Συνέντευξη: Σωτήρης Σκουλούδης
Εικονολήπτης: Νίκος Χριστοφάκης
Ο Δρ. Μάνος Δανέζης, καθηγητής αστροφυσικής στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, με διεθνή ερευνητική δραστηριότητα, ευρέως γνωστός τα τελευταία χρόνια στο κοινό με τηλεοπτικές εκπομπές και σειρά ομιλιών σε πανεπιστημιακές αίθουσες και κοινωνικούς χώρους, οραματίζεται και εμπνέει τους πολίτες για μια μεγάλη πολιτισμική επανάσταση που θα βασίζεται στα σύγχρονα επιτεύγματα της επιστήμης.
Μια επανάσταση νέας ατομικής και κοινωνικής συνειδητότητας, που ήδη αρχίζει να διαμορφώνεται, δεν μοιάζει με τίποτα από όσα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα και βασίζεται στη νέα κοσμοαντίληψη που βασίζεται στην επιστημονική γνώση, πολλές πτυχές της οποίας παραμένουν επίτηδες κρυμμένες μόνο στα συρτάρια των εξουσιαστικών ελίτ…
Το zougla.gr είχε μια μακρά συζήτηση μαζί του για το πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό και σε ποια κατάσταση βρισκόμαστε…
Ένας νέος κόσμος είναι εφικτός – και υπάρχει μέσα μας
«Τα δόγματα πάνω στα οποία βασίστηκε ο δυτικός πολιτισμός σήμερα καταρρέουν και μαζί καταρρέουν και οι επιμέρους δομές του. Αν καταλάβουμε ποια είναι αυτά τα δόγματα και γιατί καταρρέουν, τότε μπορούμε να σώσουμε ότι σώζεται από τον δυτικό πολιτισμό και να δομήσουμε μια κοινωνία που θα μας καλύπτει. Που θα καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες μας, τους φόβους μας, όχι όμως και τους παραλογισμούς μας, όπως τον υπέρμετρο υλισμό μας»«Τα δόγματα πάνω στα οποία βασίστηκε ο δυτικός πολιτισμός σήμερα καταρρέουν και μαζί καταρρέουν και οι επιμέρους δομές του. Αν καταλάβουμε ποια είναι αυτά τα δόγματα και γιατί καταρρέουν, τότε μπορούμε να σώσουμε ότι σώζεται από τον δυτικό πολιτισμό και να δομήσουμε μια κοινωνία που θα μας καλύπτει. Που θα καλύπτει τις πραγματικές ανάγκες μας, τους φόβους μας, όχι όμως και τους παραλογισμούς μας, όπως τον υπέρμετρο υλισμό μας», εξηγεί ο Μάνος Δανέζης, κατακρίνοντας τις θεμελιώδεις βάσεις που δημιουργούν τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας…
Τι πρέπει να κάνουμε; «Αρχικά πρέπει να αναγνωρίσουμε τις πλαστές μας ανάγκες. Η κοινωνία μας προικοδοτεί με ένα σύνολο πλαστών αναγκών για να μας διογκώσει το φόβο της μη κάλυψης τους και, τελικά, να μας έχει μη ελεύθερους. Ελευθερία όμως δεν σημαίνει ασυδοσία, να μην ξεχνιόμαστε… Θα πρέπει να εντοπίσουμε τα στοιχεία του αξιακού μας συστήματος που πρέπει να αλλάξουν και να οικοδομήσουμε έναν νέο συνειδησιακό πολιτισμό. Οι προτάσεις πρέπει να γίνονται για να μετουσιώνονται σε πράξεις μετά την κρίση όμως. Κατά τη διάρκεια της κρίσης οι περισσότεροι είναι τυφλοί και κουφοί. Υπάρχουν όμως ευτυχώς πολλοί άνθρωποι που ακούνε», προειδοποιεί...
