Οι επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα τον πιο καυτό εξωπλανήτη που βρέθηκε ποτέ - με θερμοκρασία επιφανείας μεγαλύτερη από ορισμένα αστέρια. Καθώς το κυνήγι για πλανήτες έξω από το ηλιακό μας σύστημα συνεχίζεται, έχουν ανακαλυφθεί πολλοί κόσμοι με ακραία χαρακτηριστικά. Και η συνεχιζόμενη εξερεύνηση του δικού μας ηλιακού συστήματος αποκάλυψε επίσης και κάποιους πολύ παράξενους...διεκδικητές αυτής της ακραίας κατάστασης. Σας παραθέτουμε επτά από τους πιο ακραίους κόσμους που έχουν ποτέ παρατηρηθεί.
Ο KELT-9B είναι ο θερμότερος γνωστός εξωπλανήτης.
Εικόνα: NASA/JPL-Caltech
Ο πιο καυτός
Το πόσο ζεστός ένας πλανήτης εξαρτάται κυρίως από το πόσο κοντά βρίσκεται στο μητρικό του αστέρι - και από το πόσο καυτό είναι αυτό το αστέρι. Στο δικό μας Ηλιακό σύστημα, ο πλανήτης Ερμής είναι ο πλησιέστερος πλανήτης στον Ήλιο με μέση απόσταση 57.910.000 χιλιόμετρα. Οι θερμοκρασίες στην ημερήσια πλευρά του φτάνουν στους 430 ° C, ενώ ο ίδιος ο Ήλιος έχει επιφανειακή θερμοκρασία 5.500 ° C.
Αλλά αστέρια πιο ογκώδη από τον Ήλιο μας είναι θερμότερα. Το αστέρι HD 195689 - επίσης γνωστό ως KELT-9 - είναι 2,5 φορές πιο ογκώδες από τον Ήλιο καθώς έχει θερμοκρασία επιφάνειας σχεδόν 10.000 ° C. Ο πλανήτης του, ο KELT-9b, είναι πολύ πιο κοντά στο μητρικό του αστέρι από ότι ο πλανήτης Ερμής στον Ήλιο.
Παρόλο που δεν μπορούμε να μετρήσουμε την ακριβή απόσταση από τόσο μακριά, ο πλανήτης αυτός περιφέρεται γύρω από το μητρικό του άστρο κάθε 1,5 μέρα (η τροχιά του πλανήτη Ερμή διαρκεί 88 ημέρες). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ο πλανήτης αυτός να φθάνει σε επιφανειακή θερμοκρασία τους 4300 ° C - η οποίο είναι θερμότερη από πολλά αστέρια τα οποία έχουν λιγότερη μάζα από τον Ήλιο μας. Ο βραχώδης πλανήτης Ερμής θα γινόταν ένα λυόμενο σταγονίδιο...λάβας με αυτή τη θερμοκρασία. Ο εξωπλανήτης KELT-9b, ωστόσο, είναι ένας γίγαντας αερίου που ανήκει στην κατηγορία του πλανήτη Δία, είναι δηλαδή ένας "Καυτός Δίας" (Hot Jupiter) όπως αποδίδεται στην παγκόσμια αστρονομική ορολογία. Όμως ο πλανήτης αυτός σιγά σιγά "ξεραίνεται" καθώς τα μόρια στην ατμόσφαιρα του διασπώνται στα συστατικά τους άτομα - και καίγεται αδιάκοπα...
Ο πιο ψυχρός
Σε θερμοκρασία μόλις 50 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν ( -223 ° C) ο OGLE-2005-BLG-390Lb επάξια παίρνει τον τίτλο του ψυχρότερου πλανήτη. Με περίπου 5,5 φορές τη μάζα της Γης είναι πιθανό να είναι ένας βραχώδης πλανήτης. Αν και δεν είναι πολύ μακριά από το μητρικό του αστέρι, εν τούτοις έχει μια τροχιά που θα το τοποθετούσε κάπου μεταξύ των πλανητών Άρη και Δία στο Ηλιακό μας σύστημα. Ο μητρικός του αστέρας είναι ένα ψυχρό άστρο με μικρή μάζα, γνωστό και ως Ερυθρός νάνος.
Παγωμένος αλλά παρόμοιος με τη Γη. Εικόνα: ESO OGLE BLG Lb. ESO, CC BY-SA
Ο πλανήτης αναφέρεται γενικά ως Hoth όπως ο παγωμένος πλανήτης στις επικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας "Πόλεμος των Άστρων". Αντίθετα όμως με τον πλασματικό του ομόλογό, δεν μπορεί να διατηρήσει ατμόσφαιρα (συνεπώς ούτε και να υποστηρίξει ζωή). Και αυτό επειδή τα περισσότερα από τα αέρια του θα είναι στερεοποιημένα λόγω του ότι έχουν μετατραπεί σε πάγο- προσθέτοντας επιπλέον...ψύξη στο ήδη υπάρχον χιόνι που βρίσκεται στην επιφάνεια.
