Τι λέει η επίκουρη καθηγήτρια Ηλιακής Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο NEWS 247 για την σπουδαία ανακάλυψη της NASA. Πόσο «καινούργια» πρέπει να θεωρείται, πόσες είναι οι πιθανότητες να υπάρχει ζωή στον Άρη. Και εν τέλει, πόσο φιλόξενος είναι για τον άνθρωπο, ο κόκκινος πλανήτης
Τη Δευτέρα 28 Σεπτεμβρίου, η NASA ανακοίνωσε πως βρέθηκε νερό στον Άρη. Επιβεβαίωσε για την ακρίβεια, αυτό που χρόνια μελετούσε η επιστημονική κοινότητα. Ευθύς αμέσως, αναζωογονήθηκαν οι ελπίδες για να βρούμε ζωή εκεί έξω. Έστω και αν αυτή η ζωή είναι σε μορφή βακτηριδίων.
Η Παναγιώτα Πρέκα-Παπαδήμα είναι Αστροφυσικός, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών. Επικοινωνήσαμε μαζί της για να μας εξηγήσει τη σημαντικότητα της ανακάλυψης και να μας αναλύσει τις εκτιμήσεις της, τόσο για τον εντοπισμό μορφής ζωής στον κόκκινο πλανήτη, όσο και για ενδεχόμενο εποικισμό του τα επόμενα χρόνια.
Μην ξεχνάμε άλλωστε πως η NASA προσανατολίζεται να στείλει άνθρωπο στον Άρη, το 2030. Έτος που δεν είναι και τόσο μακριά.
Σχολιάζοντας τις δηλώσεις των ερευνητών της NASA, η καθηγήτρια λέει στο NEWS 247: «Είναι μια ενδιαφέρουσα ανακοίνωση, πάμε ένα βήμα πιο μπροστά στο θέμα «εξερεύνηση ζωής στον Άρη», γιατί οι περιοχές αυτές έχουν ένυδρα ορυκτά επί της επιφανείας. Αυτές οι περιοχές ευνοούν ανάπτυξη πρώτων μορφών ζωής. Άρα είναι ένα θετικό βήμα σε αυτή την κατεύθυνση».
Όπως εξηγεί, στόχος πλέον είναι να εντοπιστεί ζωή στον πλανήτη, κάτι που ο άνθρωπος ψάχνει εδώ και τέσσερις δεκαετίες περίπου.
«Το ζητούμενο είναι να εντοπιστεί ζωή στον πλανήτη. Ο Άρης τόσο καιρό μελετάται από τη δεκαετία του ’70. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν τέσσερα σκάφη εκεί, δύο στο έδαφος και δύο γύρω του, χώρια τα παροπλισμένα. Ο στόχος είναι να βρεθεί ζωή. Έχει πολύ νερό, αυτό το ξέραμε και το ξέρουμε πλέον. Ωστόσο δεν είναι γάργαρο νερό να τρέχει επί του εδάφους. Δεν μιλάμε λοιπόν για υγρό νερό. Έχουμε πάγο στην επιφάνεια σε πολλές περιοχές και λίγο κάτω από το έδαφος, ούτε στο ένα μέτρο από κάτω. Μιλάμε για τόνους πάγου. Επίσης έχουμε υδρατμούς. Δεν έχουμε υγρό νερό στην επιφάνεια λόγω της χαμηλής ατμόσφαιρας. Τα 6,7 μιλιμπάρ πίεσης είναι σαν την ατμόσφαιρα της Γης στα 40 χιλιόμετρα. Είναι πολύ αραιή ατμόσφαιρα».
«Παρόλα αυτά, σε κάποια τοιχώματα κρατήρων, κατά καιρούς οι αποστολές έχουν εντοπίσει μικρές ροές νερού. Αυτό, πέραν της χθεσινής αποκάλυψης. Μιλάμε για τρεχούμενο νερό. Δηλαδή H20, το οποίο το βλέπουμε με τα φασματόμετρα που έχουν τα σκάφη και κάνουν επί τόπου φασματική ανάλυση. Όταν έχουμε υδρογόνο, μιλάμε είτε για νερό, είτε για υδροξύλιο. Υπάρχουν μικρές ροές που δεν είναι πάγος. Αυτός ο πάγος κατά καιρούς λιώνει και έχουμε ροή προς τα έξω. Η νέα ανακάλυψη μας δίνει βέβαια ένα νέο δεδομένο που την κάνει πάρα πολύ σημαντική.