«Υπαινίσσομαι μια επανάσταση άλλου είδους που μέχρι σήμερα δεν την έχουμε γνωρίσει ώστε να καταλάβουμε πώς εφαρμόζεται. Μιλάμε για μια εσωτερική επανάσταση, επανάσταση απέναντι στον κακό εαυτό μας»«Υπαινίσσομαι μια επανάσταση άλλου είδους που μέχρι σήμερα δεν την έχουμε γνωρίσει ώστε να καταλάβουμε πώς εφαρμόζεται. Μιλάμε για μια εσωτερική επανάσταση, επανάσταση απέναντι στον κακό εαυτό μας. Πώς θα πρέπει να αναμορφώσουμε τον εαυτό μας ώστε να κάνουμε καλύτερη τη ζωή τη δική μας και των γύρω μας. Αυτό δεν έχει σχέση με τις επαναστάσεις που γνωρίζουμε μέχρι τώρα. Οι κοινωνίες των ανθρώπων που θα πυροδοτήσουν μια τέτοια επανάσταση, είναι οι κοινωνίες που αναπτύσσουν μια άλλη συνειδητότητα, μια άλλη νοοτροπία περί σχέσεως της φύσης με τον άνθρωπο και … του ανθρώπου με τον άνθρωπο. Έναν αγώνα να κυριαρχήσουμε στα πάθη μας», εξηγεί.
Ο Μάνος Δανέζης σε μια από τις δεκάδες ανοιχτές ομιλίες του στο κοινό...
Με οδηγό τη γνώση
«Η γνώση μπορεί να μεταβάλλει τους τρεις πυλώνες -θεολογία, επιστήμη, κοινωνική συγκρότηση- πάνω στις οποίες χτίστηκε αυτός ο πολιτισμός. Αυτοί οι πυλώνες βασίστηκαν στις έννοιες του χώρου, του χρόνου και της ύλης. Αυτά είναι όμως μόνο φιλοσοφικά κατηγορήματα. Εάν αλλάξεις το εννοιολογικό περιεχόμενο αυτών των εννοιών, τότε ολόκληρος ο πολιτισμός ανατρέπεται», εκτιμάει ο αστροφυσικός.
«Το τρομακτικό που συνέβη τον 20ο αιώνα και που ποτέ δεν το μάθαμε γιατί ποτέ δεν μας το δίδαξαν, είναι ότι οι τρεις πυλώνες του πολιτισμού άλλαξαν όχι φιλοσοφικά, αλλά αποδεικτικά και πειραματικά. Αυτό προσπαθώ να κάνω – να εξηγήσω πως άλλαξαν αυτές οι έννοιες και ποια είναι η πρακτική αλλαγή του πολιτισμού με βάση το νέο εννοιολογικό περιεχόμενο αυτών των εννοιών»Γιατί δεν έχει συμβεί ήδη αυτό; «Το τρομακτικό που συνέβη τον 20ο αιώνα και που ποτέ δεν το μάθαμε γιατί ποτέ δεν μας το δίδαξαν, είναι ότι αυτές οι τρεις έννοιες άλλαξαν όχι φιλοσοφικά, αλλά αποδεικτικά και πειραματικά. Αυτό προσπαθώ να κάνω – να εξηγήσω πως άλλαξαν αυτές οι έννοιες και ποια είναι η πρακτική αλλαγή του πολιτισμού με βάση το νέο εννοιολογικό περιεχόμενο αυτών των εννοιών. Πως συνδέεται δηλαδή η σύγχρονη φυσική με την αλλαγή του πολιτισμού.
»Η θεωρία της σχετικότητας, η κβαντική φυσική, η θεωρία των στοιχειωδών σωματιδίων, που είναι άγνωστα για το μέσο πολίτη (αλλά και για πολλούς διδάκτορες…). Αν δεν έχουμε μια βαθιά κατανόηση αυτών των καινούριων εννοιών –πειραματικά αποδεδειγμένων- και το ότι συνδέονται απευθείας με τη δομή και τη λειτουργία της κοινωνίας μας, δεν θα πειστεί κανείς ότι βρισκόμαστε στην απαρχή μιας πολιτισμικής επανάστασης. Η γνώση δηλαδή που μας κρύβουν επιμελώς με το να μην μας τη διδάσκουν. Το γιατί δεν μας τη διδάσκουν… είναι για να μην ανατραπεί η έννοια της ύλης και της σημασίας που της δίνουμε σήμερα. Θα πρέπει να ξεκινήσει η υποβάθμιση της από το πρώτο αξιακό γεγονός στο 10ο ή το 15ο, και στη θέση της να μπουν άλλες αξίες που αμφισβητούν τις διοικητικές δομές των τριών παραπάνω πυλώνων. Αλλά… κανείς δεν είναι έτοιμος να αφήσει την καρέκλα του… Ποιος είναι έτοιμος να τα αποδεχτεί αυτά; Εδώ δεν είμαστε έτοιμοι να αποδεχτούμε τη μείωση του αριθμού των βουλευτών», σχολιάζει δηκτικά...