Ο μεγαλύτερος
Εάν ένας πλανήτης μπορεί να είναι τόσο καυτός όσο ένα αστέρι, τότε τι κάνει τη διαφορά ανάμεσα στα αστέρια και τους πλανήτες; Τα αστέρια είναι πιο ογκώδη από τους πλανήτες και αναφλέγονται από τις διεργασίες πυρηνικής σύντηξης ως αποτέλεσμα των τεράστιων βαρυτικών δυνάμεων στους πυρήνες τους. Κοινά αστέρια όπως ο Ήλιος μας καίγεται με τη σύντηξη του Υδρογόνου σε Ήλιο. Αλλά υπάρχει μια μορφή αστέρα που ονομάζεται καφέ νάνος. Οι αστέρες αυτοί είναι αρκετά μεγάλοι για να ξεκινήσουν κάποιες διαδικασίες σύντηξης αλλά όχι αρκετά για να τις διατηρήσουν. Ο πλανήτης DENIS-P J082303.1-491201 b με το δυσπρόφερτο ψευδώνυμο 2MASS J08230313-4912012 b έχει 28,5 φορές τη μάζα του πλανήτη Δία - καθιστώντας τον τον πιο ογκώδη πλανήτη που αναγράφεται στο αρχείο εξωπλανήτων της NASA. Είναι τόσο τεράστιος που συζητείται αν εξακολουθεί να παραμένει πλανήτης (θα ήταν ένας γίγαντας αερίου της τάξης του Δία) ή αν θα έπρεπε να ταξινομηθεί ως καφέ νάνος αστέρας. Κατά ειρωνικό τρόπο, το μητρικό του αστέρι της είναι ένας επιβεβαιωμένος καφέ νάνος !
Ο μικρότερος
Λίγο μεγαλύτερος από το φεγγάρι μας και μικρότερο από τον πλανήτη Ερμή, ο Kepler-37b είναι ο μικρότερος εξωπλανήτης που έχει ποτέ ανακαλυφθεί. Είναι ένας βραχώδης κόσμος, πιο κοντά στο μητρικό του αστέρι, από ότι ο πλανήτης Ερμής στον Ήλιο. Αυτό σημαίνει ότι ο πλανήτης αυτός είναι πολύ θερμός για να υποστηρίξει υγρό νερό και επομένως ζωή όπως την ξέρουμε στην επιφάνεια του.
Ο παλαιότερος
Ο PSR B1620-26 b είναι ένας εξωηλιακός πλανήτης που βρίσκεται περίπου 12.400 έτη φωτός μακριά από τη Γη στον αστερισμό του Σκορπιού. Φέρει την ανεπίσημη ονομασία "Μαθουσάλας" και "πλανήτης της Γένεσης" λόγω της μεγάλης του ηλικίας, ενώ ορισμένες δημοφιλείς πηγές αναφέρονται σε αυτό το αντικείμενο ως "PSR B1620-26 c" (δείτε παρακάτω). Ο πλανήτης βρίσκεται σε τροχιά γύρω από τα δύο άστρα του συστήματος PSR B1620-26 (τα οποία είναι ένα πάλσαρ (PSR B1620-26 A) και ένας λευκός νάνος (WD B1620-26)) και είναι ο πρώτος τέτοιου τύπου πλανήτης που επιβεβαιώθηκε ποτέ. Είναι επίσης ο πρώτος πλανήτης που βρέθηκε σε ένα σφαιρωτό σμήνος. Ο πλανήτης είναι ένας από τους γηραιότερους γνωστούς εξωπλανήτες και πιστεύεται ότι έχει ηλικία περίπου 12,7 δισεκατομμυρίων ετών.
(Η πηγή του κειμένου της παραγράφου αυτής είναι από τη Βικιπαίδεια)
Καλλιτεχνική άποψη του παλαιότερου γνωστού πλανήτη.
Εικόνα: NASA and G. Bacon (STScI)
Ο νεότερος
Το πλανητικό (ή αστρικό) σύστημα V830 Tauri έχει ηλικία μόλις 12 εκατομμύρια έτη (ή 2m έτη). Το μητρικό του άστρο έχει την ίδια μάζα με τον Ήλιο μας, αλλά και το διπλάσιο της ακτίνας του, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχει σχηματιστεί πλήρως το τελικό του σχήμα. Ο πλανήτης - ένας γίγαντας αερίου με τρία τέταρτα τη μάζα του πλανήτη Δία - πιθανότατα συνεχίζει να αυξάνεται σε όγκο. Αυτό σημαίνει ότι αποκτά περισσότερη μάζα συγκρούομενος συχνά με άλλα πλανητικά σώματα όπως οι αστεροειδείς - καθιστώντας τον ένα μη ασφαλές μέρος για παραμονή....