Μας αποδεικνύει πως έχουμε υφάλμυρο νερό, είναι άλας. Αυτό το νερό υπάρχει σε ροή σε πλαγιές κρατήρων και λιμνών, το οποίο τρέχει με τη ζέστη. Υγροποιείται το καλοκαίρι και την άνοιξη. Η πρώτη παρατήρηση έγινε το 2006, έγιναν κάποιες ανακοινώσεις το 2011 και το 2013, αλλά τώρα το σιγούρεψαν. Είναι πάνω από τέσσερις οι περιοχές στις οποίες παρατηρείται το φαινόμενο. Προσωπικά έχω χάρτη όπου έχουν επισημανθεί και άλλες περιοχές. Εκεί υπάρχει μια νωπότητα που ευνοείται όντως, η ανάπτυξη ζωής».
Πέραν της ανακάλυψης νερού, ένα σπουδαίο εύρημα είναι ο εντοπισμός μεθανίου στον πλανήτη. Η κ. Πρέκα-Παπαδήμα εξηγεί:
«Υπάρχει επίσης και μεθάνιο στον πλανήτη, κάτι που είναι πολύ σημαντικό. Το μεθάνιο υπάρχει εκεί που εντοπίζονται υδρατμοί και από κάτω πάγος. Δεν έχουμε την αναλογία της Γης αλλά έχουμε μεθάνιο, το οποίο παρουσιάζει μεταβολή και ανά εποχή και κατά πλάτος. Το μεθάνιο είναι σημαντικό γιατί η προέλευση του μπορεί να είναι ηφαιστειακή, μπορεί να είναι υγροθερμική, μπορεί να είναι βιολογική, όπως η ζύμωση.
Το μεθάνιο παρατηρείται σε περιοχές και εποχές με ζέστη. Σε συνθήκες ζέστης οι πόροι ανοίγουν. Το έδαφος βγάζει περισσότερους υδρατμούς και περισσότερο μεθάνιο. Από την άλλη, το μεθάνιο έχει μικρή διάρκεια ζωής, γύρω στα 300 χρόνια. Καταστρέφεται γρήγορα. Άρα στον Άρη, υπάρχει πηγή ανανέωσης. Ποια είναι αυτή; Αυτό είναι ένα ακόμα ζητούμενο».
Πότε θα μπορέσει να πατήσει ο άνθρωπος στον Άρη;
Στα επόμενα πέντε χρόνια, θα εκκινήσουν οι δοκιμές για επανδρωμένες αποστολές για τον Άρη. Αρχικά, θα προηγηθούν προγράμματα εγκατάστασης νέων εργαλείων μέτρησης στην επιφάνεια.
«Ο Άρης έχει 96% διοξείδιο του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, άρα δεν θα μπορούσε να φιλοξενήσει ζωή. Αλλά οι αστροβιολόγοι της NASA, κάνουν μελέτες προκειμένου να κάνουν γεωπλασίες, να κάνουν πιο «γήινο» τον πλανήτη, να του αλλάξουν τις συνθήκες. Αυτό μπορεί να πάρει και χίλια χρόνια. Υπάρχουν τέτοιες μελέτες και έρευνες. Το πλάνο είναι να γίνει η πρώτη αποστολή ανθρώπου το 2030.
Το 2018 η ESA ετοιμάζει το ExoMars, το 2020 η NASA παρόμοια αποστολή. Τα σκάφη τύπου Curiosity έχουν φασματόμετρα πάνω τους όπως αναφέραμε, σκάβουν στο έδαφος σε μικρό βάθος, συλλέγουν συστατικά και τα αναλύουν. Τώρα βρέθηκε αιματίτης, άρα έχουμε νερό. Παλαιότερα υπήρχε και υγρό νερό στην επιφάνεια αλλά οι συνθήκες άλλαξαν. Το ζητούμενο είναι να δούμε τι γίνεται τώρα, κάτι που απαιτεί χρόνο».