«Ποτέ καμιά σημαντική επανάσταση δεν επικράτησε γιατί το θέλησε η εξουσία. Πάντοτε οι μεγάλες πολιτισμικές αλλαγές άλλαξαν από τον ενημερωμένο πολίτη»Σύμφωνα με τον Μάνο Δανέζη, η αλλάγη δεν θα έρθει από τους κυβερνώντες... «Ποτέ καμιά σημαντική επανάσταση δεν επικράτησε γιατί το θέλησε η εξουσία. Πάντοτε οι μεγάλες πολιτισμικές αλλαγές άλλαξαν από τον ενημερωμένο πολίτη. Αυτό προσπαθώ να κάνω. Ο δρόμος για την αλλαγή είναι πολύ δύσκολος, αλλά πρέπει να αρχίσει από τώρα. Αν είχαμε κάνει αυτό το βήμα τον 20ο αιώνα, τώρα θα είχαμε φτάσει ως εδώ»...
Τα αίτια της κατάρρευσης - η θεοποίηση της ύλης
«Το πρώτο αίτιον της κατάρρευσης του δυτικού πολιτισμού», σύμφωνα με τον Μάνο Δανέζη, «είναι το γεγονός ότι την περίοδο της επιστημονικής επανάστασης του 16ου αιώνα, ως πρώτο αξιακό της γεγονός θεώρησε την ύλη, τα παράγωγά της και την κατάκτηση αυτών των παραγώγων. Ήταν εύκολο και ήταν ορατό αυτό. Επειδή οι λαοί ζήταγαν δημοκρατία οι βασιλείς εκείνης της εποχής έκαναν ένα ωραίο κόλπο… Έβαλαν εκπροσώπους όλων των τάξεων και των φτωχών μέσα στην ελίτ, περιβάλλοντας με όλα τα πλεονεκτήματα της ελίτ τους εκπροσώπους του λαού.
«Σε ένα μικρό διάστημα οι εκπρόσωποι του λαού έπαψαν να εκπροσωπούν το λαό, αλλά αντίθετα αγωνίζονταν για να διατηρήσουν το προνόμιο της εκπροσώπησης»»Πόνταραν έτσι στην κακή πλευρά της φύσης του ανθρώπου. Αν ένας άνθρωπος ζήσει για ένα διάστημα κατέχοντας όλα αυτά τα λογικά και παράλογα προνόμια, θα θελήσει να μην τα χάσει. Και για να μην τα χάσει, θα πρέπει να υπακούσει. Άρα σε ένα μικρό διάστημα οι εκπρόσωποι του λαού έπαψαν να εκπροσωπούν το λαό, αλλά αντίθετα αγωνίζονταν για να διατηρήσουν το προνόμιο της εκπροσώπησης», τονίζει, ερμηνεύοντας εν πολλοίς τα αίτια της υποβάθμισης της πολιτικής ζωής της χώρας μας...
Και συνεχίζει:
«Η φιλοσοφία του δυτικού πολιτισμού είναι ότι όλα κατακτώνται μέσα από το χρήμα. Ο προτεσταντισμός που κυριάρχησε, ακόμα κι η θεολογική δηλαδή φιλοσοφία του πράγματος, είναι γεμάτη οικονομικούς κανόνες. «Δεν έχει σημασία τι κάνεις πραγματικά – αλλά τι πιστεύεις». Αυτό έχει κυριαρχήσει. Πρέπει να καταλάβουμε όμως ότι η ύλη είναι μιας ψευδής απεικόνιση, ένα μάτριξ, ότι ακριβώς βλέπουμε και στην οθόνη ενός υπολογιστή. Αλλάζω σημαίνει διευρύνω την ικανότητα μου να αντιλαμβάνομαι τον φυσικό κόσμο. Αποκτώ γνώση για να γίνομαι καλύτερος, όχι για να προσπορίζομαι περισσότερα αγαθά, όπως κάνουμε εμείς».
Σχετικά με την κατάσταση στη χώρα μας, ο διακεκριμένος αστροφυσικός παρουσιάζεται σχετικά αισιόδοξος: «Οι Έλληνες δεν έχουμε αλλοτριωθεί στο μέτρο που έχει συμβεί αυτό σε σχέση με άλλους λαούς. Η κρίση μας έφερε πιο κοντά στο εμείς, παρά στο εγώ. Η αλληλεγγύη που έχουμε εμείς είναι ένα συγκριτικό μας πλεονέκτημα. Και για το ότι φτάσαμε ως εδώ που φτάσαμε, τουλάχιστον έχουμε συνείδηση ότι κάτι δεν κάναμε καλά – ότι φταίμε κι εμείς».