Ο χειρότερος καιρός
Στροβιλιζόμενες, λευκές καταιγίδες πάνω από τον νότιο πόλο του πλανήτη Δία.
Εικόνα:businessinsider
Επειδή οι εξωπλανήτες είναι πολύ μακριά για να μπορέσουμε να παρατηρήσουμε τυχόν καιρικά φαινόμενα, πρέπει να στρέψουμε τα μάτια μας στο Ηλιακό μας σύστημα. Αν έχετε δει τους γιγαντιαίους στροβιλιζόμενους τυφώνες που φωτογραφίζονται από τη διαστημοσυσκευή Τζούνο η οποίο "πετάει" πάνω από τους πόλους του πλανήτη Δία, του μεγαλύτερου πλανήτη στο Ηλιακό μας σύστημα, είναι σίγουρα ένα καλό παράδειγμα για να αντιληφθείτε τον όρο πλανητικός καιρός. Ωστόσο, ο τίτλος του χειρότερου πλανητικού καιρού πηγαίνει στον πλανήτη Αφροδίτη βεβαίως. Ένας πλανήτης με το ίδιο μέγεθος με αυτό της της Γης, ο οποίος περιβάλλεται από σύννεφα θειικού οξέος.
Καλλιτεχνική απεικόνιση της ατμόσφαιρας του πλανήτη Αφροδίτη.
Εικόνα: European Space Agency/J. Whatmore
Η ατμόσφαιρα κινείται γύρω από τον πλανήτη πολύ πιο γρήγορα από ότι ο πλανήτης περιστρέφεται γύρω από τον άξονα του, με ανέμους που φτάνουν ταχύτητες τυφώνα στα 360 χλμ / ώρα. Οι κυκλώνες διπλού-ματιού όπως λέγονται παραμένουν πάνω από κάθε πόλο. Η ατμόσφαιρά της είναι σχεδόν 100 φορές πυκνότερη από της Γης, και αποτελείται πάνω από 95% με διοξείδιο του άνθρακα. Το προκύπτον φαινόμενο του θερμοκηπίου δημιουργεί μεγάλες θερμοκρασίες τουλάχιστον 462 ° C στην επιφάνεια, οι οποίες είναι θερμότερες από τις επιφανειακές θερμοκρασίες που επικρατούν πάνω στον πλανήτη Ερμή. Αν και ξηρή και εχθρική στη ζωή, η θερμότητα μπορεί να εξηγήσει γιατί ο πανέμορφος (όπως φαίνεται στους ουρανούς μας καθώς και από τα τηλεσκόπια μας) πλανήτης Αφροδίτη έχει λιγότερα ηφαίστεια από τη Γη.
--------------------*--------------------
Ενημερωθείτε για θέματα
Αστρονομίας και Επιστήμης στις ομάδες μας στο Facebook:
https://theconversation.com/the-seven-most-extreme-planets-ever-discovered-78959
Πηγές υπάρχουν επίσης
και στις παραπομπές του κειμένου (οι λέξεις με τα μπλε γράμματα)
Απόδοση στα Ελληνικά
: Δημήτρης Γκίκας.
Για διορθώσεις μετάφρασης ως προς το πρότυπο κείμενο,
απορίες, ή συμπληρώματα, γράψτε μας: gikasd63@hotmail.com η αφήστε
μήνυμα inbox στη Σελίδα:
Επίσης εάν θέλετε να
δημοσιευτεί στο μπλόγκ μας κάποια δική σας εργασία, άρθρο, ή paper σχετικά με
την επιστήμη, αποστείλατε τα άρθρα αυτά συνοδευόμενα απαραίτητα από τη
σχετική βιβλιογραφία, και την σχετική έντυπη άδεια σας για
δημοσίευση στο μπλόγκ μας, στη
διεύθυνση: gikasd63@hotmail.com. Η δημοσίευση είναι εντελώς
δωρεάν.
Εάν, κατά την άποψή σας,
υπάρχουν επιστημονικά λάθη στο πρότυπο κείμενο η ομάδα μας δεν μπορεί να
παρέμβει και να το αλλάξει χωρίς την συναίνεση του αρθρογράφου. Για οποιαδήποτε
τέτοια αλλαγή επικοινωνήστε με την πηγή του άρθρου.
Το κείμενο
υπόκειται σε επικαιροποίηση αν υπάρξουν έγκυρες διορθώσεις ή νέα στοιχεία που
αφορούν το θέμα του άρθρου.
Για την ομάδα : @Aratosastronomy