Πώς θα επιβιώσει ο άνθρωπος στον Άρη
«Μια αποστολή προς τον Άρη, μια επανδρωμένη αποστολή, θα χρειαζόταν τέσσερις με πέντε μήνες για να φτάσει. Έχουν γίνει σχετικά πειράματα. Οι Ρώσοι και η ESA, είχαν υλοποιήσει το πρόγραμμα «MARS 500″. Άνθρωποι διαφόρων εθνικοτήτων έζησαν για 500 μέρες σε συνθήκες Άρη. Η NASA ετοιμάζει ένα ανάλογο πρόγραμμα για να προετοιμάσει τους ανθρώπους που θα πάνε εκεί.
Θα έχουμε τις μη επανδρωμένες αποστολές του ’18 και του ’20 με στόχο να εγκατασταθεί στην επιφάνεια ένα εργαλείο που θα σπάει πέτρες. Μέσα εκεί μπορεί να εντοπιστεί μορφή ζωής, σαν βακτηρίδια. Είναι πιθανό στο υπέδαφος να έχουμε ζωή που θέλει να προφυλαχτεί. Πάνω στην επιφάνεια είναι εκτεθειμένη αυτή η πιθανή μορφή ζωής σε UV ακτινοβολία, δεν υπάρχει μαγνητόσφαιρα για να προφυλάξει αυτή τη ζωή. Επίσης, αν ήταν στην επιφάνεια θα βομβαρδιζόταν από κοσμική ακτινοβολία χωρίς προστασία. Έτσι, αν υπάρχει πρώτη μορφή ζωής θα είναι κάπου κρυμμένη. Ζωή όπως εμείς την κατανοούμε, με βάση τον άνθρακα και το νερό», μας λέει η καθηγήτρια και συνεχίζει:
«Η σκέψη λοιπόν είναι να σπάσουν πέτρα, να κοιτάξουν τους πόρους. Είναι βιολογικά πειράματα σε πλαίσια αποστολής. Δεν μιλάμε ακόμη για εποικισμό. Αρχικά θα έχουμε ρομποτική αποστολή όπως έγινε στο φεγγάρι, μια αποστολή που θα πάει και θα γυρίσει χωρίς ανθρώπους και μετά θα έχουμε την επανδρωμένη. Ο άνθρωπος θα πάει στον Άρη, αλλά σε επισκέψεις. Οι εποικισμοί θα γίνουν σε μεγάλο βάθος χρόνου με τροποποιήσεις συνθηκών. Οι πρώτες επισκέψεις θα γίνουν με σκάφανδρα ειδικά. Η αποστολή επίσης θα πρέπει να τους προφυλάξει από τον ενδοπλανητικό χώρο, δεν θα πρέπει να έχουμε γεωμαγνητικές καταιγίδες που θα βομβαρδίσουν με πρωτόνια υψηλών ενεργειών που είναι καρκινογόνα. Πρέπει να κατασκευαστούν ειδικές στολές, γιατί στον Άρη, δεν υπάρχει μαγνητόσφαιρα όπως στον δικό μας πλανήτη».
Τέλος, η κ. Πρέκα-Παπαδήμα δηλώνει αισιόδοξη για τον εντοπισμό ζωής. «Φτάνουμε εκεί, βήμα βήμα», όπως λέει.
«Πλησιάζουμε βήμα βήμα στην ανακάλυψη ζωής. Δεν θα εκπλαγώ αν ανακοινωθεί κάτι τέτοιο. Το περιβάλλον είναι φιλόξενο και κάποτε έμοιαζε με της Γης ενδεχομένως. Άλλωστε και η Γη σταδιακά εξελίχθηκε και φτάσαμε εδώ που φτάσαμε».
sfairika.gr