Η σύγχρονη επιστήμη δίνει τις απαντήσεις
Συζητώντας για τον τομέα του, τη Φυσική, ο Μάνος Δανέζης προτιμάει να βλέπει τα πράγματα πολυδιάστατα. «Το σύμπαν είναι ενιαίο και αδιαίρετο. Οτιδήποτε διαχωριστικό είναι πλάνη της φυσιολογίας του ανθρώπου. Αποδεδειγμένα πλέον. Η «κόλλα» που θα συνδέσει τους ανθρώπους σε αυτή την κατανόηση, ότι δεν υπάρχει «εγώ» αλλά εμείς», δεν είναι η ελεημοσύνη, αλλά η αλληλεγγύη, η ισότητα δηλαδή των μερών. Πώς μπορεί να πειστεί ο κόσμος ότι συμβαίνει αυτό; Απλά κάνοντας πράξεις και όχι μόνο λόγια και θεωρίες…
»Η σύγχρονη φυσική επιβεβαιώνει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ότι είμαστε μέρος της ολότητας του σύμπαντος κι όχι κυρίαρχοι αυτού, όπως εσφαλμένα θεωρεί ο δυτικός πολιτισμός μέχρι σήμερα».
«Η σύγχρονη φυσική επιβεβαιώνει την αρχαία ελληνική φιλοσοφία, ότι είμαστε μέρος της ολότητας του σύμπαντος κι όχι κυρίαρχοι αυτού, όπως εσφαλμένα θεωρεί ο δυτικός πολιτισμός μέχρι σήμερα»Μήπως όλα αυτά είναι... θεωρίες συνωμοσίας; Και ποιος πρέπει να είναι τελικά ο ρόλος του επιστήμονα; «Σε μία συνωμοσία πιστεύω… Στη συνωμοσία των βλακών… Ο φόβος μου είναι ότι όλη αυτή η γνώση και η τεχνολογία, όσο την κρατάνε μυστική μεταξύ συγκεκριμένων κύκλων, τότε αυτοί οι κύκλοι θα γίνουν εξουσιαστές. Για αυτό πρέπει να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά απέναντι σε όλα και κυρίως απέναντι στην επιστήμη και την τεχνολογία.
»Ειδικά στις περιόδους μεγάλης κρίσης, ο επιστήμονας θα πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του απέναντι στην κοινωνία ανεξάρτητα του επαγγελματικού και προσωπικού κόστους… Ο ρόλος του καθηγητή πανεπιστημίου, στην εποχή των χρηματοδοτήσεων, έχει εκμαυλιστεί σε μεγάλο βαθμό. Με μάθανε οι δάσκαλοι μου ότι αν θες να γίνεις δάσκαλος, πρέπει να θυσιάζεις πράγματα του εαυτού σου για τους άλλους»…
«Ο φόβος μου είναι ότι όλη αυτή η γνώση και η τεχνολογία, όσο την κρατάνε μυστική μεταξύ συγκεκριμένων κύκλων, τότε αυτοί οι κύκλοι θα γίνουν εξουσιαστές»Ο Μάνος Δανέζης έχει άποψη για μια σειρά άλλων ζητημάτων... Μπορεί η σύγχρονη επιστήμη να εξαλείψει ακόμα και το φόβο του θανάτου; Ποια είναι η σύγχρονη έννοια του Θεού; Οι μοντέρνες ανακαλύψεις της φυσικής πώς μπορούν να καθορίσουν τη λειτουργία της κοινωνίας μας ευρύτερα; Πώς η σκέψη επηρεάζει το περιβάλλον και μπορεί να δημιουργήσει ακόμα και… υλική πραγματικότητα; Τι γνώμη έχει για τις εμφανίσεις ΑΤΙΑ, που έχουν κορυφωθεί τον τελευταίο καιρό σε όλο τον κόσμο; Οι τελευταίες ανακαλύψεις για το διάστημα… μήπως δεν είναι και τόσο τελευταίες και παρουσιάζονται ως τέτοιες;
Τέλος, δεν παραλείψαμε να ρωτήσουμε τον Μάνο Δανέζη για τη μεγάλη ελληνική εφεύρεση του φυσικού Πέτρου Ζωγράφου, την οποία παρουσιάσαμε στο ευρύ κοινό. Ο διακεκριμένος καθηγητής τόνισε ότι είδε με μεγάλο ενδιαφέρον την πορεία και την εξέλιξη της ειδικής συσκευής που παράγει ρεύμα από νερό...
zougla.gr