρονόμοι. Οι νέες παρατηρήσεις της συστοιχίας ALMA αποκαλύπτουν νέες λεπτομέρειες σχετικά με την συμβάν του 1670. Μελετώντας το φως από δύο μακρινά άστρα καθώς αυτά λάμπουν μέσα από τα σκονισμένα υπολείμματα της συγχώνευσης, οι ερευνητές μπόρεσαν να ανιχνεύσουν την αποκαλυπτική υπογραφή του στοιχείου Λίθιου, το οποίο καταστρέφεται εύκολα στο εσωτερικό ενός αστέρα της κύριας ακολουθίας, αλλά όχι μέσα σε ένα καφέ νάνο.
"Η παρουσία του Λίθιου, μαζί με ασυνήθιστες ισοτοπικές αναλογίες των στοιχείων άνθρακα, αζώτου και οξυγόνου, υποδηλώνουν υλικό από ένα καφέ νάνο αστέρα το οποίο έχει πέσει πάνω στην επιφάνεια ενός λευκού νάνου. Η θερμοπυρηνική "καύση" και η έκρηξη αυτού του υλικού οδήγησε στην...κλεψύδρα που βλέπουμε σήμερα", δήλωσε ο Stewart Eyres, Αναπληρωτής Κοσμήτορας της Σχολής Υπολογισμών, Μηχανικής και Επιστημών (Faculty of Computing, Engineering and Science) στο Πανεπιστήμιο της Νότιας Ουαλίας και επικεφαλής συγγραφέας στην εργασία.
Συγκεκριμένα, η κλεψύδρα αυτή είναι επίσης πλούσια σε οργανικά μόρια όπως μεθανάλη ή Φορμαλδεΰδη (formaldehyde H2CO) και Μεθαναμίδιο (formamide NH2CHO), η οποία προέρχεται από το Μεθανικό οξύ. Αυτά τα μόρια δεν θα επιβιώσουν σε ένα περιβάλλον που υφίσταται πυρηνική σύντηξη, και θα πρέπει να έχουν παραχθεί στα θραύσματα από την έκρηξη. Αυτό ενισχύει περαιτέρω το συμπέρασμα ότι ένας καφές νάνος "βίωσε" την πτώση του σε σύγκρουση τύπου "αστέρας πάνω σε αστέρα", με ενα λευκό νάνο.
Το Παρατηρητήριο Εθνικής Ραδιοαστρονομίας (National Radio Astronomy Observatory) είναι μια εγκατάσταση του Εθνικού Ιδρύματος Επιστημών (National Science Foundation), το οποίο λειτουργεί υπό τη συνεργασία της Εταιρείας Συσχετισμένων Πανεπιστημίων (Associated Universities, Inc) στις ΗΠΑ.
Credit: nrao.edu
--------------------*--------------------
Ενημερωθείτε για θέματα Αστρονομίας και Επιστήμης στις
ομάδες μας στο Facebook:
Πηγές υπάρχουν επίσης και στις παραπομπές του κειμένου
(οι λέξεις με τα μπλε γράμματα)
Απόδοση στα Ελληνικά : Δημήτρης Γκίκας.
Για διορθώσεις μετάφρασης ως προς το
πρότυπο κείμενο, απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com
η αφήστε μήνυμα inbox στη Σελίδα:
Επίσης εάν θέλετε να δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια
δική σας εργασία, άρθρο, ή paper σχετικά με την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα
αυτά συνοδευόμενα απαραίτητα από τη σχετική βιβλιογραφία, και την
σχετική έντυπη άδεια σας για δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη
διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com. Η δημοσίευση είναι εντελώς
δωρεάν.
Εάν, κατά την άποψή σας, υπάρχουν επιστημονικά λάθη
στο πρότυπο κείμενο η ομάδα μας δεν μπορεί να παρέμβει και να το αλλάξει χωρίς
την συναίνεση του αρθρογράφου. Για οποιαδήποτε τέτοια αλλαγή επικοινωνήστε με
την πηγή του άρθρου.
Το κείμενο υπόκειται σε επικαιροποίηση αν
υπάρξουν έγκυρες διορθώσεις ή νέα στοιχεία που αφορούν το θέμα του
άρθρου.
Για την ομάδα : @Aratosastronomy